Liter[r]a [fr]

En latin, le mot « litera » désigne à la fois un symbole graphique et l’ensemble du patrimoine littéraire. La littérature est une forme particulière de culture, à la fois dialogique et autoréflexive. Cette qualité unique se manifeste aux niveaux individuel, social, interculturel et géopolitique. D’où l’importance des efforts visant à assurer le dialogue des littératures de différentes langues et l’intense circulation des œuvres littéraires à l’échelle mondiale. Liter[r]a est l’expression de nos efforts pour promouvoir les œuvres littéraires polonaises à l’étranger et apporter notre soutien aux personnalités capables de relever les défis de la traduction littéraire : d’ordre linguistique, culturel, artistique, social et politique.

Dans un monde où la communication prend de plus en plus la forme de slogans et de mèmes, la littérature offre une occasion unique de tisser des ponts par-delà les frontières. La série d’ateliers de traduction et de rencontres avec les auteurs Liter[r]a a été conçue sous forme de huit événements consacrés à la littérature polonaise contemporaine, organisés dans quatre centres culturels et universitaires d’Europe, parmi les plus importants : Paris, Berlin, Madrid et Amsterdam.

La dimension dialogique de la littérature se reflète dans la formule même de Liter[r]a, où nous accueillons les acteurs du dialogue littéraire interculturel, c’est-à-dire les auteurs et les traducteurs de leurs œuvres. Ces ateliers de traduction, à destination d’étudiants de langue et de culture polonaises, des traducteurs débutants et des personnes désireuses d’explorer cette opportunité professionnelle, sont également ouvertes à un public plus large d’experts, d’animateurs, d’universitaires et, surtout, des lecteurs. Ils offrent un espace de discussion sur le rôle essentiel de la traduction en tant que co-création de textes littéraires contemporains, ainsi que sur la réception et le potentiel dialogique de la littérature polonaise dans différents pays et zones linguistiques.

La série Liter[r]a est une initiative de la Fondation Olga Tokarczuk, mise en œuvre en coopération avec des partenaires étrangers, le soutien financier du ministère polonais de la Culture et du Patrimoine national dans le cadre du programme de promotion de la culture polonaise à l’étranger pour l’année 2025.

Le 26 mars 2025, à Paris, à la Sorbonne, Mikołaj Grynberg et Margot Carlier ont animé un masterclass de traduction basé sur la version française de Rejwach – Je voudrais leur demander pardon, mais ils ne sont plus là (éditions Actes Sud, 2023). Les étudiants du département de polonais et les représentantes du corps enseignant ont eu l’occasion de découvrir les coulisses du travail de traduction sur des textes composant ce récit poignant et multiforme sur le destin des Juifs et des Polonais dans le contexte de la deuxième et troisième génération après l’Holocauste. Un aspect important de l’atelier était le fait que ces « petites prosies pénétrantes », outre leurs qualités purement littéraires, ont également une valeur culturelle et identitaire importante. Le masterclass de traduction, à laquelle ont participé 21 personnes en plus des animateurs, a été organisé en collaboration et avec le soutien inestimable des professeurs de l’université parisienne, Małgorzata Smorąg-Goldberg et Patrick Rozborski, chargé de cours de polonais chez Université Paris IV – Sorbonne. Avec l’accord des animateurs et des participants, l’équipe de la Fondation Olga Tokarczuk a enregistré l’intégralité de la session. Nous avons également réalisé enregistrement lors d’une rencontre avec l’écrivain et la traductrice dans le cadre magnifique de La Librairie polonaise de Paris, attendue par plus de 90 personnes et animée par Oriane Jeancourt Galignani, rédactrice du magazine Transfuge. Nous remercions chaleureusement Mme Katarzyna Maciejewska et ses collaboratrices pour l’accueil chaleureux qui nous a été réservé à la Librairie polonaise.

Liter[r]a [pl]

„Litera” to po łacinie zarówno znak graficzny, jak i zbiór całej twórczości literackiej. Literatura jest istotnym i szczególnym przejawem kultury – dialogicznym, a zarazem autorefleksyjnym. Ta specjalna właściwość objawia się w wymiarze indywidualnym, społecznym, międzykulturowym, a także geopolitycznym. Dlatego tak istotna jest dbałość o wzajemne przenikanie się literatur z odrębnych obszarów językowych i intensywne życie utworów w ogólnoświatowym obiegu literackim. Liter[r]a jest naszym wyrazem dbałości nie tylko o promocję polskich dzieł literackich za granicą, ale także o wspieranie osób zdolnych do podejmowania wyzwań literacko-przekładowych: językowych, kulturowych, artystycznych, społecznych i politycznych.

W świecie, w którym komunikacja przyjmuje coraz częściej postać haseł i memów to właśnie literatura daje nam możliwość najpełniejszego zrozumienia samych siebie i siebie nawzajem, także ponad granicami. Cykl warsztatów przekładowych i spotkań autorskich Liter[r]a obejmuje osiem wydarzeń poświęconych współczesnej literaturze polskiej, zorganizowanych w czterech z najważniejszych ośrodków kulturalno-akademickich Europy: Paryżu, Berlinie, Madrycie i Amsterdamie.

Dialogiczny wymiar literatury odzwierciedla sama formuła proponowanych spotkań, do których zaprosiliśmy współtwórców międzykulturowego literackiego dialogu, tj. autorki i autorów oraz tłumaczki i tłumaczy ich dzieł. Podczas specjalistycznych warsztatów przekładowych w dialogu tym będą uczestniczyły osoby studiujące język polski, kształcące się na przyszłych tłumaczy lub zainteresowane tym zawodem. Wieczorne spotkania autorskie – otwarte dla szerszego grona osób z kręgów eksperckich, kuratorskich, naukowych, medialnych i przede wszystkim czytelniczych – będą okazją do pogłębionej rozmowy o istotnej roli przekładu literackiego jako formy współtworzenia współczesnego tekstu literackiego, a także o recepcji i dialogicznym potencjale literatury polskiej w poszczególnych krajach i obszarach językowych.

Cykl Liter[r]a jest inicjatywą Fundacji Olgi Tokarczuk, realizowaną we współpracy z partnerami zagranicznymi przy wsparciu polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Promocja kultury polskiej za granicą na rok 2025.

26 marca 2025 r. w Paryżu na Sorbonie, odbyły się warsztaty współprowadzone przez Mikołaja Grynberga i Margot Carlier w oparciu o francuski przekład Rejwachu – Je voudrais leur demander pardon, mais ils ne sont plus là (wydawnictwo Actes Sud, 2023). Studenci wydziału polonistyki i przedstawicielki kadry akademickiej mieli okazję zapoznać się z kulisami pracy przekładowej nad zbiorem kilkudziesięciu tekstów składających się na tę przejmującą, wielopłaszczyznową opowieść o żydowskim i polskim losie w kontekście drugiego i trzeciego pokolenia po Holokauście. Ważnym aspektem warsztatów był fakt, że zawarte w tomie „małe przenikliwe prozy”, oprócz walorów czysto literackich, mają także istotną wartość kulturoznawczą i tożsamościową. Warsztaty, w których prócz prowadzących wzięło udział 21 osób, zorganizowane zostały we współpracy i przy niecenionym wsparciu ze strony wykładowców paryskiej uczelni, profesor Małgorzaty Smorąg-Goldberg i Patricka Rozborskiego. Za zgodą osób prowadzących i uczestniczących, zespół Fundacji Olgi Tokarczuk zrealizował nagranie całości zajęć. Drugie nagranie zrealizowaliśmy podczas wieczornego spotkania autorskiego z pisarzem i tłumaczką w pięknych wnętrzach La Librairie polonaise de Paris, które poprowadziła Oriane Jeancourt Galignani, redaktorka naczelna magazynu Transfuge. W spotkaniu wzięło udział ponad 90 osób. Na gościnne przyjęcie nas w progach Księgarni Polskiej serdecznie dziękujemy pani Katarzynie Maciejewskiej i jej współpracowniczkom.

Warsztaty przekładowe:

Mikołaj Grynberg i Margot Carlier w oparciu o francuski przekład Rejwachu – Je voudrais leur demander pardon, mais ils ne sont plus là (wydawnictwo Actes Sud, 2023)

26 marca 2025 r., godz. 10:30 – 12:30, sala 344

Centre Universitaire Malesherbes, 108 Bd Malesherbes, F – 75017 Paris

Spotkanie autorskie:

Spotkanie z Mikołajem Grynbergiem i Margot Carlier poprowadziła Oriane Jeancourt

26 marca 2025 r. godz. 19:00

La Librairie Polonaise de Paris, 123 boulevard Saint Germain, 75006 Paris