Latający Uniwersytet Ludowy

Pasmo Latającego Uniwersytetu Ludowego (LUL) jest nieodłącznym elementem Gór Literatury. Każdego letniego, festiwalowego poranka zapraszamy was na wykłady, seminaria i warsztaty o zróżnicowanej tematyce. Chociaż wszystkie proponowane przez nas wydarzenia mają wartość dydaktyczną, jesteśmy nastawieni na naukę w duchu uniwersytetów latających, których historia sięga XIX wieku. W naszych oczach edukacja polega na niekończącym się dialogu, wymianie myśli i inspiracji, na bezustannym rozwijaniu nie tylko wiedzy, ale i siebie – także w rozumieniu „wychodzenia z siebie”, zyskiwania innej perspektywy, poszerzania horyzontów i próbowania nowych rzeczy.

Zajęcia będą miały różne formy warsztatowe: będziemy słuchać, dyskutować, gotować, o jedzeniu i przy jedzeniu rozmawiać. Zaprosimy was nie tylko do sal warsztatowych, ale i do lasu, nad wodę i do rezerwatów. W tym roku przygotowaliśmy zajęcia z bardzo różnych dziedzin: od antropologii, historii, filozofii, literatury i psychologii, po codzienną i niecodzienną komunikację. Wspólnie zbadamy, jak możemy rozmawiać, nie obrażając i nie wykluczając, jak się starzeć (bez godności), jak jeść, dbając o siebie i o innych. W ramach LUL odbędą się także warsztaty poświęcone kulturze i doświadczeniom mniejszości romskiej, sztuce reporterskiej i odkrywaniu miejscowych historii, a także spacery warsztatowe w naturze.

W przygotowanej przez nas ofercie LUL prócz pokazu filmowego i panelu dyskusyjnego znajdziecie 17 warsztatów (w 24 sesjach). Widzimy się na zajęciach i seminariach w kilku lokalizacjach festiwalowych!

Warsztaty z Walerym Topojewem: Szamanizm a współczesność – prawda, mit, manipulacja. Prowadzi Katarzyna Byłów, tłumaczenie: Jana Karpienko

Warsztaty są częścią animistycznego cyklu w ramach Latającego Uniwersytetu Ludowego. W trakcie moderowanej rozmowy z Walerym Topojewem przyjrzymy się szamańskiemu obrazowi świata i roli szamana w tradycji chakaskiej. Zastanowimy się, jak w jednej osobie mogą współistnieć szamanizm i naukowe spojrzenie na rzeczywistość. Poruszymy zagadnienia związane z historią i współczesnością szamanizmu na Syberii. Czy w XXI wieku nadal funkcjonuje on jako codzienna praktyka? Dlaczego słowo „szamanizm” przyciąga tak wielu i staje się podstawą całego rynku usług oferowanych przez osoby, które nie są szaman(k)ami? Próbując odpowiedzieć na te pytania, odniesiemy się także do tegorocznego tematu festiwalu – dezinformacji i manipulacji – i przyjrzymy się rosnącemu zainteresowaniu szamanizmem w świecie zachodnim.

Data: 4 lipca (piątek), 9.00–12.00
Miejsce: Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

Walery Topojew – doktor, szaman; z wykształcenia fizyk, matematyk, psycholog. Pochodzi z Chakasji – syberyjskiej republiki. Doktor nauk psychologicznych. Od ponad 25 lat praktykuje tradycję chakaskiego szamanizmu. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych i na początku XX wieku był kierownikiem laboratorium psychologicznego Chakaskiego Instytutu Naukowo-Badawczego. Jest badaczem specyfiki szamańskich stanów świadomości, autorem prac naukowych poświęconych szamanizmowi, samobójstwom i radzeniu sobie z traumą, a także współautorem tekstów traktujących o psychologii szamanizmu. Wykłada oraz organizuje seminaria, warsztaty i kursy w różnych krajach.

Katarzyna Byłów (prowadząca) – językoznawczyni, antropolożka społeczna, tłumaczka, stypendystka University of St Andrews (2010-2016), European Mind & Life Summer Research Institute (2015, 2016) i European Varela Awards (2015). Prowadziła badania naukowe wśród diaspory tybetańskiej w Himalajach, jako tłumaczka i naukowczyni pracowała w Belgii, Wielkiej Brytanii, Indiach, a obecnie w Polsce. Tłumaczka książek i artykułów naukowych z dziedziny antropologii społecznej i kulturowej, historii, historii sztuki, sztuki, tekstów o tematyce społecznej oraz powieści. Pracuje w Centrum Badań Migracyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, jest członkinią Fundacji Olgi Tokarczuk i Rady Programowej Akademickiego Centrum Badań. Ex-centrum Olgi Tokarczuk, Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury oraz Stowarzyszenia Centrum Łucznictwa Tradycyjnego we Wrocławiu.

Warsztaty kuchni wegańskiej z Dominiką Olejnik (Stewunią) oraz rozmowa na temat transpłciowości, równości i neuroróżnorodności z Kacprem Potępskim przy wspólnym posiłku

Wspólne gotowanie to coś więcej niż przygotowywanie posiłków – to sposób na zacieśnianie więzi, otwieranie się na siebie nawzajem i tworzenie atmosfery sprzyjającej szczerym rozmowom. W luźnym, pełnym aromatów otoczeniu łatwiej poruszać trudne tematy, dzielić się doświadczeniami i budować wzajemne zrozumienie. Połączenie warsztatów kulinarnych Stewuni, mistrzyni kuchni wegańskiej i kiszonek, z rozmową z udziałem Kacpra Potępskiego tworzy przestrzeń, w której tematy transpłciowości, równości czy neuroróżnorodności znajdują swoje miejsce przy wspólnym stole. To spotkanie łączy troskę o relacje międzyludzkie z ideami zrównoważonego życia, ekologii i uprawy własnych warzyw, pozwalając na jednocześnie głęboki i przystępny dialog.

Data: 4 lipca (piątek), 9.00–12.00
Miejsce: Centrum Aktywności Lokalnej w Kłodzku, ul. Waleriana Łukasińskiego 43

Dominika Olejnik (Stewunia; ona, jej) – udowadnia, że kuchnia wegańska może być smaczna, dostępna, prosta i ciekawa, czym przeczy powszechnie znanym prawom fizyki. Tworzy niesamowite przetwory, a kuchenne eksperymenty robi dla zaspokojenia ciekawości i kubków smakowych (dokładnie w tej kolejności!). Od kilku lat jest RODowitą Działkarką, a jej względy można sobie zaskarbić, pytając, czym są papryfiutki i cucamelony.

Kacper Potępski (on/jego) – twórca internetowy, manager, marketingowiec, a prywatnie narzeczony Stewuni. W social mediach opowiada o tranzycji i doświadczeniu transpłciowości, o życiu z ADHD, depresją i zaburzeniami lękowymi. Chętnie odpowiada na najtrudniejsze pytania związane z transpłciowością.

Seminarium Magdaleny Środy: Jak działać słowami? Od retoryki do propagandy

W czasie filozoficznych warsztatów Magdaleny Środy będziemy starali się przedyskutować następujące pytania: W jaki sposób uzasadniamy nasze przekonania etyczne i polityczne? Czy można dla nich znaleźć argumenty podobne do tych, które znajdujemy dla przekonań naukowych? Na czym polega charakter wartości, które wyznajemy? Jakie funkcje pełni język, który odnosi się do powinności i ocen? Czy moralność da się uzasadnić, czy jest „sztuką perswazji”? Jaka jest różnica między perswazją, manipulacją i propagandą? Czym różni się retoryka od erystyki?

Data: trzy spotkania – 5, 6 i 7 lipca (sobota, niedziela i poniedziałek), 9.00–12.00 (prosimy o zapisanie się na wszystkie moduły)
Miejsce: Centrum Łąkowa 1, ul. Łąkowa 1, Radków

Magdalena Środa – profesor, pracuje w Zakładzie Etyki Instytutu Filozofii UW, zajmuje się historią idei etycznych, etyką stosowaną, filozofią polityczną i problematyką kobiecą. Jest autorką wielu książek, m.in.: Idea godności w historii i etyce(1993), Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci (2003), Kobiety i władza (2009), Etyka dla myślących (2010), O gender i innych potworach(2014), Obcy, inny, wykluczony (2020). Obecnie pracuje nad książką poświęconą moralności życia publicznego.

Warsztaty Wojciecha Tochmana: Sztuka reporterska

Czym jest reportaż? Czym jest temat na reportaż? Czy każdy temat jest dla każdej reporterki/każdego reportera? Czym jest dokumentacja? Jak się do niej przygotować? Jak poruszać się w nieznanym dotąd środowisku? Jak przekonać ludzi, by z nami rozmawiali? Jak rozmawiać, by nie stracić, a dostać jak najwięcej? Jak rozmawiać, by nie ranić? Czy rozmowy z ludźmi wystarczą? Jak zorganizować zebrany materiał? Kiedy zacząć pisać? Kiedy i jak skończyć? Jak pisać, by nie nudzić, nie szkodzić, nie moralizować, ale poruszać i skłaniać do myślenia? Czy reporter/reporterka może wyjść poza ramy swojego zawodu i pomagać?

Na warsztaty poświęcone sztuce reportażu Wojciech Tochman zaprasza ludzi wszystkich zawodów, a także osoby studiujące. Nie musisz mieć doświadczenia ani wykształcenia dziennikarskiego! Przed warsztatem wskazana jest lektura co najmniej kilku książek reporterskich.

Data: 5 lipca (sobota), 10.00–12.00|
Miejsce: Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

Warsztaty Wojciecha Tochmana: Książka reporterska

Chcesz napisać swoją pierwszą reporterską książkę? Czy tylko tak ci się wydaje? Czy potrafisz? Masz temat? Czy na pewno twój temat zasługuje aż na książkę? Jak zorganizować pracę nad książką? Od czego zacząć? Na czym skończyć? Czym jest dokumentacja książki? Gdzie szukać pieniędzy na dokumentację? Jak zorganizować ogromny materiał? Jak skomponować książkę? Do którego momentu bohaterowie książki uczestniczą w jej powstawaniu? Gdzie wydać książkę? Jak pracować z redakcją? Jak promować swoją książkę? Jak traktować recenzje swojej książki? Druga książka?

Nie musisz mieć wykształcenia dziennikarskiego, by wziąć udział w warsztatach o książce reporterskiej.

Data: 6 lipca (niedziela), 10.00–12.00
Miejsce: Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

Wojciech Tochman – reporter, autor kilku książek: Schodów się nie pali (2000), Jakbyś kamień jadła (2002), Wściekły pies (2007), Dzisiaj narysujemy śmierć (2010), Eli, Eli (2013), Pianie kogutów, płacz psów (2019), Historia na śmierć i życie (2023).

Warsztat-spacer: Relacje – ludzie i rzeki. Prowadzą Jan Mencwel i Stolovelasy

Ze Wzgórz Ścinawskich roztacza się piękny widok, którego nieodłączną częścią jest rzeka. Rzeka Ścinawka, zazwyczaj niepozorna i łagodna, potrafi pokazać swoją siłę. To rzeka transgraniczna – bierze początek w gminie Mieroszów, przepływa przez Czechy, by następnie ponownie przekroczyć granicę i wpłynąć na teren gminy Radków od strony wsi Tłumaczów. We wrześniu 2024 roku, po intensywnych opadach, zasilona wodami dopływów – Włodzicy, Pośny i Dzika, wypełniła dolinę wodą, zmieniając łąki i pola w gigantyczne rozlewisko.

Obecnie w przestrzeni publicznej trwają konsultacje na temat ochrony przeciwpowodziowej, a jednym z rozważanych rozwiązań są suche zbiorniki retencyjne, mające ograniczyć ryzyko powtórzenia się podobnych zdarzeń. Podczas warsztatu nie będziemy opowiadać się za konkretnym stanowiskiem, nie rozstrzygniemy dylematu mieszkańców i władz, lecz przyjrzymy się temu miejscu – jego naturalnemu i kulturowemu krajobrazowi. Spróbujemy wyobrazić sobie, jak zmieni się ten pejzaż, gdy zostanie przekształcony w trosce o bezpieczeństwo.

Spróbujemy też lepiej zrozumieć to miejsce: jego historię, funkcje, zależności. Czy da się pogodzić bezpieczeństwo z troską o naturę? Jak nasze decyzje – lokalne i globalne – wpływają na zmiany hydrologiczne? Czy powódź i susza to dwie strony tego samego problemu? Zapraszamy do wspólnej refleksji i spaceru terenowego, który połączy obserwację krajobrazu z rozmową o relacjach: rzek i ludzi, przeszłości i przyszłości, przyrody i infrastruktury.

Data: 5 lipca (sobota), 9.00–12.00
Miejsce: Ścinawka Górna, okolice Zamku Sarny 

Jan Mencwel – animator kultury, publicysta, działacz społeczny i aktywista miejski, współzałożyciel stowarzyszenia Miasto jest Nasze, autor książek Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta (2021) oraz Hydrozagadka. Kto zabiera polską wodę i jak ją odzyskać (2023).

Lucyna Piwowarska-Dmytrów – animatorka kultury, kulturoznawczyni, współzałożycielka stowarzyszenia Stolovelasy.

Wojtek Grzesiak – biolog i przyrodnik, członek stowarzyszenia Stolovelasy.

Michał Derencz – aktywista i społecznik, członek stowarzyszenia Rodzice dla Klimatu, współzałożyciel stowarzyszenia Stolovelasy.

Seminarium wprowadzające i spacer poetycko-przyrodniczy z Urszulą Zajączkowską

Zaczniemy od krótkiego seminarium – o tym, jak patrzeć na rośliny, by czytać historię ich trwania: ślady wzrostu, ran, przemian. Potem pójdziemy w las – uważnie, powoli, z narzędziami skupienia: poezją, ciszą i mikroskopem. Zajrzymy w liść borówki, prześledzimy łuski bukowej kory, poczytamy ich litery-komórki. To ćwiczenie z obecności, zmysłów i uważności na życie zapisane w materii – innej niż ludzka.

Zaplanowaliśmy dwa spacery będące odrębnymi wydarzeniami. Prosimy o wybór jednego dnia podczas zapisów.

Data: 6 lipca (niedziela) i 7 lipca (poniedziałek), 9.00–12.00
Miejsce: Europejskie Centrum Sztuki Ogrodowej im. Eduarda Petzolda, Ścinawka Górna 40e (dziedziniec Zamku Sarny)

Urszula Zajączkowska – botaniczka, poetka, profesorka w Zakładzie Botaniki Leśnej SGGW. Bada ruch i regenerację roślin, łączy naukę z filmem i literaturą. Autorka instalacji Przednówek (Expo 2025, Osaka), filmu Metamorphosis of Plantsoraz książek np. minimum, Patyki, badyle, Piach. Laureatka Nagrody Fundacji Kościelskich. Publikuje w „Dwutygodniku”.

Warsztaty języka inkluzywnego z Leną Bielską

„Dzisiaj to już nic nie można powiedzieć!” – to zdanie, które zapewne słyszało wielu z nas lub może nawet zdarzało się je komuś rzucić w oburzeniu na różne pomysły o zaimkach, dziwnie brzmiących słowach, z obrazą za natarczywe korekty i niekiedy obco brzmiącą „nowomowę”. Język opisuje rzeczywistość, choć czasem za nią nie nadąża, choć może nie nadążają za nim jego użytkownicy i użytkowniczki. Dlatego na warsztacie trochę na śmiesznie, a trochę na poważnie stworzymy przestrzeń do zrozumienia znaczeniowych niuansów, społeczno-politycznego kontekstu i równościowych wyzwań. Zajrzymy w arkana tajemnej wiedzy płynącej z uproszczeń i stereotypów, podniesiemy rękawicę pytań o zaimki oraz przede wszystkim sprawdzimy, co dla każdej osoby oznacza w praktyce język równościowy, inkluzywny oraz pełen szacunku do człowieka, a także świata przyrody. Spojrzymy na tak zwany język deficytu, szerokie znaczenie mowy nienawiści, aby ostatecznie zaopiekować się tym, co najważniejsze – spotkaniem z Innym i większą świadomością siły naszych słów.

Data: 7 lipca (poniedziałek), 9.00–12.00
Miejsce: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna „Biblioteka pod Atlantami”, Rynek 9, Wałbrzych

Lena Bielska – certyfikowana trenerka samoobrony i asertywności dla kobiet i dziewcząt WenDo, trenerka antydyskryminacyjna, trenerka dramy stosowanej I stopnia. Superwizorka treningu WenDo. Psychoterapeutka Gestalt, która w swojej pracy terapeutycznej i trenerskiej skupia się na wsparciu osób z grupy Post Traumatic Stress Communities. Prezeska Fundacji HerStory, w której współtworzy programy wsparcia i innowacje edukacyjne w zakresie przeciwdziałania przemocy i dyskryminacji. Dwukrotna stypendystka Rządu USA w International Visitors Leadership Program, stypendystka Alfred Landecker Democracy oraz Humanity in Action, współpracuje z wieloma krajowymi i zagranicznymi organizacjami równościowymi.

Warsztaty z Magdaleną Grzebałkowską i Ewą Winnicką: Jak się starzeć bez godności

Rozmowy o starzeniu się bez owijania w bawełnę, z humorem i dystansem. Prowadzącym – Magdalenie Grzebałkowskiej i Ewie Winnickiej, twórczyniom podcastu „Jak się starzeć bez godności” i dwóch odsłon książki o tejże nazwie – długo się wydawało, że wciąż się świetnie zapowiadają, a prawdziwe życie jeszcze przed nimi. Sukcesy, superszczęście – te rzeczy. Teraz okazuje się, że zanim rozwinęły skrzydła, czas je zwinąć. Jak z tym żyć? Jak się starzeć? Z godnością czy może jednak bez? Odpowiedzi na tak poważne pytania dwie doskonałe i wielce przy tym dowcipne reporterki poszukają wraz z uczestnikami warsztatów.

Data: 8 lipca (wtorek), 9.00–11.00
Miejsce: Centrum Aktywności Lokalnej w Kłodzku, ul. Waleriana Łukasińskiego 43

Magdalena Grzebałkowska – reporterka, autorka bestsellerowych biografii (Beksińscy. Portret podwójny, Komeda. Osobiste życie jazzu, Ksiądz Paradoks. Biografia Jana Twardowskiego, Dezorientacje. Biografia Marii Konopnickiej) i reportaży historycznych. Laureatka Nagrody „Nike” przyznawanej przez czytelników i Nagrody „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej. Mieszka w Gdańsku.

Ewa Winnicka – reporterka, autorka książek Londyńczycy, Angole, Nowy Jork zbuntowany, Milionerka, Był sobie chłopczyk, Greenpoint oraz Miasteczko Panna Maria. Współautorka książek Głosy i Władcy strachu (z Dionisiosem Sturisem), a także 1968 (z Cezarym Łazarewiczem). Trzykrotna laureatka Nagrody Grand Press, laureatka Nagrody Gryfia, nagrody dla najlepszej książki roku przyznawanej w ramach Festiwalu Reportażu w Lublinie oraz Nagrody MediaTory. Otrzymała również nominacje do Nagrody Literackiej „Nike”, Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” i Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego.

Warsztaty z Katarzyną Błażejewską-Stuhr: Pozytywne jedzenie – obalanie mitów i zdrowa relacja z ciałem i odżywianiem

Czy naprawdę gluten szkodzi? Czy kolacja po 18.00 to gwarancja przybrania na wadze? Czy cukier kokosowy jest zdrowszy od białego? W gąszczu sprzecznych informacji łatwo się pogubić – dlatego zapraszamy na warsztaty, które pomogą odzyskać spokój w relacji z jedzeniem i nauczyć się patrzeć na dietę bez lęku, restrykcji i niepotrzebnych zakazów. Zero dietetycznego moralizowania – jako badaczka, naukowczyni i dietetyczka kliniczna Katarzyna Błażejewska-Stuhr opowie, jak działa ciało człowieka, do czego potrzebne nam jedzenie i jak oddzielać sprawdzone źródła informacji od pseudonaukowego bełkotu.

Data: 8 lipca (wtorek), 9.00–11.30
Miejsce: Centrum Aktywności Lokalnej w Kłodzku, ul. Waleriana Łukasińskiego 43

Katarzyna Błażejewska-Stuhr – dietetyczka kliniczna i psychodietetyczka. Ukończyła Warszawski Uniwersytet Medyczny i Szkołę Główną Psychologii Społecznej. Doktorantka na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym. Współzałożycielka fundacji Kobiety bez diety. Felietonistka magazynu „Zwierciadło” oraz autorka programu „357 kęsów na śniadanie” w Radio 357, podcastu „Poradnik pozytywnego żywienia” i kilkunastu książek, w tym serii czterech książek Koktajle dla zdrowia i urody (pierwsza część, wydana w 2015 roku, zdobyła nominację w prestiżowym konkursie Gourmand World Cookbook Awards – najlepszej książki kulinarnej roku w kategorii „Koktajle”) i Superkoktajle. Najnowsze pozycje to Poradnik pozytywnego jedzenia – jak karmić się miłością, Dieta planetarna i Znikam. Zaburzenia odżywiania dzieci i młodzieży.

Warsztaty z Katarzyną Kasią i Grzegorzem Markowskim: Jak rozmawiać publicznie, nie obrażając

Zapraszamy na warsztat, podczas którego dowiecie się, w jaki sposób komunikować się ze sobą w sposób wolny od agresji i uzyskiwać obustronne porozumienie. Jesteśmy przekonani, że taka umiejętność w czasach narastającej polaryzacji przyda się zarówno w życiu publicznym, jak i przy rodzinnym stole.

Data: 8 lipca (wtorek), 10.00–12.00
Miejsce: Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

Katarzyna Kasia – doktorka, filozofka, publicystka. Stypendystka Fundacji Kościuszkowskiej na Uniwersytecie w Princeton (USA). Pracuje w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie na Wydziale Badań Artystycznych i Studiów Kuratorskich. Autorka esejów i książek, tłumaczka tekstów włoskich filozofów. Członkini grupy eksperckiej Team Europe Direct i kolektywu artystycznego Kanał Polska. Współtwórczyni i prowadząca programów „Kwiatki polskie” i „Kwiatki polskie w niedzielę” w TVP info i TVP2. Z Grzegorzem Markowskim współprowadzi czwartkowe poranki w Radiu Nowy Świat, współtworzy podcasty „Poszukiwacze politycznego złota” i „Filozofia jest dla dziewczyn”. Pisze felietony dla tygodnika „Newsweek Polska” i miesięcznika „Pani”. Warszawianka roku 2023, w 2024 roku wyróżniona nagrodą im. Mariusza Waltera w kategorii osobowość medialna, Mistrzyni Mowy Polskiej.

Grzegorz Markowski – absolwent Wydziału Socjologii i Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Ekspert w dziedzinie brand consultingu oraz komunikacji marketingowej i społecznej. Zdobywca tytułu Mistrza Mowy Polskiej. Współtwórca satyrycznego spektaklu teatralnego Kanał Polska, w którym występuje do dziś na scenie teatru Komedia w Warszawie. Współautor – wraz z dr. Katarzyną Kasią – książki Siedem życzeń. Rozmowy o źródłach nadziei. Współtwórca i prowadzący programów „Kwiatki Polskie” i „Kwiatki Polskie w niedzielę” nadawanych w TVP Info i TVP2.

Seminarium Edwina Bendyka: Ex-centrum

Warsztaty z Edwinem Bendykiem należą już do festiwalowych tradycji. Uczestnicy wspólnie z prowadzącym szukają ex-centrycznej perspektywy otaczających nas zjawisk, starając się zrozumieć istotę rzeczy w niekonwencjonalny sposób. Nazwę „ex-centrum” wymyśliła i propaguje nasza fundatorka, co skutkowało między innymi powstaniem Akademickiego Centrum Badań. Ex-centrum Olgi Tokarczuk na Uniwersytecie Wrocławskim. Na seminariach Edwina Bendyka rozmawiamy o ex-centrycznym „pluriwersum” – archipelagu ex-centrycznych lokalności, z których każda może być środkiem świata i punktem odniesienia. Opowiadamy również o języku, który wyklucza, szczególnie w kontekście mediów społecznościowych. Nie sposób nie zauważyć, że obracamy się w „swoich” bańkach, poprzez które umacniamy podziały, podkręcamy emocje językiem nienawiści, osłabiamy integrację społeczną. Bendyk uważa, że podstawą tworzenia opcji alternatywnych powinno być odwoływanie się do zasady wyobraźni, która jest syntezą zasady nadziei i zasady odpowiedzialności. Przyszłość nie jest w tej chwili zdeterminowana, choć wiele procesów ma nieodwracalny charakter. Konsekwencje zmian klimatycznych będą narastać i kształtować rzeczywistość przez setki lat, nawet jeśli uda się powstrzymać wzrost temperatury atmosfery. To jednak nie oznacza, że jesteśmy skazani na apokalipsę, ciągle mamy wybór. W trakcie spotkań próbujemy zbadać te zagadnienia, odpowiedzieć sobie wiele kluczowych pytań o świat, przyszłość i kondycję ludzkości.

Data: trzy spotkania – 10, 11 i 12 lipca (czwartek, piątek i sobota), 10.00–12.00
Miejsce: Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

Edwin Bendyk – prezes zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zawodowo dziennikarz i pisarz, publicysta tygodnika „Polityka”, zajmuje się tematyką cywilizacyjną oraz relacjami między nauką i techniką a polityką, gospodarką, kulturą, życiem społecznym. Autor wielu książek, w tym Zatrutej studni nominowanej do Nagrody Literackiej „Nike” w 2003 roku. W 2020 wydał W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata. Kurator programu Miasto przyszłości/Laboratorium Wrocław podczas Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Współorganizator Kongresu Kultury w 2016 roku, wraz z Irkiem Grinem kurator projektu Ex-centrum zainicjowanego przez Olgę Tokarczuk. Wykłada w Collegium Civitas i Graduate School for Social Research Polskiej Akademii Nauk. Członek Polskiego PEN-Clubu. Członek European Council on Foreign Relations. Prowadzi bloga „Antymatrix”.

Warsztaty z Elżbietą Mirgą-Wójtowicz: Antycyganizm jako globalne zjawisko kształtujące los społeczności romskich

Wykładowa część warsztatów podejmuje temat antycyganizmu jako specyficznej formy rasizmu wobec Romów, szczególnie widocznej w kontekście wojny w Ukrainie. Autorka, badaczka romskiego pochodzenia, łączy osobiste doświadczenie z analizą sytuacji uchodźców romskich, ukazując mechanizmy wykluczenia, stereotypizacji oraz instytucjonalnej dyskryminacji. Przedstawia historyczne korzenie antycyganizmu – od niewolnictwa po Zagładę – oraz współczesne formy nierównego traktowania Romów z Ukrainy w Polsce i Europie. Podkreśla znaczenie transnarodowej mobilizacji, dokumentacji doświadczeń oraz budowania sojuszy dla przyszłości Romów.

Po wykładzie odbędzie się projekcja filmu współrealizowanego przez prowadzącą w ramach projektu pomocowego na rzecz ukraińskich Romów. Historia przedstawia doświadczenia kobiet romskich z Ukrainy: I żeby wojna się skończyła (16 minut). Po wykładzie i projekcji będzie czas na rozmowę i dyskusję.

Data: 10 lipca (czwartek), 10.00–11.30
Miejsce: Wałbrzyska Galeria Sztuki BWA, ul. Piotra Wysockiego 29

Elżbieta Mirga-Wójtowicz – doktorka, animatorka kultury, politolożka i badaczka. Pracuje jako adiunktka w Ośrodku Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie zajmuje się migracjami Romów. Posiada blisko 15-letnie doświadczenie w administracji rządowej w zakresie realizacji polityki państwa wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz koordynowania działań integracyjnych wobec społeczności romskiej w Polsce. W latach 2008–2014 pełniła funkcję Pełnomocniczki Wojewody Małopolskiego ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Autorka licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących Romów, a także raportów ewaluacyjnych dla Komisji Europejskiej w ramach projektów „Roma Civil Monitor” (2017–2020, 2021–2025). Od 2010 roku współorganizuje wraz z międzynarodową siecią romskich organizacji młodzieżowych TernYpe projekt upamiętniający Zagładę Romów – „Dikh He Na Bister”. Członkini zarządu Fundacji Jaw Dikh oraz Europejskiego Instytutu Romów na rzecz Sztuki i Kultury (ERIAC). Współpracuje z OBWE/ODIHR/Contact Point on Roma and Sinti Issues, NDI, IOM, Komisją Europejską, Radą Europy, CEU i ERGO Network. Stypendystka U.S. Department of State (International Leadership Visitor Program, 2010), absolwentka programu „Roma Access” na Central European University (2006) oraz była stażystka Komisji Europejskiej (2005).

Warsztaty z Jakubem Gałęziowskim: Historia mówiona w mojej okolicy

Warsztat skupia się na tematyce historii mówionej i wartości wywiadów jako źródeł historycznych. Co odróżnia historię mówioną od innych metod prowadzenia wywiadu? Czy każdy przeprowadzony wywiad można zaliczyć do historii mówionej? W jaki sposób taką rozmowę przeprowadzić?

Jedną z głównych cech historii mówionej, interdyscyplinarnej metody i praktyki, jest jej nakierowanie na tworzenie źródeł historycznych. Na warsztatach będzie zatem mowa o specyficznym podejściu do osoby prowadzącej narrację i wyłaniającego się z niej dialogu, o historycznym zakresie użycia tej metody i o wyzwaniach, jakie niesie.

Praktyczna część wydarzenia dotyczyć będzie warsztatu praktyka historii mówionej oraz pracy ze źródłami mówionymi w bezpośredniej okolicy osób uczestniczących.

Data: 11 lipca (piątek), 9.00–12.00
Miejsce: Centrum Kultury Gminy Nowa Ruda w Ludwikowicach Kłodzkich, ul. Fabryczna 2

Jakub Gałęziowski – doktor historii Uniwersytetu w Augsburgu i Uniwersytetu Warszawskiego. W ramach programu co-tutelle napisał rozprawę doktorską o polskich dzieciach urodzonych z powodu II wojny światowej. Prowadzone przez niego badania były częścią międzynarodowego projektu „Children Born of War – Past, Present and Future” realizowanego w ramach Marie Skłodowska-Curie-Actions Innovative Training Network (MSCA ITN). Od ukończenia studiów magisterskich na Uniwersytecie Jagiellońskim w 2006 roku zajmuje się historią mówioną i badaniami biograficznymi. Interesuje się aspektami etycznymi i rolą emocji w badaniach naukowych. Brał udział w kilkunastu projektach oral history, w tym kilku międzynarodowych, w ramach których nagrał przeszło 240 autobiograficznych wywiadów narracyjnych (ponad połowę w projektach dokumentacyjnych Ośrodka KARTA, z którym jest związany od 2006 roku). Jest jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej, współautorem Rekomendacji etycznych PTHM. Prowadzi szkolenia i warsztaty z zakresu nagrywania, opracowywania i analizy wywiadów oraz problemów etycznych z nimi związanych.

Warsztaty kreatywnego pisania. Prowadzą Karol Maliszewski, Miłka Malzahn, Zbigniew Kruszyński (cykl 3 sesji): Fikcja, fiksacja, mistyfikacja

wydarzenie zamknięte, dla laureatów konkursu na opowiadanie

W tym roku autorkom i autorom nadsyłanych opowiadań towarzyszyło hasło „Fikcja, fiksacja, mistyfikacja”. Twórcy łączyli te zjawiska albo opisywali je pojedynczo, wymyślając rozmaite sytuacje ich współwystępowania. Fikcja może być dobroczynna, a nawet terapeutyczna, zdarzają się jednak jej wystąpienia złośliwe, złowieszcze, okrutne i złe. Tak samo może być z mistyfikacją, wszystko zależy, jakiemu panu służy i jaką rolę chce odegrać. A co zrobić z globalnymi mistyfikacjami, rzucającymi cień na życie ludzi i narodów? Na to wszystko nakładają się naturalne skłonności do zafiksowań, które tak umiejętnie odtworzyli autorzy i autorki opowiadań wyróżnionych udziałem w warsztatach prowadzonych przez Miłkę Malzahn, Zbigniewa Kruszyńskiego i Karola Maliszewskiego.

Data: 11 lipca (piątek), 10.00–12.00, 12.15–14.15, 12 lipca (sobota) 10.00–12.00
Miejsce: Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie, ul. Bohaterów Getta 10

Karol Maliszewski – profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, poeta, prozaik, krytyk literacki, autor sztuk teatralnych. Założyciel Noworudzkiego Klubu Literackiego „Ogma”. Laureat Nagrody im. Marka Jodłowskiego (1994), Nagrody im. Barbary Sadowskiej (1997), Nagrody im. Ryszarda Milczewskiego-Bruna (1999). Nominowany do Nagrody Literackiej „Nike” za zbiór krytyk literackich Rozproszone głosy. Notatki krytyka (2007). Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest autorem nazwy „Festiwal Góry Literatury” i ojcem założycielem festiwalu.

Miłka O. Malzahn – zawodowo zajmuje się szeroko pojętą filozofią oraz dźwiękiem. Jest dziennikarką, pisze książki z pogranicza gatunków (osiem wydanych, reszta czeka na „swój czas”), tworzy i publikuje piosenki. Czasem wykłada na uczelniach, czasem prowadzi warsztaty; nieustannie łączy nieoczywiste nauki o myśli ludzkiej z oczywistymi ścieżkami dedukcyjnymi. Tworzy offowy kanał podcastowy „Dziennik Zmian”, w międzyczasie moderuje spotkania z artystami, artystkami, pisarzami, pisarkami, podróżnikami, podróżniczkami a najbardziej regularnie – prowadzi muzyczne programy w Polskim Radiu Białystok, felietonowo zaś współpracuje z internetowym Radiem Danielka oraz Radiem Klan.

Zbigniew Kruszyński – pisarz, tłumacz, działacz „Solidarności”, więziony w latach 1982–1984. Po uwolnieniu wyemigrował do Szwecji. Doświadczenia emigracyjne były tematem jego debiutanckiej powieści pt. Schwedenkräuter(1995). Trzykrotnie zdobył nominację do Nagrody Literackiej „Nike”: w 1997 roku za opowiadające o działalności opozycyjnej Szkice historyczne, w 2000 roku za zbiór opowiadań Na lądach i morzach oraz w 2007 za Powrót Aleksandra, opowieść o powrocie emigranta do kraju. Ostatni tytuł przyniósł mu również Nagrodę im. Andrzeja Kijowskiego. W 2015 otrzymał Poznańską Nagrodę Literacką im. Adama Mickiewicza. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Wykładał w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Pokaz filmu Kos Pawła Maślony i dyskusja po filmie. Z Michałem Bilewiczem i Adamem Leszczyńskim rozmawia Edwin Bendyk

Zapraszamy na pokaz filmu Kos w reżyserii Pawła Maślony, według scenariusza Michała A. Zielińskiego. Film zdobył aż 18 nagród, w tym 4 Orły i Złotego Lwa.

Wiosna 1794 roku. Do Polski wraca generał Tadeusz „Kos” Kościuszko (Jacek Braciak), by wzniecić powstanie przeciw Rosji. Towarzyszy mu wierny Domingo (Jason Mitchell), a ich tropem podąża bezlitosny rotmistrz Dunin (Robert Więckiewicz). Tymczasem młody chłop Ignac (Bartosz Bielenia), nieślubny syn szlachcica, ucieka z testamentem, który może dać mu tytuł i majątek. Ścigany przez przyrodniego brata, spotyka Dominga – mimo bariery językowej rodzi się między nimi porozumienie. Los splata ich drogi z Kościuszką, który początkowo nie ufa Ignacowi. Gdy powstanie staje na krawędzi, to właśnie Ignac musi zdecydować: spełnić marzenie o herbie czy walczyć o wolność u boku „Kosa”.

Kos Pawła Maślony to szczególny przykład filmu historycznego. Dynamiczna opowieść o Tadeuszu Kościuszce jest tak naprawdę historią mitu o bohaterze narodowym i diagnozą polskości. Przy czym nie jest to diagnoza pewna swych racji. Raczej aktywnie obserwująca i interpretująca niż stawiająca niepodlegające dyskusji tezy. O filmie porozmawiają psycholog społeczny Michał Bilewicz i historyk Adam Leszczyński, obaj badający w swojej pracy naukowej – choć na różnych polach – fenomen polskości właśnie.

obowiązują bezpłatne wejściówki

Data: 10 lipca (czwartek), 13.15. Dyskusja po filmie o godzinie 15.30
Miejsce: Stara Kopalnia w Wałbrzychu, ul. Piotra Wysockiego 29

Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu rządowego Kultura dostępna na rok 2025.

Program Latającego Uniwersytetu Ludowego

na wszystkie wydarzenia obowiązują zapisy mailowe pod adresem lul@fundacjaolgitokarczuk.org, liczba miejsc ograniczona

4 lipca | piątek

Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

9.00–12.00 warsztaty z Walerym Topojewem: Szamanizm a współczesność – prawda, mit, manipulacja. Prowadzi Katarzyna Byłów, tłumaczenie: Jana Karpienko

Centrum Aktywności Lokalnej w Kłodzku, ul. Waleriana Łukasińskiego 43

9.00–12.00 warsztaty kuchni wegańskiej z Dominiką Olejnik (Stewunią) oraz rozmowa na temat transpłciowości, równości i neuroróżnorodności z Kacprem Potępskim przy wspólnym posiłku

5 lipca | sobota

Centrum Łąkowa 1, ul. Łąkowa 1, Radków

9.00–12.00 seminarium Magdaleny Środy: Jak działać słowami? Od retoryki do propagandy. Moduł I

Ścinawka Górna (adres zostanie wysłany do zapisanych osób)

9.00–12.00 warsztat-spacer: Relacje – ludzie i rzeki. Prowadzą Jan Mencwel i Stolovelasy

Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

10.00–12.00 warsztaty Wojciecha Tochmana: Sztuka reporterska

6 lipca | niedziela

Centrum Łąkowa 1, ul. Łąkowa 1, Radków

9.00–12.00 seminarium Magdaleny Środy: Jak działać słowami? Od retoryki do propagandy. Moduł II

Europejskie Centrum Sztuki Ogrodowej im. Eduarda Petzolda, Ścinawka Górna 40e

9.00–12.00 seminarium wprowadzające i spacer poetycko-przyrodniczy z Urszulą Zajączkowską

Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

10.00–12.00 warsztaty Wojciecha Tochmana: Książka reporterska

7 lipca | poniedziałek

Centrum Łąkowa 1, ul. Łąkowa 1, Radków

9.00–12.00 seminarium Magdaleny Środy: Jak działać słowami? Od retoryki do propagandy. Moduł III

Europejskie Centrum Sztuki Ogrodowej im. Eduarda Petzolda, Ścinawka Górna 40e

9.00–12.00 seminarium wprowadzające i spacer poetycko-przyrodniczy z Urszulą Zajączkowską

Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna „Biblioteka pod Atlantami”, Rynek 9, Wałbrzych

9.00–12.00 warsztaty języka inkluzywnego z Leną Bielską

8 lipca | wtorek

Centrum Aktywności Lokalnej w Kłodzku, ul. Waleriana Łukasińskiego 43

9.00–11.00 warsztaty z Magdaleną Grzebałkowską i Ewą Winnicką: Jak się starzeć bez godności

9.00–11.30 warsztaty z Katarzyną Błażejewską-Stuhr: Pozytywne jedzenie – obalanie mitów i zdrowa relacja z ciałem i odżywianiem

Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

10.00–12.00 warsztaty z Katarzyną Kasią i Grzegorzem Markowskim: Jak rozmawiać publicznie, nie obrażając

9 lipca | środa

Centrum Łąkowa 1, ul. Łąkowa 1, Radków

9.00–12.00 warsztaty z Karoliną Kuszlewicz: Odwagi, empatii i wiedzy! Tego potrzebują od nas zwierzęta

10 lipca | czwartek

Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

10.00–12.00 seminarium Edwina Bendyka: Ex-centrum. Moduł I

Wałbrzyska Galeria Sztuki BWA, ul. Piotra Wysockiego 29

10.00–11.30 warsztaty z Elżbietą Mirgą-Wójtowicz: Antycyganizm jako globalne zjawisko kształtujące los społeczności romskich

Stara Kopalnia w Wałbrzychu, ul. Piotra Wysockiego 29

obowiązują bezpłatne wejściówki

13.15 pokaz filmu Kos Pawła Maślony

15.30 dyskusja o filmie. Z Michałem Bilewiczem i Adamem Leszczyńskim rozmawia Edwin Bendyk

11 lipca | piątek

Centrum Kultury Gminy Nowa Ruda w Ludwikowicach Kłodzkich, ul. Fabryczna 2

9.00–12.00 warsztaty z Jakubem Gałęziowskim: Historia mówiona w mojej okolicy

Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

10.00–12.00 seminarium Edwina Bendyka: Ex-centrum. Moduł II

Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie, ul. Bohaterów Getta 10

wydarzenie zamknięte, dla laureatów konkursu na opowiadanie

10.00–12.00 warsztaty kreatywnego pisania: Fikcja, fiksacja, mistyfikacja. Moduł I z Karolem Maliszewskim

12.15–14.15 warsztaty kreatywnego pisania: Fikcja, fiksacja, mistyfikacja. Moduł II z Miłką Malzahn

12 lipca | sobota

Radków (adres zostanie wysłany do zapisanych osób)

6.00–9.00 warsztaty: SPAcer ROS-ą. Prowadzą: Lucyna Piwowarska-Dmytrów, Wojtek Grzesiak, Michał Derencz, Paulina Jóźwin (Stolovelasy)

Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, ul. Strzelecka 2a

10.00–12.00 seminarium Edwina Bendyka: Ex-centrum. Moduł III

Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie, ul. Bohaterów Getta 10

wydarzenie zamknięte, dla laureatów konkursu na opowiadanie

10.00–12.00 warsztaty kreatywnego pisania: Fikcja, fiksacja, mistyfikacja. Moduł III ze Zbigniewem Kruszyńskim

Partnerzy
Latającego Uniwersytetu Ludowego