Goście festiwalu

Olga Tokarczuk

Marian Turski

Jerzy Skolimowski

Maria Peszek

Me and That Man

Kosy

Katarzyna Nosowska

Renata Przemyk

Dobrawa Czocher

Kazik

VOO VOO

Andrzej Sosnowski & Chain Smokers

Dr Misio (Arkadiusz Jakubik)

Jan Peszek

Maciej Stuhr

Robert Więckiewicz

Ryszard Krynicki

Joanna Bator

Michał Heller

Agnieszka Szpila

Julia Fiedorczuk

Inga Iwasiów

Magdalena Środa

Jan Woleński

Katarzyna Bonda

Mariusz Szczygieł

Andrzej Stasiuk

Edwin Bendyk

Adam Bodnar

Ula Zajączkowska

Filip Springer

Jacek Dehnel

Maria Apoleika

Katarzyna Kasia

Eliza Kącka

Barbara Sadurska

Miłka O. Malzahn

Ewa Winnicka

Zbigniew Kruszyński

Karol Maliszewski

Edward Pasewicz

Weronika Anna Marczak

Marta Łabęcka

Katarzyna Barlińska

Anda Rottenberg

Adam Wajrak

Maciej Hen

Magdalena Adamus

Katarzyna Czajka-Kominiarczuk

Olga Wróbel

Krzysztof Meissner

Jerzy Sosnowski

Michał Nogaś

Wojciech Tochman

Wojciech Orliński

Filip Zawada

Marta Frej

Joanna Lamparska

Amelia Sarnowska

Maciej Robert

Magdalena Barbaruk

Monika Sznajderman

Aleksandra Zawadzka-Glinka

Ewa Ewart

Dionisios Sturis

Weronika Murek

Łukasz Mikołajewski

Ewa Woydyłło

Katarzyna Kolenda-Zaleska

Yael Neeman

Kamil Pasiecznik

Michał Rusinek

Karolina Kuszlewicz

Artur Nowak

Jolanta Palma

Anna Dąbrowska

Irek Grin

Tomasz Samojlik

Ewa Mańkowska

Piotr Tarczyński

Krzysztof Varga

Hanna Machińska

Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk

Jerzy Bieluk

Piotr Jakub Fereński

Halszka Witkowska

Agnieszka Taborska

Magdalena Rabizo-Birek

Ilona Witkowska

Alina Szeptycka

Robert Karpowicz

Agnieszka Dauksza

Urszula Glensk

Karolina Jaklewicz

Michał Safianik

Paweł Goźliński

Basia Pietruszczak

Andrzej Woźniak

Jana Karpienko

Julek Rosiński

Joanna Maria Stolarek

Katarzyna Szaulińska

Marie Iljašenko

Sylwia Gregorczyk-Abram

Katja Meier

Stanisław Obirek

Joanna Talewicz

Jakub Pszoniak

Klaudia Pieszczoch

Wojciech Brzoska

Iza Klementowska

Michał Rzecznik

Robert Rient

Zofia Bałdyga

Dorota Jarodzka-Śródka

Konstanty Gebert

Waldek Mazur

Kinga Dagmara Siadlak

Tomek Gromadka

Paulina Pidzik

Karolina Kapusta

Kazimierz Śródka

Damian Kowal

Michał Krawczyk

Marcin Zegadło

Mikołaj Grynberg

Karolina Lewestam

Sylwia Chutnik

Emilia Konwerska

Przemysław Wielgosz

Piotr Janicki

Mateusz Górniak

Joanna Kuciel-Frydryszak

Olga Górska

Paweł Chyc

Karolina Korwin-Piotrowska

Marcin Baniak

Michał Bilewicz

Ewa Domańska

Katarzyna Czarnota

Łukasz Pilip

Adam P. Salina

Michał Wawrykiewicz

Maria Ejchart-Dubois

Radosław Wiśniewski

Paulina Kieszkowska-Knapik

Michał Wawrykiewicz

Jerzy Marek

Jaga Hupało

Barbara Siatkowska

Sylwia Krzemianowska

Andrzej Świetlik

Anna Maria Kramm

Wanda Czełkowska

Anna Hupało Sikorska

Anna Wysocka

Antoni Rychłowski

Antonia Wolff

Ewa Dąbrowska

Grzegorz Sierzputowski

Katarzyna Korus (KORUS ART)

Marek Straszewski

Tomasz Frasoński

Tatiana Tokarczuk

Thomas (Tomek) Lamprecht

Edyta Jungowska

Kristina Müller-Eberhard

Gosia Baczyńska

Hania Derej

Jagoda Jabłonowska

Jan Sajdak

Janusz Gilewicz

Jarosław Koziara

Karolina Śmiałek

Katarzyna Tomaszewska

Łukasz Woźniak

Sławomir Siatkowski

Tomek Sikora

Mariusz Przygoda

Martha Mulawa

Michał Ignar

Monique Chmielewska-Lehman

Zbigniew Szczepański

Tomasz Frasoński

Olga Tokarczuk

(ur. 1962)

– wybitna pisarka, eseistka, poetka i autorka scenariuszy, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury „za wyobraźnię narracyjną, która w połączeniu z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”. Najnowszymi książkami Olgi są Empuzjon (2022) oraz Pan Wyrazisty (2023), powieść graficzna stworzona razem z Joanną Concejo.

fot. Karpati & Zarewicz ZAiKS

Marian Turski

(ur. 1926 w Druskiennikach jako Mosze Turbowicz) – historyk, dziennikarz i działacz społeczny pochodzenia żydowskiego, były więzień obozu Auschwitz-Birkenau i KL Buchenwald. 

Miał czternaście lat, kiedy trafił do łódzkiego getta, gdzie działał w podziemnej organizacji Lewica Związkowa. Jednym z ostatnich transportów w 1944 r. został wywieziony do obozu Auschwitz-Birkenau. Tam Niemcy zamordowali jego ojca i brata.

W 1945 r. przeżył dwa marsze śmierci: w styczniu – z Auschwitz do Buchenwaldu, w kwietniu – z Buchenwaldu do Theresienstadt, gdzie 8 maja w stanie bliskim agonii doczekał wyzwolenia przez Armię Czerwoną.

Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał na Dolnym Śląsku. Pełnił funkcję przewodniczącego gminnych struktur Związku Walki Młodych w Mieroszowie, a następnie kierował zarządem powiatowym tej organizacji w Wałbrzychu. W listopadzie 1945 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, w której m.in. był członkiem egzekutywy Komitetu Powiatowego w Wałbrzychu, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 1946 do 1949 studiował prawo na Uniwersytecie Wrocławskim, równocześnie będąc prelegentem Wydziału Propagandy KW PPR we Wrocławiu, a następnie członkiem egzekutywy Komitetu Międzyuczelnianego PZPR. Był również korespondentem „Trybuny Dolnośląskiej”. Od 1946 do 1949 pracował w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk we Wrocławiu, a równocześnie był m.in. pełnomocnikiem PPR ds. wyborów w powiecie trzebnickim, a także przewodniczącym komisji w referendum ludowym. W 1949 r. przeniósł się do Warszawy. Był słuchaczem Szkoły Partyjnej przy KC PZPR w Warszawie, pracował jako instruktor, a później starszy instruktor w Wydziale Prasy i Wydawnictw, a następnie Wydziale Propagandy i Agitacji Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 1958 roku kierował działem historycznym tygodnika „Polityka”. 

Napisał, opracował i zredagował kilkanaście książek, m.in. Lumumba i jego kraj, Operacja „Terminal”, Byli wówczas dziećmi, Ruch Pokoju. Ludzie, fakty, Losy żydowskie. Świadectwo żywych, Polish Witnesses to the Shoah, Sztuka w miejscach śmierci. Europejskie pomniki ofiar hitleryzmu (wraz z Haliną Taborską), Co ofiary wiedziały o swoim losie.

W marcu 1965 uczestniczył w zorganizowanym przez Martina Luthera Kinga marszu przeciwko segregacji rasowej na południu USA z Selmy do Montgomery.

Otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta stołecznego Warszawy, między innymi za wieloletni wysiłek prowadzący do powstania na Muranowie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, oraz wysokie odznaczenia Polski, Francji, Niemiec, Finlandii, Luksemburga, Austrii. Od początku pełni funkcję przewodniczącego Rady Muzeum POLIN. Zasiada we władzach: Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej, Rady Domu Konferencji w Wannsee – Miejsca Pamięci i Edukacji Historycznej w Berlinie. Przez wiele lat pełnił funkcję wiceprezydenta Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, a w 2021 r. został wybrany jego prezydentem.

Podczas obchodów 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz, wygłosił przemówienie, w którym zaapelował, by ludzie nie byli obojętni na kłamstwa historyczne i dyskryminowanie mniejszości. Przypomniał słowa prezydenta Austrii Aleksandra van der Bellena, który w rozmowie z nim powiedział, że Auschwitz „nie spadło z nieba”. Zwracał uwagę, że III Rzesza w swojej polityce potrafiła spełnić żądania robotnicze, przezwyciężyć bezrobocie, a także odwołać się do poczucia godności narodowej, a jednocześnie „władza ta sprawiła, że ludzi powoli ogarnęła znieczulica, obojętność, i przestali reagować na zło”. Zaapelował: „Jeśli będziecie obojętni, jakieś Auschwitz spadnie wam z nieba”.

Jerzy Skolimowski

(ur. 1938) – reżyser, scenarzysta, producent i aktor filmowy, poeta, malarz. Uważany za nonkonformistę i przedstawiciela trzeciej fali polskiego kina.

Jego ojciec, aresztowany za działalność konspiracyjną w Armii Krajowej, zginął w 1943 roku w obozie koncentracyjnym w Flossenbürgu. W wieku 11 lat wyjechał wraz z matką do Pragi, gdzie pracowała ona jako attaché kulturalny. Uczył się trzy lata w tamtejszym gimnazjum, poznając między innymi Miloša Formana, Václava Havla i Ivana Passera. Studiował polonistykę i etnografię na Uniwersytecie Warszawskim, ukończył również studia na Wydziale Reżyserii PWSTiF w Łodzi, gdzie jego opiekunem artystycznym był Andrzej Munk. Pod jego opieką nakręcił pierwsze etiudy: Oko wykol, Erotyk oraz Pieniądze albo życie.

Jako poeta debiutował w 1957 wierszem Moje rundy drukowanym w „Nowej Kulturze”. Ma w swoim dorobku kilka tomików poezji i sztuki teatralne.

Karierę filmową rozpoczął jako scenarzysta do filmów Niewinni czarodzieje Andrzeja Wajdy oraz Nóż w wodzie Romana Polańskiego.

Rozgłos zdobył tetralogią złożoną z czterech filmów nakręconych w Polsce (Rysopis, Walkower, Bariera, Ręce do góry), w których eksperymentował z formą i ukazywał stan ducha polskiej młodzieży lat 60. XX wieku. Ze względu na krytykę czasów stalinizmu w Rękach do góry (zatrzymanych przez cenzurę komunistyczną) musiał emigrować z Polski. W Wielkiej Brytanii zasłynął filmami takimi jak Na samym dnie, Wrzask oraz Fucha (nagroda w Cannnes za scenariusz).

Po kilku niezbyt dobrze przyjętych przez krytykę filmach pozostawał nieaktywny jako reżyser aż do 2008 roku. Wrócił do Polski, gdzie nakręcił cenione przez krytyków filmy Cztery noce z Anną i Essential Killing, z czego ten ostatni zapewnił mu Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. W 2015 roku zrealizował 11 minut,  a siedem lat później IO, koprodukcję polsko-włoską o losach bezbronnego osiołka szykanowanego przez ludzi. Film był hołdem dla twórczości Roberta Bressona i przyniósł reżyserowi nominację do Oscara w kategorii Najlepszy film nieanglojęzyczny. 

Od początku kariery filmowej udzielał się także jako aktor, występując we własnych filmach oraz u innych reżyserów, m.in. Andrzeja Wajdy, Jana Łomnickiego, Volkera Schlöndorffa, Tima Burtona, Davida Cronenberga. W 2023 roku wystąpił też w teledysku Dawida Podsiadły. 

Od lat 70. XX wieku zajmuje się również malarstwem. Pierwsza profesjonalna wystawa jego twórczości została otwarta w 1998 roku w Los Angeles. W Polsce jego obrazy pierwszy raz zostały wystawione w 2002 roku w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. 

Laureat prestiżowych nagród, między innymi Złotego Niedźwiedzia za belgijski film Start, Nagrody Specjalnej Jury na Festiwalu Filmowym w Cannes za Wrzask (1978) i IO (2022) oraz Nagrody Specjalnej Jury na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji za Latarniowiec. W 2016 roku uhonorowany Złotym Lwem w Wenecji za całokształt twórczości. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Sztuki i Literatury (Francja).

Maria Peszek

wokalistka / aktorka / autorka tekstów / performerka

Przez dziesięć lat aktywności aktorskiej grała u najważniejszych reżyserów teatralnych i filmowych, tworząc szereg wielokrotnie nagradzanych ról. Współpracowała między innymi z Jerzym Grzegorzewskim, Piotrem Łazarkiewiczem, Agnieszką Holland, Jerzym Stuhrem, Kazimierzem Kutzem, Krystianem Lupą.

Od 2005 roku koncentruje się głównie na twórczości muzycznej, która okazała się
jej prawdziwą pasją. Wydała pięć albumów solowych — miasto mania (2005) /
maria Awaria (2008) / Jezus Maria Peszek (2012) / Karabin (2016) / Ave Maria (2021). Każdy z nich wywoływał burzę i jednocześnie okazywał się artystycznym i komercyjnym sukcesem, stając się platynowym i podwójnie platynowym, łącznie sprzedając się w nakładzie ponad 250 tysięcy egzemplarzy i czyniąc Marię Peszek jedną
z najważniejszych postaci polskiej sceny muzycznej. Określana jako „koncertowe zwierzę” Maria Peszek zagrała ponad 500 entuzjastycznie odebranych koncertów w Polsce
i za granicą, na scenach klubowych oraz na najważniejszych polskich i europejskich festiwalach. Laureatka prestiżowych nagród między innymi — Paszportu Polityki, Fryderyków, Wdech Gazety Wyborczej i Fenomenu Przekroju. Przez pięć lat
prowadziła w Radiu Roxy swój autorski program — Radio Maria.

Autorka przejmujących i bezkompromisowych tekstów poruszających tematy religijności, polskości, tradycyjnych ról społecznych, niejednokrotnie wstrząsających polską opinią publiczną, Maria Peszek wywołuje skrajne emocje, jasno i otwarcie wyraża swoje poglądy i jest jedną z najbardziej wyrazistych postaci w przestrzeni publicznej.

fot. Zuza Krajewska

Me and That Man

Ciekawe spotkanie rocku, folku i country zorganizowane przez dwóch muzyków, którzy na pierwszy rzut oka pochodzą z dwóch różnych światów – Adama „Nergala” Darskiego i Johna Portera. To, co niezaprzeczalnie ich łączy, to gitarowe brzmiania, które na scenie sprawdzają sie od 2016 roku, bo to wtedy powstał Me and That Man.

fot. Grzegorz Golebiowski

Kosy

— intrygujące kobiece głosy połączone w pieśniach z Dolnego Śląska, na którym przecięły się ich życiowe szlaki. Przy wtórze rozmaitego instrumentarium: harmonium, liry korbowej, bębnów obręczowych, skrzypiec, altówki i instrumentów perkusyjnych przywracają pieśni naszych przodków na grunt współczesnych miast. Na scenie oryginalnie łączą swe aranżacje z tradycyjnym ludowym materiałem.

fot. Wojciech Nekanda Trepka

Katarzyna Nosowska

(ur. 1971) – piosenkarka, kompozytorka, pisarka. Laureatka Paszportów „Polityki”, Dorocznej Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wielokrotna nagrodzona Fryderykami. 

W latach 1992–2017 wokalistka zespołu rockowego Hey, z którym wydała 11 albumów studyjnych: Fire (1993), Ho! (1994), ? (1995), Karma (1997), Hey (1999), sic! (2001), Music Music (2003), Echosystem (2005), Miłość! Uwaga! Ratunku! Pomocy! (2009), Do rycerzy, do szlachty, do mieszczan (2012) i Błysk (2016).

Nagrała 8 albumów solowych: puk.puk (1996), Milena (1998), Sushi (2000), UniSexBlues (2007), Osiecka (2008), 8 (2011), Basta (2018) i Degrengolada (2023). Za sprzedaż solowych albumów odebrała jedną podwójnie platynową płytę, jedną platynową i cztery złote.

fot. Piotr Porebski

Renata Przemyk

(ur. 1966) – wokalistka i kompozytorka, z wykształcenia bohemistka. Zaczęła śpiewać jako nastolatka, inspirowała się Tomem Waitsem, Talking Heads, Niną Hagen i Frankiem Zappą. W 1989 roku nagrała płytę z awangardowym zespołem Ya Honza. Później rozpoczęła karierę solową. Wydała płyty: „Mało zdolna szansonistka" (1992), „Tylko kobieta” (1994), „Andergrant” (1996), „Hormon” (1999), „Blizna” (2001). Na kompilacji „The best of” z 2003 roku znalazł się zaśpiewany w duecie z Kasią Nosowską utwór „Kochana”, który szturmem zdobył szczyty list przebojów. Komponowała muzykę dla teatru, m.in. spektakli „Szyc” wg Hanocha Levina w Teatrze Barakah w Krakowie (2010) i „Monsters. Pieśni morderczyń” w Teatrze Rampa w Warszawie (2012). W 2014 wypuściła autorski książek „Rzeźba dnia”, następnie wydała też płyty z muzyką akustyczną i z piosenkami Agnieszki Osieckiej. Większość jej płyt uzyskało status złotych, wielokrotnie były nominowane i nagradzane, przeważnie za indywidualność artystyczną. Występowała na legendarnym festiwalu w Jarocinie w 1989 roku, na Przeglądzie Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu, Przystanku Woodstock, ale też w kameralnych klubowych i teatralnych przestrzeniach. Jej muzyka jest trudna do jednoznacznego określenia, skupiona na emocjach, jest tam rock, poruszające teksty, elementy etniczne, czasem mocna sekcja rytmiczna, czasem dynamiczny głos z samym basem, ale też ironia i głos biały.



fot. Sylwia Makris

Dobrawa Czocher

(ur. 1991) – wiolonczelistka i kompozytorka. Urodzona w muzycznej rodzinie, zaczęła grać na instrumentach w wieku siedmiu lat, szybko związała się z wiolonczelą. Absolwentka dwóch prestiżowych uczelni muzycznych: Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie prof. Piotra Hausenplasa oraz Hochschule für Musik w Detmold w Niemczech w klasie prof. Alexandra Geberta. Lauretka wielu konkursów muzyki solowej i kameralnej, brała udział w międzynarodowych kursach mistrzowskich i festiwalach muzycznych, była stypendystką Krajowego Funduszu na Rzecz Dzieci. Była członkinią Junge Deutsche Philharmonie, w 2017 roku została pierwszą wiolonczelistką Neue Philharmonie Berlin. W 2018 roku dołączyła do Szczecińskiej Orkiestry Symfonicznej jako wiolonczelistka solo. Występowała w wielu prestiżowych salach koncertowych w Polsce i za granicą, m.in. w Niemczech, Libanie, Serbii, Austrii, Turcji, Portugalii, Wielkiej Brytanii i wielu innych.
Oscyluje między muzyką klasyczną a współczesną, miksując muzykę filharmoniczną z bardziej alternatywnymi podejściami. Od wielu lat współpracuje z pianistką Hanią Rani. W 2015 roku ukazał się ich wspólny album „Biała Flaga”, na którym znalazły się aranżacje muzyki Grzegorza Ciechowskiego, a w 2021 roku płyta „Inner Symphonies” wydana przez Deutsche Grammophon. Współpracowała również z Hiorem Chronikiem grając m.in. na festiwalu Eurosonic w Groningen w Holandii. Jej debiutancki solowy album „Dreamscapes” ukazał się na początku 2023 roku.

fot. Łucja Stefaniuk

Kazik

Kazik Staszewski (ur. 1963 r.) – polski muzyk, wokalista i poeta. W 1979 r. założył zespół punkowy POLAND, dwa lata później powstał Novelty Poland, a w 1982 r. Kult. W 1991 r. Kazik rozpoczął karierę solową. W tym samym roku wydał album „Spalam się”. Potem ukazały się „Spalaj się!”, „Oddalenie” i „12 groszy”, z tytułowym utworem, który zdobył niesamowitą popularność. Inny utwór z tej płyty, „Sztos”, został wykorzystany w filmie Olafa Lubaszenki o tym samym tytule. Na wydanym w 2000 r. albumie „Melassa” znalazły się nagrane z Edytą Bartosiewicz „Cztery pokoje”. Zreinterpretował utwory Toma Waitsa i Kurta Weilla. Kazik Staszewski współpracował ponadto z zespołami: Mazoll, El Doopa i Yugoton. Stworzył projekt Kazik Na Żywo. Kazik i jego grupa Kult wystąpili razem z zespołem No Smoking Emira Kusturicy. Staszewski jest laureatem wielu nagród, m.in. Paszportu Polityki, Fryderyków.

VOO VOO

– zespół muzyczny grający zróżnicowaną muzykę, opierającą się głównie na połączeniu rocka z folkiem różnych kultur i dużej ilości improwizacji, włączający także elementy współczesnych gatunków muzycznych, takich jak drum and bass, hip-hop czy nu jazz. Założony w 1985 roku, nazwa pochodzi od inicjałów jej lidera Wojciecha Waglewskiego. 

Obecnie w Voo Voo grają Wojciech Waglewski (gitara, śpiew – autor tekstów, kompozytor, aranżer, lider zespołu), Mateusz Pospieszalski (saksofony, flet, klarnet basowy, instrumenty klawiszowe, akordeon, śpiew – kompozytor, aranżer), Karim Martusewicz (kontrabas, gitara basowa – kompozytor, aranżer), Michał Bryndal (perkusja). Wydali ponad 20 albumów studyjnych i kilkanaście koncertowych. Ostatnia płyta Premiera ukazała się w 2022 roku i otrzymała nominację do Fryderyka w kategorii „Płyta roku”.

fot. Jacek Poremba

Andrzej Sosnowski & Chain Smokers

Chain Smokers – projekt muzyczno-literacki, oparty na połączeniu muzyki improwizowanej i polskiej poezji współczesnej; dotąd znany głównie ze współpracy z wybitnym poetą i tłumaczem – Andrzejem Sosnowskim, z którym w 2007 roku grupa wydała multimedialną płytę Trackless oraz w 2011 płytę Dr Caligari resetuje świat. Ideą zespołu jest zbliżanie wartości muzyki i tekstu poetyckiego, wzajemne przenikanie się rytmiki wiersza i muzyki. Koncerty mają charakter jednorazowego wydarzenia, podróży dźwięków i towarzyszącego im poetyckiego słowa.

Trzecia płyta Chain Smokers Gdzie koniec tęczy nie dotyka ziemi charakteryzuje instrumentalna improwizacja muzyków (Patryk Zakrocki, Mateusz Rybicki, Zbyszek Kozera) podążająca za naturalnym tempem i rytmiką wierszy Andrzeja Sosnowskiego, do którego recytacji przygotowana została przestrzeń muzyczna. Tak więc to wiersz ustawia tu podstawy rytmiki, klimat, tempo



Dr Misio (Arkadiusz Jakubik)

– zespół rockowy założony w 2008 roku z inicjatywy aktora i wokalisty Arkadiusza Jakubika. Skład uzupełniają Paweł Derentowicz (gitara), Mario Matysek (gitara basowa), Radek Kupis (klawisze) i Jan Prościński (perkusja).

Wydali cztery albumy studyjne, ostatnią, Strach XXI wieku, w 2021 roku. Teledyski do piosenek Drą Misio wyreżyserowali m.in. Wojciech Smarzowski, Wojciech Skonieczny, Piotr Domalewski i Łukasz Palkowski. Piąty album gruby ukaże się jesienią tego roku.

fot. Rafał Komorowski

Jan Peszek

(ur. 1944) – właśc. Henryk Jan Peszek; aktor filmowy i teatralny, reżyser, pedagog. 

Ukończył krakowską PWST w 1966, w tym samym roku debiutował na deskach Teatru Polskiego we Wrocławiu. W następnych latach pracował m.in. w łódzkim Teatrze Nowym i krakowskim Starym Teatrze, a w ostatnich latach regularnie pojawiał się na scenach warszawskich (Teatr Narodowy i Teatr Rozmaitości). W latach 1964 - 1998 był członkiem awangardowego Zespołu MW 2. W swoim dorobku ma role u najsłynniejszych polskich reżyserów teatralnych: Jerzego Krasowskiego, Henryka Tomaszewskiego, Kazimierza Dejmka, Mikołaja Grabowskiego, Jerzego Grzegorzewskiego, Jerzego Jarockiego, Krystiana Lupy, Michała Zadary, Grzegorza Jarzyny, Jana Klaty i Cezarego Tomaszewskiego.

Profesor krakowskiej Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego.

Laureat Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza, przyznawanej przez redakcję miesięcznika „Teatr”, za sezon 1986/1987, za rolę w Scenariuszu dla trzech aktorów Bogusława Schaeffera w Teatrze STU w Krakowie oraz za rolę Jakuba w przedstawieniu Republika marzeń Brunona Schulza w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie. Tworzy autorskie spektakle w kraju i za granicą, m.in. w Japonii, gdzie powstał spektakl według Sanatorium pod Klepsydrą Schulza.

W filmie debiutował już w 1969 w Znakach na drodze, jednak regularnie na ekranach kinowych zaczął się pojawiać dopiero na początku lat 80. Zagrał w kilkudziesięciu polskich filmach, m.in. w: Był jazz Falka, Trójkącie bermudzkim Wójcika, Ferdydurke Skolimowskiego, Śmierci jak kromka chleba Kutza, Łabędzim śpiewie Glińskiego, Ucieczce z kina „Wolność” Marczewskiego i Darmozjadzie polskim Wylężałka.

fot. Max Pflegel

Maciej Stuhr

Maciej Stuhr (ur. 1975) – aktor, reżyser i scenarzysta filmowy i teatralny, felietonista, konferansjer, artysta kabaretowy, psycholog, wykładowca akademicki.

Ukończył Wydział Aktorski krakowskiej PWST. W czasie studiów był współzałożycielem kabaretu „Po żarcie”. Na scenie debiutował jeszcze w okresie studiów, zagrał Raskolnikowa w kameralnej Zbrodni i karze Fiodora Dostojewskiego, zrealizowanej przez Bogdana Cioska w Teatrze Rozrywki w Chorzowie. Współpracował z reżyserem Andrzejem Domalikiem, u którego zagrał w spektaklach opierających się na rosyjskim literackim kanonie. Wystąpił też w spektaklach Piotra Cieślaka, Macieja Wojtyszko, Krzysztofa Warlikowskiego. 

W latach 2004–2008 był aktorem warszawskiego Teatru Dramatycznego. Od 2008 roku jest w zespole Nowego Teatru w Warszawie pod kierownictwem Krzysztofa Warlikowskiego. 

Po raz pierwszy wystąpił przed kamerą w 1988 roku w serialu Dekalog Krzysztofa Kieślowskiego. W 1991 roku zagrał główną rolę dziecięcą w Dzieciach wojny Krzysztofa Rogulskiego. Następnie zagrał m.in. Aleksa w Fuksie Macieja Dutkiewicza, Kubę Brennera w Chłopaki nie płaczą Olafa Lubaszenki (2000) i Kubę w kolejnej komedii Lubaszenki Poranek kojota (2001). Wizerunek młodych, bezpretensjonalnych chłopaków udało mu się przełamać kolejnymi rolami - adepta szkoły policyjnej w kryminalnym serialu "Glina" Władysława Pasikowskiego oraz kamerzysty Mateusza w Weselu filmie Wojciecha Smarzowskiego. Kolejne role filmowe aktora to m.in. Chwastek we Francuskim numerze Roberta Wichrowskiego, Sebastian Tretyn w Testosteronie Tomasza Koneckiego i Andrzeja Saramonowicza i działonowy Sapieżyński w Operacji Dunaj Jacka Głomba (2009). Zagrał również w Winie truskawkowym na podstawie prozy Andrzeja Stasiuka, w wielokrotnie nagradzanym filmie Małgorzaty Szumowskiej 33 sceny z życia (za rolę Piotra otrzymał Nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego), w głośnym filmie Władysława Pasikowskiego Pokłosie (nagrodzony Polską Nagrodą Filmową), w nagradzanej Obławie Marcina Kryształowicza, w Drogówce Wojciecha Smarzowskiego i Excentrykach albo po słonecznej stronie ulicy Janusza Majewskiego. W Obywatelu Jerzego Stuhra zagrał razem ze swoim ojcem. Był też gwiazdą popularnych komedii romantycznych w reżyserii Listy do M., Planeta singli. Wystąpił w nagrodzonym Orłami serialu Belfer oraz serialu Szadź. Ostatnio wzbudził uznanie rolą alkoholika w filmie Powrót do tamtych dni (2021) Konrada Aksinowicza oraz prawnika Huberta w Fucking Bornholm Anny Kazejak (2022). 

W Teatrze Telewizji debiutował jako osiemnastolatek. Wystąpił w spektaklach  Roberta Glińskiego, Agnieszki Glińskiej, Janusza Kijowskiego, Witolda Adamka, Marii Zmarz-Koczanowicz, Piotra Tomaszuka. 

Udziela się charytatywnie, angażuje się w sprawy społeczne, m.in. pomoc zwierzętom, kampanię poświęconą edukacji seksualnej, Kampanię Przeciw Homofobii. Został dawcą szpiku kostnego. Wraz z żoną Katarzyną Stuhr-Błażejewską zaangażował się w pomoc uchodźcom ukrywającym się w lasach na granicy polsko-białoruskiej.

Robert Więckiewicz

(ur. 1967 w Nowej Rudzie) – aktor filmowy i teatralny. 

Ukończył technikum budowlane w Legnicy, jest absolwentem Wydziału Aktorskiego we Wrocławiu PWST w Krakowie. W profesjonalnym teatrze zadebiutował w 1991 w adaptacji scenicznej Ani z Zielonego Wzgórza Lucy Maud Montgomery w reżyserii Jana Szurmieja w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Był etatowym aktorem Teatru Polskiego w Poznaniu i Teatru Rozmaitości w Warszawie. Wystąpił m.in. w adaptacji Edmonda Davida Mameta (1996) autorstwa Lecha Raczaka, Hamlecie Williama Shakespeare’a (1999) i Bachanatkach Eurypidesa (2001) w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego. Współpracował z Teatrem Montownia, Teatrem Narodowym, występował także w produkcjach Teatru Telewizji. 

W produkcjach filmowych debiutował na początku lat 90. Zagrał główne role w filmach Świadek koronny i Wszystko będzie dobrze, za które otrzymał nagrodę dla najlepszego pierwszoplanowego aktora na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w 2007 roku. W kolejnych latach zagrał w nagradzanych i nominowanych do różnych nagród produkcjach: Ile waży koń trojański?, Lejdis, Dom zły, Różyczka i Pod Mocnym Aniołem.W 2011 został obsadzony jako główny bohater W ciemności Agnieszki Holland, filmu nominowanego do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego. W 2013 zagrał Lecha Wałęsę w filmie Wałęsa. Człowiek z nadziei Andrzeja Wajdy, a w 2021 Czesława Kiszczaka w produkcji Żeby nie było śladów Jana P. Matuszyńskiego.

Czterokrotny laureat Polskiej Nagrody Filmowej.

fot. Max Pflegel

Ryszard Krynicki

(ur. 1943 r. w Sankt Valentin) – poeta pokolenia 1968, zwanego przez krytykę literacką Nową Falą. Jeden z prekursorów niezależnego ruchu wydawniczego. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych związany w ruchem opozycji demokratycznej w Polsce. Sygnatariusz Listu 59 (1975). Objęty zakazem druku w 1976–1980; od tego czasu (do 1989) publikował swoje książki tylko w drugim obiegu oraz w wydawnictwach emigracyjnych. Brał udział w pracach redakcyjnych pierwszego polskiego niezależnego kwartalnika literackiego „Zapis”. W latach 1982–1988 współredagował w Poznaniu podziemne pismo członków i sympatyków Solidarności „Obserwator Wielkopolski”. W tym czasie organizował też pokazy malarstwa i grafiki w domowej galerii bez miejsca. Współzałożyciel Wydawnictwa a5 (1988), od 1991 roku redaguje serię poetycką „Biblioteka Poetycka Wydawnictwa a5”. W kwietniu 1998 przeprowadził się z Poznania do Krakowa.

Debiutował w 1968 r. arkuszem poetyckim „Pęd pogoni, pęd ucieczki”, aczkolwiek za właściwy debiut uważa wydany rok później „Akt urodzenia”.

Tłumaczy poetów języka niemieckiego, głównie Nelly Sachs (Rozżarzone zagadki , 2006) i Paula Celana (zredagował dwujęzyczne wydanie Utworów wybranych tego poety, opublikowane w latach 1998, 2003 przez Wydawnictwo Literackie), a także Bertolta Brechta i Rainera Kunze, których wybory wierszy opublikował w Niezależnej Oficynie Wydawniczej NOWA.

Przygotowuje do druku osobistą antologię współczesnej poezji niemieckiego obszaru językowego.

Laureat m.in. niezależnej Nagrody Poetów (1975), Nagrody im. Kościelskich (1976), Nagrody Fundacji Jurzykowskiego (1989) i Nagrody Friedricha Gundolfa (2000). Stypendysta DAAD (Berliner Künstlerprogramm) w Berlinie (1993). Członek-korespondent Akademii Sztuk Pięknych w Monachium i Saskiej Akademii Sztuk w Dreźnie.

Ryszard Krynicki jest laureatem Międzynarodowej Nagrody Poetyckiej in. Zbigniewa Herberta (2015) oraz Nagrody Silesius za całokształt twórczości (2021).



Joanna Bator

– laureatka prestiżowych nagród, m.in. Nagrody Literackiej Nike oraz Nagrody im. Hermana Hessego. Autorka bestsellerów tłumaczonych na wiele języków, w tym zekranizowanego „Ciemno, prawie noc” i „Gorzko, gorzko”, które doceniły setki tysięcy czytelników. Wielbicielka japońskiej kultury, podróżniczka mieszkająca w Podkowie Leśnej, w Domu pod Ptakiem Nakręcaczem, w towarzystwie ukochanych psów i kotów.

fot. Maga Hueckel

Michał Heller

– uczony, kosmolog, filozof i teolog, który w matematycznych równaniach teorii naukowych potrafi dostrzec dzieła sztuki, a wielkich fizyków uważa za genialnych artystów, tworzących swe kompozycje z liczb i matematycznych formuł, a nie z kamienia, brązu, słów, barw czy dźwięków. Sam w swoich licznych książkach i artykułach naukowych z powodzeniem odnajduje się w obu rolach: naukowca-artysty i pisarza-uczonego.

Jest autorem kilkuset artykułów naukowych i blisko siedemdziesięciu książek, m.in. „Filozofia przypadku. Kosmiczna fuga z preludium i codą” (CCPress 2012), „Ważniejsze niż Wszechświat” (CCPress 2018), Nieskończenie wiele Wszechświatów. Od Einsteina do nieskończoności (CCPress 2021), Szkice z filozofii głupoty (wraz z Bartoszem Brożkiem i Jerzym Stelmachem, CCPress 2021).

Laureat nagrody J. Templetona, członek Papieskiej Akademii Nauk, Obserwatorium Watykańskiego, European Society for the Study of Science and Theology, The Center for Theology and the Natural Sciences, European Physical Society, International Astronomical Union, International Society for General Relativity and Gravitation, International Society for Science and Religion, Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Astronomicznego i Towarzystwa Teologicznego. Kawaler Orderu Orła Białego i Krzyża Komandorskiego Odrodzenia Polski.

Dyrektor i założyciel Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie.

Fot.: Adam Walanus

Agnieszka Szpila

– pisarka, ekofeministka, kulturoznawczyni, aktywistka. W swoich ksiażkach i tekstach zajmuje się głównie tematami związanymi z osobami dyskryminowanymi – w tym z mniejszościami, z głównym uwzględnieniem osób z niepełnosprawnościami. Ekofeminizm i niepełnsprawność to główne wątki, którym poświęca uwagę. W swojej pierwszej książce „Łebki od Szpilki” Szpila opowiadała o niepełnosprawnych córkach, w drugiej o Polakach z uwzględnieniem i ujęciem w oryginalny sposób problemu antysemityzmu, rasizmu i homofobii oraz LGBTQ, w trzeciej zaś – „Heksach” o dyskryminacji kobiet i paleniu ich na stosach w procesach o czarostwo. Pisarka traktuje swoje książki jak projekty społeczno-polityczno-kulturowe, uważając pisanie książek dla samego czytania za anachroniczne i niestosowne w świecie, któremu grozi katastrofa klimatyczna i w którym dochodzi do ludobójstwa na różnym tle, także tym mniejszościowym.

fot. Kinga Karpati&Daniel Zarewicz

Julia Fiedorczuk

– pisarka, poetka, tłumaczka, wykładowczyni Instytutu Anglistyk i współzałożycielka Centrum Humanistyki środowiskowej na Uniwersytecie Warszawskim, w swojej twórczości wybija na pierwszy plan relacje między ludźmi a pozaludzką przyrodą i podkreśla światotwórczą siłę literatury. Autorka zbiorów opowiadań Poranek Marii (Biuro Literackie, 2010) i Bliskie kraje (Marginesy, 2016), oraz powieści Biała Ofelia (Biuro Literackie, 2013), Nieważkość (Marginesy, 2015, nominacja do nagrody literackiej Nike) i Pod słońcem (Wydawnictwo Literackie, 2020, nominacja do Nagrody Literackiej m. st. Warszawy i nagrody im. Wiesława Kazaneckiego). Opublikowała sześć tomów wierszy. Za ostatni – Psalmy (Fundacja na rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza, 2017) – otrzymała Nagrodę Poetycką im. Wisławy Szymborskiej. Publikuje także eseje i artykuły, jest felietonistką „Przekroju” i „Polityki”.  W 2019 roku ukazał się zredagowany przez nią zbiór wywiadów: Inne możliwości – o poezji ekologii i polityce. Rozmowy z amerykańskimi poetami (WN Katedra, 2019). Jej teksty i przekłady ukazywały się między innymi w „Literaturze na świecie”, „Dwutygodniku”, „Tygodniku Powszechnym” i „Piśmie”. Utwory Julii Fiedorczuk przetłumaczono na ponad 20 języków, w tym walijski, japoński i gruziński. W lipcu ukaże się jej nowa powieść, Dom Oriona (Wydawnictwo Literackie).

fot. Albert Zawada / Wydawnictwo Literackie

Inga Iwasiów

(ur. 1963 r.) – prozaiczka, krytyczka literacka, publicystka, aktywistka, felietonistka, profesorka literaturoznawstwa, pracuje w Instytucie Literatury i Nowych Mediów w Uniwersytecie Szczecińskim. Członkini Rady Doskonałości Naukowej i Komitetu Nauk o Literaturze  PAN. Jurorka Nike i Poznańskiej Nagrody Literackiej. Autorka esejów: Gender dla średnio zaawansowanych. Wykłady szczecińskie; Parafrazy i reinterpretacje. Wykłady z teorii i praktyki czytania; Rewindykacje. Kobieta czytająca dzisiaj. Zbiorów wierszy: Miłość i 39/41; opowiadań Smaki i dotyki. Powieści: Bambino, Ku słońcu, Na krótko, W powietrzu; Pięćdziesiątka zbioru felietonów Blogotony; książki autobiograficznej Umarł mi. Notatnik żałoby. W 2019 roku ukazała się jej powieść Kroniki oporu i miłości nawiązująca do wydarzeń politycznych ostatnich lat, a w roku 2020 – zbiór szkiców Odmrażanie. Literatura w potrzebie, związany z tematyką akademickiego nauczania pisarstwa oraz pandemii. Najnowszą powieść Późne życie publikuje w jej sześćdziesiąte urodziny wydawnictwo Drzazgi. Tytuł oznacza jednak nie tyle etap w życiu, ile moment, w którym znaleźliśmy się na Ziemi. Felietonistka „Dużego Formatu”.

Magdalena Środa

(ur. 1957 w Warszawie)

– profesor Uniwersytetu Warszawskiego, pracuje w Zakładzie Etyki Instytutu Filozofii UW, zajmuje się historią idei etycznych, etyką stosowaną, filozofią polityczną i problematyką kobiecą. Jest autorką wielu książek, m.in.: „Idea godności w historii i etyce” (1993), „Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci” (2003), „Kobiety i władza” (2009), „Etyka dla myślących (2010)”, „O gender i innych potworach” (2014), „Obcy, inny, wykluczony” (2020). Obecnie pracuje nad książką poświęconą moralności życia publicznego.

Jan Woleński

(ur. w 1940 r.) – filozof, prawnik, oba kierunki ukończył w UJ, em. profesor filozofii UJ, profesor w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, członek PAN, PAU, Międzynarodowego Instytutu Filozofii w Paryżu, Brazylijskiej Akademii Filozoficznej, Academia Europea, dr hc Uniwersytetu Łódzkiego, laureat Nagrody (zwanej „polskim Noblem”) Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych (2013 r.) Zajmuje się logiką, epistemologią, filozofią prawa i historią filozofii, zwłaszcza polskiej myśli analitycznej. Opublikował 36 (10 w językach obcych) książek i 950 artykułów (425 w językach obcych).   

Katarzyna Bonda

– najpopularniejsza autorka powieści kryminalnych w Polsce. Jest autorką serii kryminalnej z Hubertem Meyerem (Sprawa Niny Frank, Tylko martwi nie kłamią, Florystka, Nikt nie musi wiedzieć, Klatka dla niewinnych, Balwierz, Zimna sprawa, Kobieta w walizce, Urodzony morderca), tetralogii z profilerką Saszą Załuską (Pochłaniacz, Okularnik, Lampiony i Czerwony Pająk), a także powieści kryminalnych inspirowanych prawdziwymi zdarzeniami Miłość leczy rany i Miłość czyni dobrym. Pisarka ma w dorobku również dokumenty kryminalne: Polskie morderczynie oraz Zbrodnia niedoskonała i Motyw ukryty napisane wspólnie z Bogdanem Lachem.  Bohaterem nowej serii kryminalnej jest detektyw Jakub Sobieski (O włos, Ze złości, Do cna). Do tej pory książki Katarzyny Bondy sprzedały się w Polsce w nakładzie trzech milionów egzemplarzy. Są wydawane w 17 krajach. Prawa do edycji zagranicznych zakupiły największe wydawnictwa na świecie, m.in. Hodder & Stoughton i Random House. Na podstawie Lampionów powstał serial Żywioły Saszy emitowany przez stację TVN. Prawa do adaptacji książki dokumentalnej Polskie morderczynie zakupiła Nordic Entertainment Group – serial fabularny będzie emitowany w Viaplay w 2023 roku.

fot. Marta Machej

Mariusz Szczygieł

 (ur. 1966) – reporter, felietonista, pisarz. 

Oprócz Hanny Krall najczęściej przekładany z żyjących polskich reporterów; jego książki zostały wydane w 21 krajach. Za Gottland zdobył Europejską Nagrodę Literacką 2009, a w Polsce Nike Czytelników. Zdobywca tytułu Dziennikarz Roku 2013 w konkursie Grand Press. Debiutował w wieku 16 lat w tygodniku „Na przełaj”. W latach 90. znany z prowadzenia talk show „Na każdy temat”. Czechofil, autor kilku bestsellerowych książek o Czechach (Gottland, Zrób sobie raj, Laska nebeska). Autor monumentalnej, trzytomowej antologii polskiego reportażu XX wieku 100/XX. Za książkę reporterską Nie ma zdobył literacką nagrodę Nike, oraz Nike czytelników. Laureat nagrody Nike 25-lecia.

Prowadzi autorskie zajęcia w Polskiej Szkole Reportażu. Prezes Fundacji Instytut Reportażu, która prowadzi księgarnio-kawiarnię Wrzenie świata oraz wydawnictwo książkowe Dowody na Istnienie.

fot. Max Pflegel

Andrzej Stasiuk

(ur. 1960) – prozaik i eseista. Urodził się w Warszawie, od lat mieszka w Beskidzie Niskim. Autor książek Mury Hebronu, Dukla, Opowieści galicyjskie, Dziewięć, Jadąc do Babadag, Taksim, Dziennik pisany później, Grochów, Nie ma ekspresów przy żółtych drogach, Wschód, Osiołkiem, Kroniki beskidzkie i światowe i innych. 

Laureat wielu nagród, m.in. Nagrody Literackiej Nike (2005), Nagrody Literackiej Gdynia (2010), Nagrody Nowa Kultura Nowej Europy im. Stanisława Vincenza (2011), Dorocznej Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie literatury (2011), Nagrody Literackiej m. st. Warszawy (2015),  Austriackiej Nagrody Państwowej w dziedzinie literatury europejskiej (2016),  Nagrody im. Nicolasa Bouviera (2018) oraz nagrody Orzeł Stulecia (2021). Jego książki są tłumaczone na niemal wszystkie języki europejskie, a także na koreański.

Jego ostatnia książka, Przewóz, ukazała się w 2021 roku. Rozgrywa się nad nienazwaną rzeką na Podlasiu w 1941 roku, stanowiącą granicę pomiędzy terenami zajętymi przez Niemców i Sowietów. Powieść była nominowana m.in. do Nike i Angelusa.

fot. Max Pflegel

Edwin Bendyk

(ur. 1965)

– prezes zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Zawodowo dziennikarz, publicysta i pisarz, publicysta tygodnika „Polityka”, zajmuje się tematyką cywilizacyjną oraz relacjami między nauką i techniką a polityką, gospodarką, kulturą, życiem społecznym. Autor wielu książek, w tym „Zatrutej studni” nominowanej do Nagrody Literackiej Nike w 2003 roku. W 2020 r. wydał „W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata”. Kurator programu „Miasto przyszłości/Laboratorium Wrocław” podczas Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Współorganizator Kongresu Kultury w 2016 r. Wraz z Irkiem Grinem kurator projektu Ex-centrum zainicjowanego przez Olgę Tokarczuk. Wykłada w Collegium Civitas i Graduate School for Social Research Polskiej Akademii Nauk. Członek Polskiego PEN-Clubu. Członek European Council on Foreign Relations. Prowadzi blog „Antymatrix”.

Adam Bodnar

– doktor habilitowany nauk prawnych, Dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS w Warszawie, doradca krajowych i międzynarodowych organizacji pozarządowych. W latach 2015–2021 Rzecznik Praw Obywatelskich. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył również studia LL.M. z zakresu prawa konstytucyjnego porównawczego w Central European University w Budapeszcie. Od lat zaangażowany w działania na rzecz praw człowieka. Współpracował z licznymi organizacjami pozarządowymi, m.in. Fundacją Panoptykon, ClientEarth Polska i Stowarzyszeniem im. prof. Zbigniewa Hołdy. W latach 2010 – 2015 wiceprezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Był także członkiem Obywatelskiego Forum Legislacji działającego przy Fundacji Batorego. W latach 2014–2015 członek Rady Dyrektorów Funduszu ONZ na rzecz Ofiar Tortur. Autor wielu publikacji naukowych, w szczególności z zakresu praw człowieka. Felietonista „Gazety Wyborczej” i „Polityki” autor audycji „Prawy Adam” w Newonce Radio.

W 2018 roku został uhonorowany Nagrodą Rafto za obronę praw mniejszości i niezależności sądów w Polsce. Rok później otrzymał też Nagrodę Praworządności (Rule of Law Award), przyznaną przez World Justice Project. W 2020 roku został odznaczony francuskim Orderem Legii Honorowej w randze kawalera. W tym samym roku laureat nagrody specjalnej Korony Równości, przyznawanej przez Kampanię Przeciw Homofobii oraz nagrody Fundacji im. Janiny Paradowskiej i Jerzego Zimowskiego.



Ula Zajączkowska

– poetka i botaniczka. W pracy naukowej bada ruchy roślin, ich mechanikę, aerodynamikę i anatomię. Artystka wideo. Autorka trzech książek poetyckich (Atomy, minimum, Piach) i jednej eseistycznej, Patyki, badyle. Felietonistka „Dwutygodnika”. Mieszka w Wołominie.

fot. HZ

Filip Springer

(ur. 1982 r.) pisarz i fotograf. Autor wielu cykli reporterskich oraz książek, m.in. Miedzianka. Historia znikania, Wanna z kolumnadą, 13 pięter, Miasto Archipelag, Źle urodzone. Stypendysta Narodowego Centrum Kultury, Fundacji „Herodot” im. Ryszarda Kapuścińskiego i Miasta Stołecznego Warszawy. Nominowany do najważniejszych nagród literackich w Polsce. Jego książki tłumaczone są na angielski, niemiecki, rosyjski, czeski i węgierski, a w przygotowaniu jest także tłumaczenie na chiński. Współpracuje z Instytutem Reportażu w Warszawie, współtwórca festiwalu literackiego MiedziankaFest i Miedzianka po drodze. W marcu 2023 roku nakładem wydawnictwa Karakter ukazała się jego najnowsza książka Mein Gott, jak pięknie.

fot. Adam Lach

Jacek Dehnel

(ur. w 1980 r. w Gdańsku) – poeta, prozaik, tłumacz. Wydał m.in. dziesięć tomów poetyckich, przekłady (Larkin, James, Verdins, Fitzgerald, White, Coetzee), pięć powieści (Lala, Saturn, Matka Makryna, Krivoklat, Ale z naszymi umarłymi) i kilka tomów krótszych próz, a wspólnie z mężem, Piotrem Tarczyńskim – serię kryminałów o profesorowej Szczupaczyńskiej (pod pseudonimem Maryla Szymiczkowa). Laureat m.in. Nagrody Kościelskich (2005) i Paszportu Polityki (2006), był pięciokrotnie nominowany do nagrody Nike, trzykrotnie do Angelusa, raz do Nagrody Szymborskiej. Prowadzi bloga www.tajnydetektyw.blogspot.com i portal z kolekcją starej fotografii www.awers-rewers.pl. Mieszka w Berlinie.

Maria Apoleika

– studiowała 5 lat w szkole filmowej, by na ostatnim roku ostatecznie i nieodwracalnie zająć się obrazem nieruchomym. Rysuje ilustracje prasowe, książkowe i cykle autorskie. Jest autorką Psich Sucharków, minikomiksów o psach i ich opiekunach, które wydaje w formie książek i kalendarzy. Jest opiekunką dużego pudla, z którym przemierza podłódzkie ziemie niczyje (albo czyjeś, zależy, gdzie pójdzie). Zainteresowania – paleontologia, botanika, internet, polityka.

Napisała dwie książki, ma pomysł na dwie kolejne.

Katarzyna Kasia

filozofka, absolwentka Wydziału Filozofii i Socjologii UW, stypendystka Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Włoskiej i The Kościuszko Foundation, visiting scholar w Princeton University. Wykładowczyni Wydziału Zarządzania Kulturą Wizualną Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Autorka książek Rzemiosło formowania. Luigiego Pareysona estetyka formatywności, Doświadczenie estetyczne i wspólnota spektaklu, tłumaczka tekstów włoskich filozofów (Pareyson, Vattimo, Eugenio Barba i in.). Stała współpracowniczka „Kultury liberalnej”, „Szkła kontaktowego” w TVN24. Prowadzi poranne audycje w Radiu Nowy Świat. W Akademii Sztuk Pięknych prowadzi zajęcia z historii filozofii, estetyki i filozofii kultury z elementami antropologii. Pod jej kierunkiem powstało w tej uczelni kilkadziesiąt znakomitych teoretycznych prac dyplomowych i licencjackich.

Eliza Kącka

– adiunktka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka książek naukowych Stanisław Brzozowski wobec Cypriana Norwida (2012) oraz Lektura jako spotkanie. Brzozowski – tekst – metoda (2017), a także tomów prozatorskich Elizje (2017), po drugiej stronie siebie (2019), Strefa zgniotu (2022) i książki eseistycznej Idiomy(2023). Współredaktorka antologii poezji najnowszej Poeci i poetki przekraczają granice (2011), redaktorka wyborów poezji mniej współczesnej (m.in. Cypriana Norwida, Anny Świrszczyńskiej, Henryki Łazowertówny). Felietonistka „Tygodnika Powszechnego”, członkini kapituły Nagrody Literackiej Gdynia.

fot. Mirosław Kaźmierczak

Barbara Sadurska

– pisarka, prawniczka. Autorka opowiadań, dramatów i powieści. Za Mapę (Nisza 2019) i Czarnego hetmana (Nisza 2022) otrzymała kilka prestiżowych nagród. Na Górach Literatury debiutuje powieścią dla młodszych czytelników pt. Srebrny smok (Agora dla dzieci 2023). Przygotowuje kolejną powieść dla dorosłych pt. Balbina (Warstwy, jesień 2023). Mieszka w Krakowie.

fot. Max Pflegel

Miłka O. Malzahn

zawodowo zajmuje się szeroko pojętą filozofią, oraz dźwiękiem. Jest dziennikarką, pisze książki z pogranicza gatunków (osiem wydanych, reszta czeka na „swój czas”), tworzy i publikuje też piosenki. Czasem wykłada na uczelniach, czasem prowadzi warsztaty; nieustannie łączy nieoczywiste nauki o myśli ludzkiej z oczywistymi ścieżkami dedukcyjnymi. Tworzy offowy kanał podkastowy „Dziennik Zmian”, w międzyczasie moderuje spotkania z artystami, pisarzami, podróżnikami, a najbardziej regularnie – prowadzi muzyczne programy w Polskim Radiu Białystok, felietonowo zaś współpracuje z internetowym Radiem Danielka, oraz Radiem Klang. Więcej: www.milkamalzahn.pl

Ewa Winnicka

dziennikarka, reporterka, pisarka. Studiowała dziennikarstwo i amerykanistykę.

Pisała reportaże dla „Gazety Wyborczej”, w latach 1999–2014 pracowała w „Polityce”. Zajmowała się sprawami społecznymi, zwłaszcza polityką wobec dysfunkcyjnych rodzin i ochroną dzieci. Pisała także reportaże zagraniczne, m.in. o ataku na WTC, o palestyńskiej Intifadzie i gwałtownym kryzysie w londyńskim City.

Autorka książek Londyńczycy, Angole, Nowy Jork zbuntowany, Milionerka, Był sobie chłopczyk oraz Greenpoint. Współautorka książek Głosy i Władcy strachu (napisanych wspólnie z Dionisiosem Sturisem), 1968 (z Cezarym Łazarewi­czem)., Jak się starzeć bez godności (z Magdaleną Grzebałkowską). 

Trzykrotna laureatka nagrody Grand Press, laure­atka Nagrody Gryfia, nagrody dla najlepszej książki roku przyznawanej w ramach Festi­walu Reportażu w Lublinie oraz nagrody MediaTory. Otrzymała również nominacje do Nagrody Nike, Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” i Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego.

fot. Albert Zawada / Agencja Gazeta

Zbigniew Kruszyński

(ur. 1957 w Radomiu)

– pisarz, tłumacz, działacz Solidarności, więziony w latach 1982–1984. Po uwolnieniu wyemigrował do Szwecji. Doświadczenia emigracyjne były tematem jego debiutanckiej powieści pt. „Schwedenkräuter” (1995). Trzykrotnie zdobył nominację do Nagrody Literackiej Nike: w 1997 roku za opowiadające o działalności opozycyjnej „Szkice historyczne”, w 2000 roku za zbiór opowiadań „Na lądach i morzach” oraz w 2007 za „Powrót Aleksandra”, opowieść o powrocie emigranta do kraju. Ostatni tytuł przyniósł mu również Nagrodę im. Andrzeja Kijowskiego. W 2015 otrzymał Poznańską Nagrodę Literacką im. Adama Mickiewicza. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Wykładał w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

fot.: Tomasz Leśniowski

Karol Maliszewski

(ur. 1960 w Nowej Rudzie)

– poeta, prozaik, krytyk literacki, autor sztuk teatralnych. Założyciel Noworudzkiego Klubu Literackiego „Ogma”. Laureat nagrody im. Marka Jodłowskiego (1994), nagrody im. Barbary Sadowskiej (1997), nagrody im. Ryszarda Milczewskiego-Bruno (1999). Nominowany do Nagrody Literackiej Nike za zbiór krytyk literackich „Rozproszone głosy. Notatki krytyka” (2007). Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Karol Maliszewski jest autorem nazwy festiwalu Góry Literatury i jego ojcem-założycielem.

fot.: Joanna Maliszewska

Edward Pasewicz

– poeta, kompozytor, laureat Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus w 2022 roku. Urodzony 9 czerwca 1971 w Kostrzynie nad Odrą. Autor kilku książek poetycki oraz prozy.

fot. Agnieszka Braun

Weronika Anna Marczak

– absolwentka Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie Wrocławskim. Po studiach wyjechała do Hiszpanii. Tam powstał pierwszy tom serii Rodzina Monet. Przesiadywanie z laptopem, czarną kawą i czekoladowym croissantem w jednej z barcelońskich kawiarni stało się wtedy jej rytuałem. Pisanie kontynuowała w Wiedniu, który niedawno zamieniła na Warszawę. Weronika została nominowana do Bestsellerów Empiku 2022 o  zdobyła tytuł „Pisarki Roku”. Jej debiutancka książka Rodzina Monet. Skarb wygrała w plebiscycie Lubimy Czytać na Książkę Roku 2022 (kategoria literatura młodzieżowa). Uwielbia podróże, wymiany kulturowo-językowe i kuchnię wegetariańską.

Fot. Rafał Maslow

Marta Łabęcka

– skończyła filologię angielską na jednej z poznańskich uczelni. Kocha języki obce prawie tak bardzo, jak książki i swoje koty. Wydawania książek nigdy nie było w jej planach. Nie było w nich nawet pisania, bo chociaż książki kocha od dziecka, nawet nie podejrzewała, że potrafiłaby sama jakąś napisać. Teraz to pasja, bez której nie wyobraża sobie życia, i jedna z nielicznych, która nie padła ofiarą jej słomianego zapału. Inspirację znajduje wszędzie, ale jej głównym źródłem zawsze będzie dla niej muzyka.

Katarzyna Barlińska

vel P.S. HERYTIERA (ur. 2001 r.) – autorka książek z kategorii New Adult. Zaczęła publikować swoje utwory w 2016 roku na platformie Wattpad, posługując się pseudonimami „Pizgacz” oraz P.S. Herytiera. Na Wattpadzie jako pierwsza w Polsce zebrała ponad 115 tysięcy obserwujących. Jeszcze przed maturą podpisała z wydawnictwem beYA umowę na wydanie trylogii HELL. Jej pierwszą częścią jest Start a Fire. Runda pierwsza, która osiągnęła 15 milionów odsłon na Wattpadzie. W 2023 roku za Start a Fire. Runda pierwsza Katarzyna Barlińska otrzymała nagrodę Bestseller Empiku w kategorii Young Adult. Autorka pochodzi z Chełma, aktualnie mieszka w Warszawie. Jest zakochana w swoim psie i we Wrocławiu.

Anda Rottenberg

(ur. 1944) – historyczka i krytyczka sztuki, kuratorka wystaw, pisarka, organizatorka polskiego życia artystycznego. Przez wiele lat prowadziła badania naukowe w Instytucie SztukiPAN (1973-1986), kierowała Narodową Galerią Sztuki Zachęta (1993-2001). Jest współzałożycielką niezależnej Fundacji Egit (1986), Ośrodka Sztuki Współczesnej Fundacji Batorego (1992) i Fundacji Instytut Promocji Sztuki (1998). Ma w swoim dorobku wiele tekstów o sztuce, publikowanych w kilkunastu językach. Była kuratorką licznych wystaw promujących polską sztukę w kraju i za granicą (w tym na biennale w Wenecji i Săo Paulo), a także wystaw problemowych od Niemiec i Rosji po USA i Koreę Południową. Wyjątkowym zainteresowaniem polskiej publiczności cieszyły się jej ekspozycje: Gdzie jest brat twój Abel, 1995, Szare w kolorze 1956–1970 (2000) oraz Warszawa–Moskwa/Moskwa–Warszawa 1900–2000 (2004–2005), a także wystawy międzynarodowe: Obok. Polska-Niemcy. 1000 lat historii w sztuce (Berlin, 2011), Postęp i higiena (Zachęta, Warszawa, 2014), Perspektywa wieku dojrzewania (Muzeum Śląskie, Katowice 2018, OM Museum, Wilno 2021). Autorka powieści Proszę bardzo (2009; 2021), książki Sztuka w Polsce 1945–2005 (2005), zbioru esejów Przeciąg (2009) i Rozrzut (2023) szkiców o artystach polskich Zbliżenia (2020), dzienników: Berlińska depresja (2017) i Lista (2019), książki poświęconej postaci Haralda Szeemanna From Poland with Love (2019; 2021) oraz książki kucharskiej Kuchnia towarzyska i uczuciowa (2022). Prowadzi (z Anną Wacławik-Orpik) cykliczną audycję Andymateria w radiu Tok FM oraz dział kultury w miesięczniku „Vogue”.

Adam Wajrak

(ur. 1972) – dziennikarz, działacz na rzecz ochrony przyrody, autor książek i artykułów o tematyce przyrodniczej. Mieszka w Teremiskach w Puszczy Białowieskiej. Związany z „Gazetą Wyborczą” od początku jej istnienia. 

W 2006 roku zainicjował zbieranie podpisów pod petycją w sprawie obrony Doliny Rospudy, za cykl artykułów na ten temat otrzymał w 2007 roku Nagrodę im. Andrzeja Woyciechowskiego za najlepszy materiał dziennikarski, który wpłynął istotnie na życie Polaków. Jest również laureatem Nagrody Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za tekst specjalistyczny (1998), otrzymał ponadto wyróżnienie Bohatera Europy przyznawane co roku przez amerykański tygodnik „Time” za obronę środowiska naturalnego (2005).

Autor książek: (Za)piski Wajraka, Kuna za kaloryferem, czyli nasze przygody ze zwierzętami – wraz z żoną Nurią Selvą Fernandez,  Wielka księga prawdziwych tropicieli, To zwierzę mnie bierze, Zwierzaki Wajraka i Wilki, Na północ. Jak pokochałem Arktykę; serii przyrodniczych komiksów dla dzieci Umarły Las, Nieumarły Las i Zew Padliny oraz nowej serii Detektyw Wróbel –  wspólnie z  ilustratorem Tomaszem Samojlikiem.

Maciej Hen

(ur. 1955) – polski pisarz, aktor, operator, reżyser, scenarzysta filmowy, fotograf i tłumacz. Ukończył studia na wydziale operatorskim łódzkiej PWSFTviT. Debiutował w roku 2004 powieścią Według niej, którą opublikował pod pseudonimem Maciej Nawariak. Jego druga książka Solfatara (2015), której akcja rozgrywa się w siedemnastowiecznych Włoszech i Francji, zdobyła nagrodę im. W. Gombrowicza oraz znalazła się wśród finalistów Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. W 2019 opublikował powieść Deutsch dla średnio zaawansowanych, w 2021 reportaż Beatlesi w Polsce o fanach legendarnego zespołu. W 2023 roku ukazała się jego powieść Segretario o awanturniczych losach dwojga cudzoziemców w wielokulturowym Krakowie końca XV wieku.

Magdalena Adamus

– twórczyni internetowa, tłumaczka audiowizualna. W internecie tworzy pod nazwą Catus Geekus, a w swoich social mediach zajmuje się mówieniem o tłumaczeniach, popkulturze, literaturze popularnej i obserwacją rynku wydawniczego. Współprowadzi podcast literacki „Czytu Czytu”. Niegdyś youtuberka, dziś instagramerka, udostępnia treści również na TikToku oraz okazjonalnie publikuje teksty w „Krytyce Politycznej”.

Katarzyna Czajka-Kominiarczuk

autorka bloga Zwierz Popkulturalny. Socjolożka, dziennikarka i blogerka. Na blogu zajmuje się krytyką popkultury. Prowadzi też podcasty: „ZVZ” o społeczeństwie i kulturze, „Czytu Czytu” o literaturze, a także „Wtem, piosenka” o filmowych musicalach. Autorka książek min. „Oscary. Sekrety największej nagrody filmowej” i „Seriale. Do następnego odcinka”.

Olga Wróbel

(ur. 1982 r.) – kulturoznawczyni, pracownica muzeum, radykalna feministka i bardzo radykalna działkowiczka. Prowadzi książkowy fanpage Kurzojady. Jako recenzentka współpracuje z magazynem „Książki”, Empikiem oraz wydawnictwami – Czarne i Filtry.

fot. Max Pflegel

Krzysztof Meissner

– jest profesorem na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się teoretyczną fizyką cząstek elementarnych i teorią grawitacji. Współpracował z twórcą teorii strun Gabriele Veneziano z CERN w Genewie, gdzie wiele lat był profesorem wizytującym, współpracuje z laureatem Nagrody Nobla Rogerem Penrosem z Oxfordu i Hermannem Nicolai z Instytutu Maxa Plancka w Poczdamie. Jest rzecznikiem eksperymentu OSQAR w CERN-ie.

Jerzy Sosnowski

(ur. 1962) – pisarz, dziennikarz internetowego Radia Nowy Świat, nauczyciel w prywatnym Autorskim Liceum Ogólnokształcącym nr 42 w Warszawie, członek redakcji kwartalnika „Więź”. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, był wykładowcą na uczelni, redaktorem w TVP i radiowej Trójce. Laureat Nagrody Kościelskich za powieść Wielościan (2001) a Nagrody im. Józefa Tischnera za zbiór esejów Co Bóg zrobił szympansom? (2016). Opublikował poza tym m.in. powieści Apokryf Agłai, Tak to ten, Sen sów, książkę eseistyczną Ach oraz napisaną wespół z Barbarą Młynarską opowieść biograficzną Życie nie tylko snem, a ostatnio książkę pt. Fizyk w jaskini światów. Profesor Krzysztof Meissner / rozmawia Jerzy Sosnowski.

Michał Nogaś

– dziennikarz, w latach 2000-2016 związany z Programem III Polskiego Radia, od 2016 z "Gazetą Wyborczą". Współpracuje z Radiem Nowy Świat, gdzie prowadzi audycje "Czytał Michał Nogaś" i "Muzyka do czytania". Autor książki "Z niejednej półki. Wywiady".

Fot.: Max Pflegel

Wojciech Tochman

– reporter, autor kilku książek: Schodów się nie pali, Wściekły pies, Eli, Eli, Jakbyś kamień jadła, Dzisiaj narysujemy śmierć, Pianie kogutów, płacz psów. Najnowsza Historia na śmierć i życie – w Wydawnictwie Literackim ukazuje się w czerwcu 2023 roku.  

fot. Michał Fiałkowski



Wojciech Orliński

(ur. 1969) – dziennikarz, publicysta, pisarz, nauczyciel, działacz związkowy.

W latach 1997–2021 pracował w „Gazecie Wyborczej”, nadal współpracuje z jej reporterskim magazynem „Duży Format”. W latach 2011–2021 był przewodniczącym związku zawodowego w Agora S.A., działającego w ramach NSZZ „Solidarność.

Autor wielu książek podróżniczych, fantastycznych i publicystycznych, w tym biografii Stanisława Lema Lem. Życie nie z tej ziemi oraz Paula Barana Człowiek, który wymyślił internet. Jego ostatnia książka, Kopernik. Rewolucje (2022) to  nie tylko biografia astronoma, ale też brawurowa opowieść o naukowym przewrocie wszechczasów 

Prowadzi blog Ekskursje w dyskursie (ekskursje.pl). Od 2020 pracuje jako nauczyciel chemii w jednym z warszawskich liceów.

fot. Max Pflegel

Filip Zawada

(ur. 1975 we Wrocławiu) – poeta, prozaik, muzyk i fotograf, a także reżyser i aktor w filmach offowych. W 2011 debiutował prozą – zbiór krótkich opowiadań „Psy pociągowe” otrzymał nominację do Nagrody Literackiej Gdynia. W 2014 wyszła jego pierwsza powieść „Pod słońce było”. W 2019 roku Zawada stworzył zabawną i wzruszającą książkę, poruszającą ważne społecznie tematy „Rozdeptałem czarnego kota przez przypadek”, która znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike (2020). Wydana w 2021 powieść „Zbyt wiele zim minęło, żeby była wiosna”uznana została za jedną z 10 najlepszych książek 2021 wg redakcji pisma „Kziążki. Magazyn do czytania”. Od 1997 roku Filip Zawada wydał 6 tomów poezji („System jedynkowy”, „Bóg Aldehyd”, „Snajper”, „Świetne sowy”, „Trzy ścieżki nad jedną rzeką sumują się” oraz „Nie wiem, jak nazywają się te kwiaty”), za które otrzymał m.in. nominacje do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius.

Grał w zespołach Saksofonowe ptaki, AGD oraz Pustki, z tym ostatnim nagrał płyty „8 Ohm” i „DO MI NO”. Współtworzył muzykę do sztuk Przemysława Wojcieszka, a także napisał muzykę do przedstawienia muzycznego „Pozytywka”, do spektaklu „Wojna nie ma w sobie nic z kobiety”, „Czystka” oraz „Kobieta i życie” (premiera miała miejsce z końcem 2021 we Wrocławskim Teatrze Współczesnym). Skomponował także muzykę do filmów „Knives out” oraz „Dziewczyna z szafy”. Jest współautorem kilku produkcji filmowych. Obecnie gra w jednoosobowym zespole „ITOITO”, w 2021 z okazji obchodów Roku Tadeusza Różewicza ukazała się płyta „i milczeć i śpiewać. Piosenki z wierszy Tadeusza Różewicza”, na której także wystąpił. W 2014 zdobył Puchar Polski i Mistrzostwo Polski w łucznictwie Field.

fot. Max Pflegel

Marta Frej

 – ilustratorka, artystka wizualna, prezeska Fundacji Kulturoholizm. Ukończyła studia na Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Za działalność artystyczną zaangażowaną w obronę równości płci i praw kobiet została wyróżniona nagrodą Okulary Równości 2015, przyznawaną przez Fundację im. I. Jarugi-Nowackiej. Laureatka nagrody „O!lśnienia” roku 2017 w kategorii: sztuka. Wraz z Agnieszką Graff wydała w 2015 r. książkę Memy i grafy. Dżender, kasa i seks, a w ubiegłym roku ukazał się jej komiks Dromaderki, oraz  książka 150 Twarzy Marty Frej. Najbardziej popularne prace to obrazy z podpisami ilustrujące współczesne życie kobiet w Polsce. Prace, które przybrały formę obrazów, były wystawiane w różnych galeriach w całej Polsce.

fot. Marta Lityńska

Joanna Lamparska

(ur. 1966) – pisarka, dziennikarka, regionalistka, dokumentalistka, autorka książek, programów radiowych, podróżniczka. Z wykształcenia filolożka klasyczna i archeolożka sądowa. 

Zajmuje się rozwiązywaniem zagadek przeszłości, bierze udział w akcjach poszukiwawczych, podróże poświęca głównie badaniu tajemnic zabytków, a także eksploracji podziemi. Pomysłodawczyni i dyrektorka Dolnośląskiego Festiwalu Tajemnic.

Autorką reportaży historycznych i licznych książek o tajemnicach związanych z Dolnym Śląskiem, przewodników po dolnośląskich zamkach, pałacach, podziemnych trasach turystycznych, lochach, sztolniach i jaskiniach. Zbiera informacje o zaginionych w czasie II wojny światowej zabytkach i dokumentach. W 2022 roku ukazała się jej ostatnia książka, Ostatni świadek. Historie strażników hitlerowskich skarbów.

Amelia Sarnowska

(ur. 1992) – krytyczka literacka, dziennikarka związana z Onet Kultura. Absolwentka komparatystyki i krytyki literackiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Członkini „zielonej” redakcji Onetu koordynującej projekt #NiechZyjePlaneta. W pracy dziennikarskiej podejmuje tematykę kulturalną oraz polityczno-społeczną. W przeszłości związana z kwartalnikiem „MULTImedia”.

Maciej Robert

– poeta, eseista, redaktor, dziennikarz, dyrektor Domu Literatury w Łodzi. Ostatnio opublikował książki poetyckie śnieg (Warstwy 2022) i Skontrum. Wybór wierszy 2003–2023 (WBPiCAK 2023) oraz książkę eseistyczno-reporterską Rzeki, których nie ma (Czarne 2023).

Magdalena Barbaruk

– pracuje w Instytucie Kulturoznawstwa UWr, zajmuje się sprawczością literatury, jej wpływem na kulturę: sposoby życia oraz przestrzeń. Prowadzi badania w Hiszpanii oraz w krajach Ameryki Południowej, głównie w Chile. Autorka książek Długi cień Don Kichota oraz Sensy błądzenia. La Mancha i jej peryferie, zrealizowała też film dokumentalny Błędne mapy. Od kilku lat zajmuje się działalnością „Szkoły z Valparaíso”, która łączy architekturę z poezją, dekolonizacją i wyprawami w głąb kontynentu południowoamerykańskiego (w przygotowaniu jest jej książka Ruch Amereidy). Wrocławianka.

Monika Sznajderman

Monika Sznajderman – antropolożka kultury; stopień doktora nauk humanistycznych otrzymała w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie. Autorka książek Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDSWspółczesna Biblia Pauperum. Szkice o wideo i kulturze popularnejBłazen. Maski i metaforyFałszerze pieprzu. Historia rodzinna oraz Pusty las. Redaktorka kilku antologii esejów, m. in. Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmemZnikająca Europa (z Kathariną Raabe), Jako dowód  i wyraz przyjaźni. Reportaże o Pałacu Kultury (z Magdaleną Budzińską), Przecież ich nie zostawię. O żydowskich opiekunkach w czasie wojny (z Magdaleną Kicińską) i Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego (z Sylwią Chutnik). Od 1996 roku prowadzi Wydawnictwo Czarne. Za książkę Fałszerze pieprzu uhonorowana Nagrodą im. Marii i Łukasza Hirszowiczów, Nagrodą Literacką Miasta Radomia oraz Nagrodą im. Jerzego Turowicza. Została również wyróżniona przez Kapitułę i Dyrekcję Fundacji im. Jerzego Bonieckiego – Polcul za działalność społeczną, wydawniczą oraz popularyzację czytelnictwa, a także nominowana do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego, Nagrody Literackiej Nike, nagrody Śląski Wawrzyn Literacki oraz do Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. Laureatka nagrody „Portrety 2019” przyznawanej przez Miesięcznik „Kraków” za książkę Pusty las. Książka ta znalazła się również w finale Nagrody Literackiej Nike. W 2020 roku została laureatką Nagrody im. Václava Buriana za wkład w dziedzinie kultury do dialogu środkowoeuropejskiego. Urodziła się w Warszawie, od ponad trzydziestu lat mieszka w Beskidzie Niskim.

Aleksandra Zawadzka-Glinka

– behawiorystka zwierząt towarzyszących, instruktorka szkolenia psówAlteri. Od 2009 roku prowadzi w Łodzi zajęcia praktyczne z psami i kotami, edukując początkujących opiekunów tych zwierząt. Organizuje liczne wykłady i warsztaty z zakresu komunikacji międzygatunkowej. Członkini Stowarzyszenia Behawiorystów i Trenerów COAPE, a także Rady Nadzorczej Fundacji „Iskierka”, w której wraz z przyjaciółmi niesie pomoc zwierzętom oraz współorganizuje zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży z zakresu prawidłowej opieki nad zwierzętami.

W serii Ktoś, nie coś ukazała się w 2022 roku jej książka Zamieszka(ł) ze mną kot.

Ewa Ewart

– jest dziennikarką i wielokrotnie nagradzaną reżyserką filmów dokumentalnych, specjalizującą się w filmach przełomowych i mocno przemawiających do odbiorcy. Urodziła się i wychowała w Polsce, ale większość swojego życia zawodowego spędziła w Wielkiej Brytanii, pracując dla telewizji BBC. Ewa podróżowała i pracowała w wielu krajach na świecie, gdzie zrealizowała dokumenty śledcze, polityczne i programy poruszające kwestie społeczne. Jej filmy ujawniły nowe informacje o kwestiach takich jak korupcja w Rosji Borysa Jelcyna, tajne więzienia w Korei Północnej, wojna domowa w Kolumbii czy tajny i nielegalny program CIA ekstradycji w trybie nadzwyczajnym osób podejrzanych o terroryzm. Dokumenty Ewy Ewart opowiadają o najbardziej pamiętnych wydarzeniach, jak tragedia w Biesłanie – film zrealizowany na pierwsza rocznicę ataku terrorystycznego, w wyniku którego zginęło ponad 170 dzieci. W kolejnym dokumencie, pięć lat później, Ewa skupiła się na traumie jaką wciąż odczuwały dzieci, które przeżyły nieludzki zamach. Od kilku lat Ewa Ewart jest prezenterką pasma filmów dokumentalnych o tematyce zagranicznej w TVN24 i TVN24Bis, komercyjnej stacji telewizyjnej w Polsce, należącej do Amerykanów. Ewart jest także mówcą motywacyjnym dla różnych grup odbiorczych, z którymi dzieli się swoim doświadczeniami, opisanymi w książce „Widziałam”. Ewa biegle włada rosyjskim, hiszpańskim, polskim oraz angielskim.

Dionisios Sturis

– reporter, pisarz, podcaster. Autor licznych tekstów prasowych, audioseriali i nagradzanych książek reporterskich, m.in.: Grecja. Gorzkie pomarańcze, Gdziekolwiek mnie rzucisz, Nowe życie. Jak Polacy pomogli uchodźcom z Grecji, Zachód słońca na Santorini oraz reportersko-kulinarnej książki Kalimera. Grecka kuchnia radości.

fot. Adam Słowikowski

Weronika Murek

(ur. 1989) – pisarka, dramaturżka i publicystka. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, Faculdad de Derecho Universidad de Barcelona oraz studiów podyplomowych Uniwersytetu Jagiellońskiego Creative Writing (SLA). Autorka zbioru opowiadań Uprawa roślin południowych metodą Miczurina (wyd. Czarne 2015), nominowanego do Paszportów Polityki, Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii Proza, Nagrody Conrada, finalisty Nagrody Nike oraz laureata Nagrody im. Witolda Gombrowicza za najlepszy debiut książkowy. Zbiór został przełożony na język francuski, węgierski, słowacki, serbski. W przygotowaniu przekład norweski. Na podstawie jednego z opowiadań powstał film krótkometrażowy Maria nie żyje, oraz film pełnometrażowy Przejście (reż. D. Lamparska), który był w finale konkursu Złote Lwy Festiwalu Filmów Fabularnych w Gdyni.

W 2015 roku otrzymała Gdyńską Nagrodę Literacką za dramat Feinweinblein (tłumaczony na język angielski, francuski, gruziński oraz rumuński) oraz nagrodę za najlepszy debiut w Konkursie na Wystawienie Sztuki Współczesnej za Sztukę mięsa (realizacja Teatr Śląski w Katowicach, reż. R. Talarczyk). W 2017 roku na podstawie Feinweinblein powstała także sztuka teatru telewizji w cyklu Teatroteka (reż. M. Bednarkiewicz). W 2019 roku ukazał się jej zbiór dramatów pod tym samym tytułem (wyd. Czarne). Od 2015 roku stale współpracuje z polskimi teatrami, m.in. Teatrem Studio, Teatrem Nowym w Warszawie, TR Warszawa, Teatrem Powszechnym w Warszawie, Teatrem im. Słowackiego w Krakowie, Teatrem Żydowskim w Warszawie, Teatrem im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie, Teatrem im. H. Modrzejewskiej w Legnicy czy Teatrem Współczesnym w Szczecinie. Stale współpracuje z „Dwutygodnikiem”, miesięcznikiem „Pismo” oraz dwumiesięcznikiem „Książki. Magazyn do czytania”.



Łukasz Mikołajewski

– socjolog i historyk idei, pracuje w Pracowni Badań nad Historią i Tożsamościami LGBT+ w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW. Współorganizator konkursu na pamiętniki osób LGBT+ ogłoszonego przez Pracownię w 2020 r. wspólnie z Fundacją im. Heinricha Bölla w Warszawie.

Ewa Woydyłło

– dr psychologii klinicznej, psychoterapeutka, specjalistka terapii uzależnień. Autorka książek psychologicznych, w których skupia się mniej na ludzkich problemach, a bardziej na rozwiązaniach.

Katarzyna Kolenda-Zaleska

– urodzona w Krakowie, absolwentka filologii polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, studiowała także Wiedzę o Teatrze w warszawskiej PWST.

Pracę dziennikarską rozpoczęła w pierwszym niezależnym dzienniku „Czasie Krakowskim”, potem w „Gazecie Krakowskiej”. Od 1993 roku w „Wiadomościach” TVP, gdzie była sprawozdawcą parlamentarnym, obsługiwała najważniejsze wydarzenia polityczne, w tym wszystkie wybory, a także pielgrzymki Jana Pawła II do Polski i  na Ukrainę.

Od 2003 roku w TVN i TVN 24. Jest publicystą i prowadzącą program „Fakty po Faktach”  w TVN 24  oraz reporterką w programie „Fakty”. Obsługuje wydarzenia polityczne, kampanie wyborcze i wybory, oraz wydarzenia w Watykanie -  w tym moment śmierci Papieża, pogrzeb a także obydwa ostatnie konklawe - wybór Papieża Benedykta XVI i Papieża Franciszka.

Zajmuje się też polityką amerykańską – dwukrotnie obsługiwała wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych.

Publikowała w „Gazecie Wyborczej” i Tygodniku Powszechnym.  Pracowała w Radiu TOK FM.

Autorka trzech książek dotyczących pontyfikatu Jana Pawła II i Benedykta XVI – Pielgrzymka 2002 (2002), Zrozumieć papieża. Rozmowy o encyklikach (2003, 2010), Benedykt XVI – Pielgrzymka do Polski 2006 (2006).  Autorka książki Wygrać wolność – rozmowy Lecha Wałęsy i Leszka Balcerowicza o początkach wolnej Polski.

Autorka czterech  filmów dokumentalnych:1.„Chwilami życie bywa znośnie. Przewrotny portret Wisławy Szymborskiej” - o życiu polskiej laureatki literackiego Nobla. Premiera filmu odbyła się w MoMA w Nowym Jorku. 2. „Strateg- rzecz o Zbigniewie Brzezińskim” – o życiu doradcy do spraw bezpieczeństwa prezydenta Jimmy Cartera i wybitnego amerykańskiego analityka i politologa. Za ten film otrzymała nagrodę Wiktora. 3. „Cud historii” – film zrealizowany w związku z 10 rocznicą wejścia Polski do Unii Europejskiej. 4. Tydzień noblowski Olgi Tokarczuk – reportaż z tygodniowego pobytu Olgi Tokarczuk w Sztokholmie.

Yael Neeman

(ur. 1960) – izraelska pisarka, literaturoznawczyni i redaktorka. Urodziła się w kibucu Jechiam w Galilei. W wieku dwudziestu lat opuściła kibuc i zamieszkała w Tel Awiwie. Studiowała literaturę i filozofię na tamtejszym uniwersytecie. Pracowała jako redaktorka w czasopismach i wydawnictwach literackich.  Opublikowała opowiadanie dla młodzieży Pomarańczowy wtorek (1998), nowelę Pogłoski o miłości (2004) oraz opowiadania i wiersze w piśmie Mitaa. W 2011 ukazało się Byliśmy przyszłością – autobiograficzna opowieść o dzieciństwie i dorastaniu w kibucu. Książka stała się wydarzeniem wydawniczym i literackim i została nominowana do Nagrody imienia Sapira za rok 2011. Jej książki wielokrotnie zyskiwały w Izraelu status bestsellerów, tłumaczono je na angielski, polski i francuski. Dwukrotnie nominowana do Nagrody Sapira. Za książkę Była sobie kiedyś otrzymała Golden Book Awards, nagrodę izraelskich wydawców.

Kamil Pasiecznik

(ur. w 1993 roku w Lubinie) – z zawodu controller finansowy, ale gdy wyłącza laptopa oddaje się swojej największej pasji – książkom. Od roku z pasją i zaangażowaniem prowadzi profil na Instagramie (@z_ksiazka_po_mojemu), gdzie dzieli się swoimi przemyśleniami na temat książek i zachęca innych do sięgania po tytuły warte poznania. Jest autorem tekstu Ten sam, który znalazł się w zbiorze pamiętników osób LGBT+ Cała siła jaką czerpię na życie wydanego nakładem wydawnictwa Karakter. Gdy nie czyta lub nie buszuje po książkowych zapowiedziach wydawniczych wytrwale pracuje wraz z partnerem nad wykończeniem wymarzonego domu.

Michał Rusinek

(ur. 1972 w Krakowie)

– prof. UJ. Urodził się w 1972 roku w Krakowie i nadal tam mieszka. Był sekretarzem Wisławy Szymborskiej, teraz prowadzi jej Fundację. Pracuje na Wydziale Polonistyki UJ, gdzie prowadzi zajęcia z teorii literatury, teorii przekładu i creative writing. Specjalizuje się w retoryce. Bywa tłumaczem z języka angielskiego, zdarza mu się pisywać książki dla dzieci i dorosłych oraz układać wierszyki czy teksty piosenek. Pisuje felietony o książkach i języku. Członek Rady Języka Polskiego PAN i Polskiego PEN Clubu.

fot.: Edyta Dufaj

Karolina Kuszlewicz

(ur. 1985 r.) – adwokatka i założycielka Kancelarii nad Wisłą, ekofeministka, obrończyni praw zwierząt i przyrody w procesach sądowych, od lat współpracująca z organizacjami pozarządowymi. W 2016 roku doprowadziła do wydania pierwszego w historii wyroku Sądu Najwyższego w sprawie humanitarnej ochrony ryb. Aktualnie zaangażowana jest w sprawy dotyczące m.in. przemocy wobec zwierząt domowych, odstrzału wilków czy naruszania miejsc gawrowania niedźwiedzi. Zajmuje się także ochroną rzek, występując w procesie manipulowania przepływem wody na Wiśle oraz obroną aktywistek i aktywistów antyłowieckich. Autorka publikacji specjalistycznych, w tym książek: Komentarz do ustawy o ochronie zwierząt oraz Prawa zwierząt. Praktyczny przewodnik. Rzeczniczka ds. ochrony zwierząt w Polskim Towarzystwie Etycznym. Wykłada na wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Współzałożycielka Szkoły Dobrego Prawa. Autorka „koncepcji prawa wrażliwego”, którą opublikowała w książce Zoopolis. W 2017 r. nagrodzona pierwszym miejscem w rankingu „Rising Stars Prawnicy – Liderzy Jutra”. Prowadzi portal edukacyjny o prawach zwierząt i przyrody Kuszlewicz w imieniu. Fascynuje ją zagadnienie głębokiej relacji ze zwierzętami i przyrodą, w tym żałoby międzygatunkowej.

fot. Bart Staszewski

Artur Nowak

(ur. w 1974 r.) – adwokat, publicysta i pisarz, m.in. autor besselerowych  Babilonu. Kryminalnej historii kościoła oraz Gomory. Napisał też Kroniki opętanej, powieści, w której przedstawił motywowaną faktami historię nastolatki molestowanej przez egzorcystów. Współautor podcastu „Kryminalna historia kościoła” nagrodzonego bestsellerem Empiku za 2022 rok. Od 2021 roku na kanale sekielski brothers studio prowadzi autorski podcast „Wysłuchanie”.

Jolanta Palma

– certyfikowana suicydolożka, konsultantka i interwentka kryzysowa, nauczycielka, specjalistka na platformie www.zwjr.pl. Ukończyła studia podyplomowe Poradnictwo Psychologiczne i Interwencja Kryzysowa, kurs „Otwarty Dialog i rozwój sieci społecznych w sytuacji kryzysu psychicznego”, szkolenie Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach II stopnia. Jest członkinią Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskie Towarzystwo Suicydologiczne, Zespołu Roboczego ds. prewencji samobójstw i depresji przy Radzie ds. Zdrowia Publicznego, a także ekspertką Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

Anna Dąbrowska

– działaczka na rzecz praw człowieka, animatorka społeczna, prezeska lubelskiego stowarzyszenia Homo Faber. Od 2009 roku zajmuje się wpływem migracji na społeczność lokalną, obecnie prowadzi działania programujące politykę integracyjną na poziomie miasta. W 2021 roku była jedną z założycielek Grupy Granica działającej na polsko-białoruskiej granicy. 24 lutego 2022 roku współtworzyła Lubelski Społeczny Komitet Pomocy Ukrainie – międzysektorową platformę pomocy humanitarnej. Pisze doktorat o ukraińskiej migracji w Polsce po 2014 roku.

Irek Grin

– pisarz, menedżer kultury. Autor kilku książek. Twórca i dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Kryminału Wrocław i Bruno Schulz. Festiwal. Wydawca w krakowskim wydawnictwie EMG. W latach 2013 – 2016 kurator literacki Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016, koordynator obchodów Światowej Stolicy Książki UNESCO Wrocław 2016/2017. Juror Literackiej Nagrody Europy Środkowej ANGELUS (2017-2018). Od 2018 dyrektor Wrocławskiego Domu Literatury, odpowiedzialny m.in. za miejskie nagrody literackie SILESIUS i ANGELUS, Wrocławskie Targi Dobrych Książek, wydawnictwo Warstwy czy program Wrocławia – Miasta Literatury UNESCO. Przewodniczący Rady Fundacji Olgi Tokarczuk.

Fot.: Max Pflegel

Tomasz Samojlik

Działalność Tomasza Samojlika skupia się na dwóch głównych nurtach. Za dnia jest on naukowcem, doktorem habilitowanym nauk biologicznych zajmującym się historią przyrodniczą Puszczy Białowieskiej w Instytucie Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk. Nocą zaś pisze i rysuje książki i komiksy, w których stara się połączyć fantastyczne fabuły z dozą wiedzy przyrodniczej, by w ten sposób tłumaczyć specjalistyczną wiedzę naukową na język zrozumiały dla młodszych odbiorców (a przy okazji dobrze się bawić).  Tomasz Samojlik jest też ilustratorem (ilustrował m.in. książki Wojciecha Mikołuszki) oraz autorem scenariuszy i projektów plastycznych do serialu animowanego o żubrze Pompiku oraz pełnometrażowej animacji „Ryjówka przeznaczenia” (produkcja: EGoFILM, Warszawa). Ma na swoim koncie również adaptację komiksu „Ryjówka przeznaczenia” do formatu audio (słuchowisko przygotowane i wydane przez studio Sound Tropez w 2015 roku).

 

Za swą działalność popularyzatorską, obejmującą publikacje książek (seria o żubrze Pompiku, „Ambaras”, „Tarmosia”, „Bercia i Orson”, „Nauczę cię pływać, moja wyderko”) i komiksów dla dzieci (m.in. „Ryjówka przeznaczenia”, „Ostatni żubr”, „Bartnik Ignat i skarb puszczy”, „Umarły las”), wykłady i warsztaty komiksowe dla młodszej publiczności oraz udział w festiwalach nauki Tomasz Samojlik otrzymał następujące nagrody:

  1. Nagroda Prezesa PAN „Złoty Umysł – Mistrz Popularyzacji Wiedzy” 2007.
  2. Nagroda im. Artura Rojszczaka przyznana w 2010 roku przez Klub Stypendystów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. 
  3. Nagroda w konkursie Serwisu Nauka w Polsce PAP i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego „Popularyzator Nauki 2011” przyznana w 2012 roku.
  4. Nagroda Polskiego Stowarzyszenia Komiksowego za 2012 rok w kategorii „najlepszy scenarzysta” za komiks „Ryjówka przeznaczenia” (2013).
  5. Świadectwo Otwartego Umysłu w ósmym plebiscycie Gazety Wyborczej „Przystanek młodzi” za wprowadzenie podlaskiego żubra i ryjówki do komiksów (czerwiec 2014).
  6. Nagroda Burmistrza Miasta Hajnówka „Quercus” za 2017 rok (styczeń 2018)
  7. Nagroda w plebiscycie blogerów Lokomotywa 2018 w kategorii komiks za „Zgubę zębiełków”
  8. Podlaska Marka Roku w kategorii „kultura” za 2020 rok dla żubra Pompika.
  9. „Żubr Pompik. Tropy na śniegu” w Złotej Dwudziestce książek na 20-lecie kampanii „Cała Polska czyta dzieciom” – maj 2021.
  10. Nagroda główna w kategorii książki dla dzieci starszych w Konkursie Świat Przyjazny Dziecku Komitetu Ochrony Praw Dziecka za książkę „Poradnik młodych ratowników Ziemi” – luty 2022.
  11. Nagroda główna w kategorii Książki dla Dzieci w wieku 0-7 za serię „Żubr Pompik” w Konkursie Świat Przyjazny Dziecku Komitetu Ochrony Praw Dziecka – luty 2023.

 

 

W 2016 roku seria książek o żubrze Pompiku oraz książka „Nauczę cię pływać, moja wyderko”, zaś w 2018 roku książka „Ambaras” znalazły się na Złotej Liście książek polecanych przez Fundację Cała Polska Czyta Dzieciom.



Ewa Mańkowska

Jest malarką, właścicielką wydawnictwa EMG, inspiratorką i redaktorką prowadzącą serie wydawnicze „Architektura jest najważniejsza”, „Żydowscy obywatele Krakowa”, „ Z głową” (jedyna w Polsce seria społeczno-obyczajowa dla całej rodziny) oraz „Ktoś, nie coś”. Za tomy „Sztuka i kultura” oraz „Kuchnia i kultura” z serii „Żydowscy obywatele Krakowa” otrzymała w 2020 roku Nagrodę Krakowa Miasta Literatury.

Ukończyła Wydział Malarstwa na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, a studia podyplomowe odbyła na Uniwersytecie Tsukuba w Japonii. Jej obrazy prezentowano na wystawach indywidulanych i zbiorowych w Polsce i za granicą. Obecnie
w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie trwa wystawa jej prac, zatytułowana „Twarze literatury”.

fot. Ula Glensk

Piotr Tarczyński

(ur. 1983 r.) – pisarz, tłumacz z języka angielskiego, amerykanista, politolog. Od 2020 roku prowadzi wspólnie z Łukaszem Pawłowskim Podkast amerykański – jeden z najpopularniejszych podcastów w Polsce. Teksty dotyczące relacji między kulturą popularną a polityką publikował m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Tygodniku Powszechnym” czy „Przekroju”. Współautor (z mężem, Jackiem Dehnelem) cyklu powieści kryminalnych osadzonych w realiach Krakowa z przełomu XIX i XX wieku, publikowanych pod pseudonimem Maryla Szymiczkowa. Mieszka w Berlinie.

fot. Albert Zawada

Krzysztof Varga

(ur. 1968 r.) – pisarz, felietonista, diarysta. Absolwent męskiego liceum katolickiego oraz polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Autor m.in. powieści Nagrobek z lastryko, Trociny, Masakra, Sonnenberg, zbiorów opowiadań, a także trylogii podróżniczo-eseistycznej o Węgrzech: Gulasz z turula, Czardasz z mangalicą i Langosz w jurcie. Napisał także książkę o Edmundzie Niziurskim, by oddać hołd ulubionemu autorowi swojej młodości, dzięki któremu postanowił kiedyś sam zacząć pisać. Ostatnią jego książką jest Dziennik hipopotama, zapis dwuletnich walk z kulturą i sztuką oraz z życiem i bezsensem życia. Przez ponad ćwierć wieku redaktor i recenzent „Gazety Wyborczej”, a także autor felietonów publikowanych w „Dużym Formacie”. Od końca 2020 roku etatowy felietonista tygodnika „Newsweek Polska”. Obecnie pracuje nad opowieścią podróżniczo-historyczną o Normandii i Bretanii. Mieszka w Warszawie.

fot. Mikołaj Starzyński

Hanna Machińska

(ur. 1951) – prawniczka, nauczycielka akademicka, działaczka społeczna. Zaangażowana w walkę z dyskryminacją, ksenofobią i nietolerancją.

W pracy naukowej zajęła się zagadnieniami z zakresu logiki prawniczej, praw człowieka, prawa Unii Europejskiej i prawa ochrony środowiska. Jest autorką lub współautorką publikacji naukowych poświęconych tej tematyce. 

W 1991 objęła stanowisko dyrektora utworzonego wówczas Biura Rady Europy w Warszawie, którym kierowała do 2017. W latach 1991–2002 pracowała w Centrum Europejskim UW. Była także ekspertką w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej, członkinią Rady ds. Edukacji Europejskiej przy ministrze edukacji (2003), ekspertką w Komitecie Doradczym ds. Prawa Europejskiego przy ministrze sprawiedliwości (2008–2010) oraz członkinią Doradczego Komitetu Prawnego przy ministrze spraw zagranicznych (2011–2016). We wrześniu 2017 została zastępczynią rzecznika praw obywatelskich. Pełniła tę funkcję do grudnia 2022. Przeciwko jej odwołaniu protestowało ok. 90 organizacji pozarządowych.

Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk

(ur. 1960) – historyczka sztuki, nauczycielka akademicka, profesor nauk humanistycznych. W latach 2012–2014 podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w latach 2014–2015 minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, kształciła się także na wydziale architektury Uniwersytetu Technicznego w Berlinie. Od 1985 zawodowo związana z Instytutem Sztuki PAN, gdzie była m.in. zastępczynią dyrektora (1999–2007) i redaktor naczelną Słownika Architektów Polskich. Została też wykładowczynią Uniwersytetu Gdańskiego, od 2006 na stanowiskach profesorskich. W 2008 objęła stanowisko dyrektora Instytutu Historii Sztuki UG. Została członkinią rady naukowej Instytutu Herdera w Marburgu, a także członkinią Komitetu Nauk o Sztuce PAN. W 2006 powołana na funkcję prezesa stowarzyszenia Patria Polonorum.

Wybrana na dyrektora Zamku Królewskiego w Warszawie w miejsce przechodzącego na emeryturę Andrzeja Rottermunda. Nowy minister kultury Piotr Gliński odmówił jednak powołania jej na to stanowisko, motywując to względami politycznymi.

Odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Republiki Włoskiej, Krzyżem Wielkim Orderu Oranje-Nassau, Orderem Sztuki i Literatury I klasy, wyróżniona tytułem honorowego obywatela Połągi.



Jerzy Bieluk

– radca prawny, profesor Uniwersytetu w Białymstoku, autor kilkunastu książek z zakresu prawa cywilnego, spadkowego, rolnego, z których część stała się bestsellerami prawniczymi. Twórca projektu ustawy o uznaniu rzeki Odry za osobę prawną.

Piotr Jakub Fereński

– kulturoznawca, historyk, teoretyk i krytyk sztuki, kurator wystaw. Interesują go globalne i lokalne wymiary spółczesności. Zajmuje się między innymi pamięcią zbiorową i tożsamością, a także związkami między organizacją przestrzeni, architekturą i sztuką a konfliktami społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi. Pracuje w Uniwersytecie Wrocławskim i Uniwersytecie SWPS.

Halszka Witkowska

– doktor, suicydolog, Ekspert Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Sekretarz Zarządu Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, Wykładowca na Wydziale Artes Liberales UW, kierownik projektu „Życie warte jest rozmowy”. Pomysłodawczyni i koordynatorka pierwszej w Polsce platformy edukacyjno-pomocowej dla osób w kryzysie samobójczym i ich bliskich www.zwjr.pl Prace na rzecz łamania społecznego tabu wokół problemu samobójstwa oraz podniesienia świadomości społecznej w tym obszarze rozpoczęła przy okazji pierwszej w Polsce kampanii społecznej dotyczącej zachowań samobójczych we wszystkich grupach wiekowych, której była pomysłodawcą i koordynatorem. Jest również kierownikiem Interdyscyplinarnego Zespołu Profilaktyki Zachowań Samobójczych powstałego przy platformie www.zwjr.pl

Dysertację obroniła z wyróżnieniem w 2019 roku na wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Jest autorką książek Samobójstwo w kulturze dzisiejszej. Listy samobójców jako gatunek wypowiedzi i fakt kulturowy oraz wydanej w 2022 roku Życie mimo wszystko. Rozmowy o samobójstwie, a także współredaktorką monografii zbiorowej Autodestrukcja. Sytuacje graniczne we współczesnej kulturze i Nikt nie chce umierać. Autodestrukcja w perspektywie kulturowej, oraz Poradnika dla moderatorów i administratorów serwisów internetowych, a także poradnika Interwencje po śmierci samobójczej – o znaczeniu i potrzebie działań postwencyjnych w szkole oraz poradnika Samouszkodzenia – zrozumieć aby zapobiec. Od 2016 roku na Wydziale Artes Liberales prowadzi zajęcia dotyczące suicydologii. W 2018 roku uzyskała certyfikat suicydologa. Jest członkiem Zespołu Roboczego ds. prewencji samobójstw i depresji przy Radzie ds. Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia. Uczestniczyła w międzynarodowym grancie E-Life Long Learning in Prevention of Suicide in Europe w programie ERASMUS+. Ma na swoim koncie szereg publikacji naukowych z zakresu suicydologii, a także liczne wystąpienia na konferencjach oraz w mediach.

Agnieszka Taborska

– jest pisarką i historyczką sztuki. Autorka ponad 20 książek: opowiadań, mistyfikacji literackich, reportaży z podróży, esejów o surrealizmie, baśni dla dzieci. Jej książki tłumaczone były na francuski, angielski, niemiecki, hiszpański, słowacki, japoński i koreański.

fot. Murphy Chang

Magdalena Rabizo-Birek

– literaturoznawczyni, profesorka Uniwersytetu Rzeszowskiego, krytyczka literacka, krytyczka sztuki, redaktorka naczelna kwartalnika literacko-artystycznego „Fraza”, członkini Komitetu Nauk o Literaturze PAN, przewodnicząca jury Konkursu na recenzję literacką im. Tymoteusza Karpowicza. Pomysłodawczyni i redaktorka pierwszych monografii zbiorowych o twórczości Janusza Szubera (2008), Olgi Tokarczuk (2013), Andrzeja Stasiuka (2018) i Tomasza Różyckiego (2019). Laureatka Nagrody Fundacji W. i N. Turzańskich (Toronto 2006). Mieszka w Rzeszowie i Jedlinie-Zdroju.

Fot.: Agnieszka Bekalarczyk 

Ilona Witkowska

(ur. 1987)

– poetka, autorka książek „Splendida realta” (WBPiCAK, 2012), „Lucyfer zwycięża” (Ha!art, 2017) i „Gdzie są moje dzieci” (Papierwdole/Katalog press, 2021), współautorka scenariusza do etiudy „Jeśli będziesz długo siedzieć w ciszy, przyjdą do ciebie inne zwierzęta” w reżyserii Jagody Szelc („Erotica 2022”, Netflix, 2020) i jedna z autorek projektu „Nieswojość” (Warstwy, 2019). Mieszka w Sokołowsku.

fot.: Anna GrzelewskaI

Alina Szeptycka

– polonistka, trenerka antydyskryminacyjna, aktywistka. Ukończyła Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obecnie pełni funkcję Pełnomocniczki Prezydenta Wrocławia ds. Równego Traktowania, jest też współprzewodniczącą Wrocławskiej Rady ds. Równego Traktowania oraz członkinią Wrocławskiej Rady Kobiet. Od ponad 10 lat zaangażowana społecznie na rzecz kobiet, osób LGBT+, osób z niepełnosprawnościami. Założycielka Stowarzyszenia Kultura Równości - organizatora Wrocławskich Marszów Równości i centrum społeczności LGBT+, w którym koordynowała wieloletnie projekty w obszarze praw człowieka, zajmowała się edukacją równościową i rzecznictwem. Ma doświadczenie pracy w publicznym liceum, instytucjach kultury i sektorze pozarządowym.

Robert Karpowicz

jeden z najpopularniejszych głosów radiowych w Polsce. Studiował wiele kierunków, od filologii polskiej, przez dziennikarstwo po politologię z komunikacją społeczną. Poza radiem pasjonuje się fotografią i górami i te pasje dzielnie stara się łączyć. Relaksuje się przy dobrej muzyce i dobrej książce, szczególnie przy literaturze pięknej. Pierwsze kroki stawiał w regionalnym radiu BRW w Wałbrzychu, pracował również w regionalnych oddziałach popularnych stacji: Złote Przeboje, Blue FM Kraków. W międzyczasie pisał felietony i artykuły do portali i pism branżowych: muzycznych  i związanych z szeroko rozumianą kulturą. Następnie trafił do RMF Maxxx, gdzie po 6 latach jego praca została doceniona i zauważona, dzięki czemu objął programy o największej słuchalności w radiu RMF FM. Od trzech lat prowadzi popularne audycje w ogólnopolskim Radiu ZET.

Agnieszka Dauksza

– literaturoznawczyni, pracuje na Wydziale Polonistyki UJ, redaktorka „Tekstów Drugich”, autorka książek: Jaremianka. Biografia (2019), Afektywny modernizm (2017), Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców (2016, 2021), Kobiety na drodze. Doświadczenie przestrzeni publicznej w literaturze przełomu XIX i XX wieku (2013). Redagowała m.in. tomy: Maria Jarema: wymyślić sztukę na nowo i Świadek: jak się staje, czym jest?. Laureatka m.in. Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz”, Nagrody Literackiej „Gryfia”, Nagrody Newsweeka imienia Teresy Torańskiej, Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej START, Nagrody imienia Adama Włodka, Nagrody Naukowej „Polityki”, stypendiów MNiSW i MKiDN, programów NCN i NPRH, Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO, Stypendium Twórczego Miasta Gdańska; finalistka Nagrody Literackiej „Nike”.

fot. Jakub Włodek

Urszula Glensk

(ur. 1976 w Tarnowskich Górach)

– literaturoznawczyni, krytyczka literacka, profesorka Uniwersytetu Wrocławskiego. Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej. Jurorka Nagrody Literackiej Europy Środkowej „Angelus” (w latach 2019–2021).

Opublikowała prawie 200 artykułów naukowych i publicystycznych oraz pięć książek, m.in. monografię „Historia słabych. Reportaż i życie w Dwudziestoleciu 1918–1939”, za którą dostała Nagrodę Historyczną „Polityki”. Za „wysoko ocenioną” habilitację otrzymała Nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

Najnowsza książka, biografia „Hirszfeldowie – zrozumieć krew”, była nominowana do Nagrody Nike, została wyróżniona Nagrodą Młodzieżowych Klubów Historycznych im. Kazimierza Moczarskiego oraz Nagrodą Specjalną Leopoldina.

Stworzyła „Fundację No Border”, aby pomagać uchodźcom na granicy polsko-białoruskiej.

fot. Max Pflegel

Karolina Jaklewicz

– artystka, kuratorka, wykładowczyni, pisarka, pełnomocniczka rektora Politechniki Wrocławskiej, ds. przeciwdziałania dyskryminacji. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta we Wrocławiu. W sztuce wypowiada się poprzez abstrakcję, jej twórczość to połączenie zgeometryzowanych przestrzeni, symboli, światła i odniesień do współczesnego świata. Opisuje współczesność, porusza tematy związane z sytuacją mniejszości społecznych, grup wykluczonych, kobiet. Należy do grupy Międzynarodowych Artystów Posługujących się Językiem Geometrii. Działa na rzecz równości i praw człowieka. W 2022 nagrodzona przez Société Académique Arts-Sciences-Lettres w Paryżu Srebrnym Medalem Sztuki, Nauki i Literatury za osiągnięcia artystyczne.

Michał Safianik

(ur. w 1978 r. w Przemyślu) – autor pamiętników Homomąż opublikowanych w zbiorze Cała siła, jaką czerpię na życie. Współzałożyciel samopomocowej grupy wsparcia GAMMA w Lambda Warszawa, dedykowanej osobom LGBTI+ będącym w związkach czy małżeństwach z osobami heteronormatywnymi. Dyplomata, obecnie pracuje w Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych w Brukseli, gdzie zajmuje się relacjami UE-Azja.

Paweł Goźliński

(ur. 1971) – teatrolog, redaktor, dziennikarz i pisarz, redaktor naczelny Wydawnictwa Agora.

Studiował w Warszawie na Akademii Teatralnej, Uniwersytecie Warszawskim, w Szkole Wajdy oraz w Szkole Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, gdzie obronił doktorat pisany pod opieką prof. Marii Janion.

Były szef „Dużego Formatu”, reporterskiego magazynu „Gazety Wyborczej” oraz były redaktor naczelny „Książek. Magazynu do czytania”. W 2010 roku wraz z Mariuszem Szczygłem i Wojciechem Tochmanem założył Instytut Reportażu.

Autor książek Bóg Aktor, Jul, Dziady oraz Akan.

fot. Max Pflegel

Basia Pietruszczak

– autorka i dziennikarka specjalizująca się w tematyce miesiączki, obrazu ciała, seksualności i tabu związanego z cielesnością. Edukatorka seksualna. Współtwórczyni projektu moonka, autorka książek z serii „Twoje ciałopozytywne dojrzewanie”. W mediach społecznościowych prowadzi projekt Pani Miesiączka, dedykowany edukacji menstruacyjnej.

Andrzej Woźniak

(ur. 1984 w Warszawie) – urodził się i mieszka w Warszawie, gdzie pracuje jako nauczyciel improwizacji kontaktowej. Publikował wiersze w internecie i na papierze. Laureat nagrody publiczności w XXVII Konkursie Bierezina, wygrał też wierszami wodoodporny głośnik uznanej marki. W 2022 roku nakładem wydawnictwa Papier w dole ukazała się jego debiutancka książka pt. aikido. Wokalista punkowego zespołu ułła.

Jana Karpienko

– tłumaczy, organizuje, pisze. Asystentka Olgi Tokarczuk i koordynatorka Fundacji Olgi Tokarczuk. Tłumaczenia, własne teksty i wywiady publikowała w „Twórczości”, „Odrze”, „Nowej Polszy” i na portalu „Rozstaje.Art”. Była tłumaczką szamana syberyjskiego, współpracowała z dokumentalnym Teatrem Na Faktach.

fot. Rafał Komorowski

Julek Rosiński

(ur. 2001 r.) – żyje i studiuje w Warszawie.  W 2022 nakładem Biura Literackiego ukazał się jego poetycki debiut: streszczenie pieśni i już nic z tego nie pamięta. W 2023 wraz z szemranymi kolegami założył pismo „Iglica”, tam znajdziecie jego głowę. Wygrał konkurs wydawnictwa Convivo o „10 poematów elementarnych dla dzieci” Krzysztofa Jaworskiego.

Joanna Maria Stolarek

– Dyrektorka Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie. Niemiecka dziennikarka i publicystka. 

Przedstawicielstwem zielonej Fundacji im. Heinricha Bölla w Polsce kieruje od października 2019 r. Studiowała filologię niemiecką, słowiańską i hiszpańską na Karls-Eberhardt-Universität w Tybindze. Zanim oddała się zawodowo dziennikarstwu, była pracowniczką naukową na wydziale ekonomii i prawa gospodarczego na Hochschule für Wirtschaft und Umwelt w Geislingen/Steige. Po szkole dziennikarskiej w Monachium pracowała jako redaktorka i komentatorka polityczna w Südwest Presse (dział gospodarki i ekonomii) w Ulm, w Märkische Oderzeitung we Frankfurcie nad Odrą i w Neue Berliner Redaktionsgesellschaft (dział polityczny) w Berlinie. Zaangażowanie na rzecz różnorodności - także w mediach -  zaprowadziło ją do organizacji pozarządowej Neue deutsche Medienmacher, która działa na rzecz różnorodności w mediach oraz dba o to, aby teksty i artykuły powstawały z wrażliwością na różnorodność kulturową. Tam była członkinią zarządu oraz kierowała projektami medialnymi. Joanna Maria Stolarek publikuje nadal w różnych mediach, uwzględniając polsko-niemiecki punkt widzenia, komentuje aktualne polityczne wydarzenia obu krajów, starając się wyjaśniać Niemcom Polskę, a Polakom Niemcy. Wolontaryjnie wspiera rozwój kobiet w mediach i polityce jako mentorka.

Katarzyna Szaulińska

(ur. 1987 r.) – poetka, prozaiczka, psychiatrka i psychoterapeutka. Autorka zbioru opowiadań Czarna ręka, zsiadłe mleko (Filtry, 2022), książki poetyckiej Druga osoba (Biuro Literackie, 2020), scenariusza komiksu o depresji Czarne Fale i monodramu Córcia wystawianego w Teatrze WARSawy. Laureatka laureatka XIII Połowu Poetyckiego, konkursu na Wiersz Doraźny i Pracowni Pierwszej Książki Biura Literackiego w 2019 roku, nominowana do nagrody głównej w XXV OKP im. Jacka Bierezina. Publikowała wiersze, opowiadania oraz komiksy, m.in. w „Wizjach”, „Małym Formacie”, „Kontencie”, „Fabulariach”, „Wakacie”, „Kulturze Liberalnej”, „Przekroju”, Arkuszu 8 „Odry”. Angielskie tłumaczenie wierszy i opowiadań (aut. Mark Tardi) ukazało się w „La Piccioletta Barca – Paraphrasis”, „Jet Fuel Review” i „Another Chicago Magazine”, ukraińskie (aut. Mykola Humeniuk) w „Beztygodniku <<Cerpeń>>”. W 2021 roku nakładem wydawnictwa Toad Press/Veliz Press ukazała się w USA książka Faith in Strangers będąca zbiorem angielskich tłumaczeń jej wierszy. Urodziła się w 1987 roku w Kołobrzegu, mieszka w Warszawie.

Marie Iljašenko

(ur. 1983, Kijów) czeska poetka i pisarka pochodzenia ukraińskiego. Zadebiutowała w 2015 r. zbiorem Osip míří na jih (nominacja do nagrody Magnesia Litera, tom ukazał się w polskim przekładzie Zofii Bałdygi i Agaty Firlej nakładem wydawnictwa WBPiCAK w 2022 roku), a w 2019 r. ukazał się jej zbiór Sv. Outdoor. Za swoje wiersze była kilkukrotnie nominowana do nagród literackich. Pracuje jako redaktorka w wydawnictwie, okazjonalnie tłumaczy z języka polskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, pisze też opowiadania i eseje. Mieszka w Pradze, wychowała się na Broumovsku. W Polsce jej wiersze były publikowane m.in. w antologii Sąsiadki. 10 poetek czeskich (Warstwy, 2020) oraz w pismach Wizje, Odra oraz Afront.

Sylwia Gregorczyk-Abram

– adwokatka oraz działaczka społeczna. Jest zaangażowana w organizacje pozarządowe działające na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, ochrony praworządności oraz systemowych zmian w polskim systemie sprawiedliwości. Współtworzone przez nią organizacje pozarządowe - Komitet Obrony Sprawiedliwości i #Wolne Sądy zajmują się monitorowaniem i archiwizowaniem przypadków wywierania politycznego nacisku na sędziów i adwokatów, radców i zapewnianie tym osobom pomocy prawnej. 

Uczestniczy regularnie w procesach legislacyjnych w parlamencie jako ekspertka, m.in. w pracach zespołów parlamentarnych ds. Ładu Konstytucyjnego czy Reformy Wymiaru Sprawiedliwości. Regularnie uczestniczy także w spotkaniach organizowanych przez Komisję Europejską podczas których przedstawia obywatelskie i eksperckie spojrzenie na zmiany dokonywane w Polsce w wymiarze sprawiedliwości, w szczególności z punktu widzenia standardów UE. Od 2017 roku jest współorganizatorką dziesiątek demonstracji i akcji protestacyjnych w sprawie obrony praworządności i represjonowanych sędziów.

Przed sądami i trybunałami reprezentuje mniejszości narodowe i seksualne, ofiary przemocy, a także ofiary nadużyć Policji. Występuje przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w kluczowych postępowaniach dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Wielokrotnie reprezentowała w postępowaniach sądowych sędziów Sądu Najwyższego, w tym Pierwszą Prezes Sądu Najwyższego.

Jest pomysłodawczynią i realizatorką obywatelskiej akcji „Tydzień Konstytucyjny” - projektu edukacyjnego przeprowadzany regularnie w szkołach w całej Polsce mającego na celu podnoszenie wśród dzieci i młodzieży znajomości Konstytucji i praw człowieka.

W uznaniu jej działalności prawniczej i publicznej, w 2021 r. została wybrana stypendystką Maurice R. Greenberg World Fellow na Uniwersytecie Yale.

Katja Meier

(ur. 1979 roku w Zwickau)

– po ukończeniu szkoły średniej studiowała nauki polityczne, historię nowoczesną i współczesną oraz socjologię na Uniwersytecie Friedricha Schillera w Jenie, na Uniwersytecie w Tartu (Estonia) oraz na Westphalian Wilhelm University w Münster. Po ukończeniu studiów i uzyskaniu tytułu magistra została rzecznikiem zarządu BÜNDNIS 90/DIE GRÜNEN w Hesji. W 2010 roku wróciła do Saksonii i pracowała jako urzędnik ds. polityki w grupie parlamentarnej BÜNDNIS 90/DIE GRÜNEN. W 2015 roku została posłanką do saksońskiego parlamentu krajowego i piastowała funkcję rzecznika ds. demokracji, prawa i polityki równości oraz polityki transportowej. Była także członkiem Saksońskiej Rady Kobiet.

Fot.: Marlen Mieth

Stanisław Obirek

(ur. 1956 r.) – wykłada w Uniwersytecie Warszawskim w Ośrodku Studiów Amerykańskich. Studiował filologię polską w Uniwersytecie Jagiellońskim, filozofię i teologię w Neapolu i w Rzymie na Uniwersytecie Gregoriańskim. W 1997 roku habilitował się na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2002 r. wydał antologię tekstów, Co nas łączy? Dialog z niewierzącymi, w 2006 Religia – schronienie czy więzienie?, w 2008 Obrzeża katolicyzmu, w 2009 r. Catholicism as a Cultural Phenomenon in the Time of Globalization: A Polish Perspective, w 2010 r. Uskrzydlony umysł. Antropologia słowa Waltera Onga, w 2011 Umysł wyzwolony. W poszukiwaniu dojrzałego katolicyzmu, razem z Zygmuntem Baumanem w 2013 O Bogu i człowieku. Rozmowy, i On the World and Ourselves w 2015, Polak katolik? w 2015, razem z Arturem Nowakiem  w 2020 Wąska ścieżka. Dlaczego odszedłem z Kościoła, razem z Zygmuntem Baumanem (pośmiertnie) w 2020 O świecie i sobie samych, razem z Arno Tausch, Global Catholicism, Tolerance and the Open Society. An Empirical Study of the Value Systems of Roman Catholics, 2020,Polak katolik po przejściach (II rozszerzone wydanie Polaka katolika?) razem z Arturem Nowakiem w 2021 Gomora. Władza, strach i pieniądze w polskim Kościele, w 2022 Babilon. Kryminalna historia kościoła. Bada miejsce religii we współczesnej kulturze, interesuje się dialogiem międzyreligijnym, konsekwencjami Holokaustu i możliwościami przezwyciężenia konfliktów religijnych, cywilizacyjnych i kulturowych.

Joanna Talewicz

– badaczka, edukatorka, autorka, działaczka. Od dwudziestu lat zajmuje się działalnością na rzecz społeczności romskiej i praw mniejszości. Konsultantka w zakresie Diversity&Inclusion. Doktor antropologii kulturowej. Pracowała jako adiunkt w Instytucie Studiów Międzykulturowych Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. Laureatka Nagrody Fundacji Batorego im. Olgi Kersten-Matwin, za stałą pomoc integracyjną, edukacyjną, psychologiczną, prawną i aktywizacyjną dla osób uchodźczych pochodzenia romskiego. 

Stypendystka Columbia University, Leadership Academy for Poland. Stypendystka programu stypendialnego Fulbright, Tom Lantos Institute, Komisji Europejskiej oraz Departamentu Stanu USA. Członkini Democracy and Belonging Forum przy Othering &Belonging Institute, UC Berkeley oraz polskiej delegacji w International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA). 

Autorka i redaktorka książek i artykułów naukowych.  Publikowała m.in. na łamach „Gazety Wyborczej” i tygodnika „Newsweek”. Współzałożycielka i prezeska Fundacji w Stronę Dialogu oraz Centrum Społeczności Romskiej w Warszawie.

fot. Marysia Bił

Jakub Pszoniak

(ur. 1983 r.) – urodzony w Bytomiu. Poeta i grafik, autor nagrodzonego Wrocławską Nagrodą Poetycką Silesius 2020 tomu Chyba na pewno (Biuro Literackie, 2019), Lorem Ipsum (Biuro Literackie, 2022), wyboru wierszy Mirona Białoszewskiego Z dnia robię noc (Biuro Literackie, 2022), przekładów wierszy Kateriny Michalicyny (Głosy, Fundacja Pogranicze, 2022) oraz Oleny Pryłuckiej (Fundacja Pogranicze, 2023). Publikował w czasopismach i zbiorach literackich i naukowych.

fot. M. Rigamonti

Klaudia Pieszczoch

(ur. 1988 r.) – autorka wierszy i opowiadań. Na początku 2023 roku ukazał się jej debiut poetycki ruń. Publikowała w antologiach i czasopismach („Pismo”, „Fabularie”, „Kontent”, „Wizje”). Laureatka projektu „Pracownia Pierwszej Książki” Biura Literackiego oraz konkursu na opowiadanie Festiwalu Góry Literatury 2021. Z wykształcenia iberystka.

fot. Maksymilian Rigamonti

Wojciech Brzoska

(ur. 1978 r.) – poeta, absolwent kulturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (2002), autor jedenastu książek poetyckich: Blisko coraz dalej (2000), Niebo nad Sosnowcem (2001), Wiersze podejrzane (2003), Sacro casco (2006), Przez judasza (2008), Drugi koniec wszystkiego (2010), W każdym momencie, na przyjście i odejście (2015), Jutro nic dla nas nie ma  (2017), Ucho środkowe (2020), Plejady (2021) oraz Senny ofsajd (2022). W 2022 roku nakładem Biblioteki Śląskiej w Katowicach ukazała się monografia Poetyka ucha. O wierszach Wojciecha Brzoski. W prasie literackiej zadebiutował w 1998 roku. Od tamtej pory regularnie publikował zarówno w polskich, jak i zagranicznych periodykach literackich i kulturalnych, m.in. w: „Twórczości”, „Odrze”, „Tygodniku Powszechnym”, „Znaku”, „Przekroju”, „Kwartalniku Artystycznym”, „Studium”, „Lampie”, „Manuskripte” (Austria), „Ostragehege” (Niemcy), „Cordite Poetry Review” (Australia), „Sodobnost” (Słowenia) oraz w licznych antologiach. Jego wiersze były tłumaczone na angielski, niemiecki, czeski, słowacki, słoweński, serbski, hiszpański i ukraiński. W latach 2003–2005 współredagował Magazyn Literacki „Kursywa”. Był pierwszym laureatem poetyckiej Nagrody Otoczaka, przyznanej za najlepszy tom wierszy wydany w Polsce w 2006 roku.

Jest wokalistą w zespole Brzoska i Gawroński, z którym wydał płyty: Nunatak (2012) oraz Słońce, lupa i mrówki (2015) i Zapominanie (2019). Aktualnie współtworzy też trio Brzoska/Marciniak/Markiewicz, które przekształciło się w Brzoska Kolektyw (płyta Brodzenie  ukazała się w styczniu 2018, a Wpław w 2019). W 2020 roku powołał zespół Piksele, z którym nagrał płytę Martwe. Zawodowo przez 20 lat związany był z więziennictwem. Major Służby Więziennej w stanie spoczynku. Organizator wielu spotkań literackich oraz koncertów. Pomysłodawca adresowanego do osadzonych Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Jeana Geneta.Mieszka w Katowicach.

fot. Martin Kusyn

Iza Klementowska

– reporterka, publikowała m.in. w „Dużym Formacie” „Gazety Wyborczej”, „Wysokich Obcasach Extra”, „Newsweeku”, „Kontynentach”, „National Geographic Traveler”. Teksty opublikowane były również w antologiach Swoją drogą, Pytania, których się nie zadaje, Odwaga jest kobietą. Autorka książek Samotność Portugalczyka, Szkielet białego słonia, Skóra. Witamy uchodźców, Zapach trawy. Opowieści o dzieciach hipisów, Minuty. Reportaże o starości, Cztery strony drzewa. Nominowana do nagród: im. Teresy Torańskiej, im. Beaty Pawlak, dwukrotnie do nagrody Radia Wrocław Emocje Kultura.

Michał Rzecznik

– kulturoznawca, scenarzysta i rysownik, twórca żartów rysunkowych. Autor lub współautor kilkunastu albumów komiksowych, m.in.: „Sylwetek i cieni”, „Maczużkina”, „88/89”, „Reformatora Marcina Lutra”, „Warszawy” i dyptyku „KOT”. Członek artystycznej grupy Maszin, współodpowiedzialny za fanpage „Naprawdę nieśmieszne rysunki”. Główny specjalista do spraw wystaw i komiksu w Muzeum Karykatury, opiekun Lengrenówki.

Robert Rient

– pisarz, dziennikarz, szaman, prezes Fundacji Szamanizmu. Inicjator uznania Odry za osobę prawną i powołania Plemienia Odry. Autor takich książek jak Wizje Roślin, czyli pięćdziesiąt roślin leczniczych i jeden grzyb, Przebłysk. Dookoła świata – dookoła siebie, reportażu Świadek i powieści Duchy Jeremiego. Prowadzi kursy podstaw praktyki szamanizmu, Szkołę Szamanizmu, warsztaty odzyskiwania utraconej części siebie, ceremonie ITO – Intuicyjnego Tańca Opowieści oraz ceremonie szamańskie. Autor podcastu „Spokojna Miłość”.

fot. Anita Suchocka

Zofia Bałdyga

(ur. 1987 w Warszawie) – autorka książek poetyckich Passe-partout (Warszawa 2006), Współgłoski ( Nowa Ruda 2010), Kto kupi tak małe kraje (Warszawa 2017) oraz Klimat kontynentalny (Poznań 2021). Absolwentka Instytutu Slawistyki Zachodniej i Południowej UW. Tłumaczka najnowszej poezji czeskiej i słowackiej. Autorka antologii poezji kobiet Sąsiadki. 10 poetek czeskich (2020) oraz Sąsiadki. 10 poetek słowackich (2022). Za działalność translatorską uhonorowana  Nagrodą Literatury na Świecie w kategorii „Młoda twarz” (2021). Mieszka w Pradze.

fot. Jan M. Heller

Dorota Jarodzka-Śródka

Dorota Jarodzka-Śródka główna architekt w SRDK Studio Projekt. Architektura jest dla niej sztuką przetwarzania oraz wzbogacania krajobrazów kulturowych i naturalnych, która stanowi swoiste kontinuum i zapewnia poczucie harmonii. Zajmuje się projektami, w których rewitalizacja namacalnej tkanki miasta wpływa na powstawanie relacji i kształtowanie tożsamości. Do realizacji włącza artefakty i elementy sztuki.  Autorka wielu zrealizowanych koncepcji m.in. loftów w dawnej destylarni braci Wolffów, osiedla Olimpia Port powstałego na zdewastowanym terenie poprzemysłowym czy zrewitalizowanych Browarów Wrocławskich.

fot. Tomasz Gotfryd

Konstanty Gebert

(ur. 1953) – psycholog, dziennikarz „Gazety Wyborczej” od jej powstania do 2022 roku, oraz innych mediów. Obecnie stały współpracownik „Kultury Liberalnej”. Założyciel (1997) i pierwszy redaktor naczelny żydowskiego miesięcznika „Midrasz”. Współzałożyciel Żydowskiego Uniwersytetu Latającego (1979), NSZZ PNTiO (wrzesień 1980) i Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów (1989). W stanie wojennym, pod pseudonimem Dawid Warszawski, redaktor i dziennikarz podziemnego dwutygodnika KOS, i innych tytułów 2. obiegu.

Wykładał m.in. na Uniwersytecie Hebrajskim, UC Berkeley, Grinnell College. Członek rad m.in. żydowskiego ośrodka akademickiego Paideia (Sztokholm) i międzynarodowego think-tanku Einstein Forum (Poczdam). Założyciel warszawskiego biura Europejskiej Rady Spraw Międzynarodowych, a obecnie jej associate fellow. W latach 2005–2007 reprezentant polskiej społeczności żydowskiej w Radzie Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych.

Współzałożyciel, a obecnie współpracownik Media Development Investment Fund, międzynarodowego funduszu wspierającego prasę niezależną. Z jego ramienia współpracował z niezależnymi mediami m.in. w Rosji, Ukrainie, na Bałkanach, w Afryce i Ameryce Łacińskiej. Członek komitetu przygotowawczego Europejskiej Nagrody Dziennikarskiej. Laureat nagrody Amerykańskiego Stowarzyszenia Prasy Żydowskiej Simon Rockower Award (2018).

Autor ponad dwóch tysięcy artykułów w prasie polskiej i ponad dwustu w międzynarodowej, oraz kilkunastu książek. Książka Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło (Agora 2022) otrzymała nagrody im. Beaty Pawlak oraz Klio. Jego najnowsze książki to Spodnie i tałes (Austeria 2022) oraz Pokój z widokiem na wojnę. Historia Izraela (Agora 2023). Twórca pierwszego polskiego podcastu o Izraelu: „Ziemia zbyt obiecana”.

Waldek Mazur

– pracownik Wrocławskiego Domu Literatury, wykładowca w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego, koordynator Międzynarodowego Festiwalu Poezji Silesius, technik telekomunikacji kolejowej. Prowadzi spotkania, tworzy podcasty. Mieszka we Wrocławiu i Krotoszynie.

Fot.: Max Pflegel

Kinga Dagmara Siadlak

– adwokatka wykonująca zawód od 2011 roku, mediatorka, działaczka społeczna, Prezeska Stowarzyszenia Adwokackiego Defensor Iuris, Wiceprezeska Fundacji Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych, współorganizatorka Tour de Konstytucja, Przewodnicząca Komisji Wizerunku Naczelnej Rady Adwokackiej, Wiceprzewodnicząca Komisji ds. Równego Traktowania Naczelnej Rady Adwokackiej, członkini Okręgowej Rady Adwokackiej w Koszalinie, Przewodnicząca Komisji ds. Współpracy z Sądami i Prokuraturami. Zajmuje się marketingiem i reklamą, grafiką komputerową, śpiewa w zespole Punch of Law, gra na wiolonczeli, prowadzi bloga wegetariańskiego WegePerspektywy.

Tomek Gromadka

(ur. 1985 r.) – poeta, dramatopisarz, performer, dramaturg. Publikował w „Dialogu”, „Wakacie”, „Wizjach”, „Odrze”, „Stronie Czynnej”, „Dwutygodniku”, „Helikopterze”. Członek Grupy Performatywnej Chłopaki i Stowarzyszenie Pedagogów Teatru. Współtwórca Stołu Powszechnego w Warszawie. Prowadzi zajęcia „Pisanie co wtorek”. Laureat konkursu „Połów” oraz „Pierwsza książka wierszem” Biura Literackiego. Autor książki poetyckiej Komunizm, gówno i może cię kocham.

fot. Oskar Żyndul

Paulina Pidzik

(ur. 1986 roku w Częstochowie) – wychowana pomiędzy lasem a rzeką. Od czasu studiów mieszka w Krakowie. Prawniczka. pracuje nad rozprawą doktorską poświęconą autonomii pacjenta. Poetka. autorka dwóch tomów poetyckich: (wejście w las), Kontent 2019 i (miejsca ich jesiony), Biuro Literackie 2022. Fotografka. jej myśli i dłonie zajmuje najmocniej fotografia otworkowa. Uczestniczka Programu Mentorskiego Sputnik Photos 2022/2023. Ratowniczka kwalifikowanej pierwszej pomocy. Dotyka ją świat światło ziemia.

fot. Tomasz Jakub Motyka

Karolina Kapusta

– urodzona w Gliwicach, obecnie mieszka we Wrocławiu. Zawodowo związana z branżą PR.

Kazimierz Śródka

Kazimierz Śródka – architekt, którego częściowo zrealizowana praca dyplomowa dotyczyła Nowej Rudy. Po latach zrewitalizował w Nowej Rudzie ruinę z czasów napoleońskich znaną teraz jako Szklany Dom. Orędownik innowacyjności i pasjonat nowych technologii. Wierzy w projektowanie totalne, a jego projekty domykają tworzone przestrzenie w skali makro i mikro. Rewitalizuje przestrzeń i nadaje jej nowe funkcje. Szczególnie cieszy go rewitalizacja w oparciu o jego projekt Browarów Wrocławskich i osiedle społeczne Olimpia Port na zniszczonych postindustrialnych terenach. Wraz z zespołem studia opracował projekt rewitalizacji Rynku w Nowej Rudzie. Od zawsze związany z SRDK Studio Projekt.

Damian Kowal

(ur. 1990 w Legnicy) – studiował nauczanie języka francuskiego, etnologię i antropologię kulturową, filozofię. Robił w życiu wiele rzeczy – pracował w muzeum, w sklepie, marketingu, zajmował się edukacją ekologiczną. Czterokrotnie nominowany do nagrody głównej w konkursie im. Jacka Bierezina, w 2013 roku laureat nagrody publiczności w tymże. Wydał książki z wierszami Najmniejsze przeboje z Tristan da Cunha (Łódź, 2016) oraz Pieśni (nagroda główna w konkursie Nowy Dokument Tekstowy, Łódź/Kraków, 2020), publikował m.in. w „Arteriach”, „Cegle”, „artPapierze”, „Stonerze Polskim”. Za „Najmniejsze przeboje” otrzymał III Nagrodę na XIII Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. Artura Fryza 2017 na najlepszy poetycki debiut książkowy roku 2016 oraz był nominowany do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius 2017 w kategorii debiut roku. Za projekt powieści Ćwirowidło dostał nagrodę główną w konkursie Proza Nieobca. Pisał o muzyce na screenagers.pl, pisze na swoim fanpage’u Nieskończona Studnia Potencjału, gdzie również czasami tworzy miksy. W Radiu Kapitał prowadzi audycję „Świergoty”. Jako volkhvy nagrał epki a mournful rhapsody in memory of cat (wydanie własne, 2012) oraz Death is death (wydanie własne, 2012), jako Efrēm wydał płytę Foli (Audile Snow, 2015). Ptasiarz, mikol, zbieracz kamieni. Lubi nudne sporty i muzykę ambient.

Michał Krawczyk

– autor wierszy, esejów i dramatów. Ukończył Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne na Uniwersytecie Wrocławskim. Opublikował dwie książki: Nice, cosie i duchy (Pewne Wydawnictwo, 2021) i Ekspansja ech (Instytut Mikołowski, 2021). Za tę drugą książkę został wyróżniony w Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. Artura Fryza oraz nominowany do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius”. Nominowany do Nagrody WARTO 2022 w kategorii literatura. Finalista Połowu organizowanego przez Biuro Literackie (2019). Publikował w prasie literackich, m.in. w „Akcencie”, „Twórczości”, „Odrze”, „Stonerze Polskim” i „Tlenie literackim”. Obecnie pracuje nad debiutem prozatorskim. 



Marcin Zegadło

(ur. 1977 r.) – poeta, felietonista, recenzent. Wydał sześć zbiorów wierszy. Ostatnio Martwe i Ozdobne, Instytut Mikołowski, Mikołów 2022. Prowadzi bloga o książkach Księgozbiry. Pisuje recenzje książkowe do „Gazety Wyborczej”. Teksty recenzenckie publikował również w „Newsweeku”.

Mikołaj Grynberg

(ur. 1966) – pisarz i fotograf, z wykształcenia psycholog. Autor albumów „Dużo kobiet” (2009) i „Auschwitz – co ja tu robię?” (2010). Jego zdjęcia były prezentowane niemal na całym świecie. Wydał zbiory rozmów „Ocaleni z XX wieku” (2012). „Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne” (2014) i „Księga wyjścia” (2018) oraz dwa tomy opowiadań: „Rejwach” (2017), który był nominowany do Nagrody Literackiej Nike i Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus a jego amerykańskie wydanie w przekładzie Seana Gaspera Bye znalazło się w finale National Jewish Book Awards 2022 oraz jest nominowane do The Sami Rohr Prize for Jewish Literature oraz „Poufne” (2020). W 2021 roku zadebiutował jako reżyser filmem dokumentalnym „Dowód tożsamości” wyprodukowanym przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Od lat zajmuje się problematyką i historią polskich Żydów w XX wieku zadając sobie i swoim rozmówcom pytania o to, jak to jest być Żydem w Polsce i co to tak naprawdę znaczy. Od kilku lat prowadzi warsztaty pisania historii osobistych.

fot. Jacek Poremba



Karolina Lewestam

– filozofka, pisarka, publicystka; związana z redakcją magazynu „Pismo”. Wielokrotnie nominowana do nagrody Grand Press, a także do „Odkryć Empiku”. Autorka książki dla dzieci Mała Księżniczka z jej własnymi ilustracjami, zbioru esejów Pasterze smoków. Rodzice kontra świat i przygodowej książki fantasy dla starszych dzieci Silla. Mama trójki dzieci (Maksa, Matyldy i Klary) i współlokatorka trzech kotów (Lampozdzisława, Piórkomariana i Gumogrzegorza). Lubi wilki, pingwiny, leopardy, pogodę, Narnię, Virginię Woolf, morze i jajka. W wolnym czasie rysuje.

fot. Kinga Kenig

Sylwia Chutnik

(ur. 1979 r. w Warszawie) – doktor nauk humanistycznych. Z wykształcenia kulturoznawczyni, absolwentka Gender Studies na UW. Pisarka, publicystka, działaczka społeczna i promotorka czytelnictwa. Członkini Związku Literatów Polskich i Stowarzyszenia Unia Literacka. Kuratorka festiwali i inicjatyw literackich (Międzynarodowy Festiwal Literacki Apostrof, Kawiarnia Literacka OFF Festival, dyskusje i spotkania autorskie). Była wykładowczynią w Instytucie Kultury Polskiej UW oraz w szkole pisania Maszyna do Pisania. Felietonistka „Polityki”, „Pani”, „Wysokich Obcasów”, „Gazety Stołecznej” i wielu portali internetowych. Współprowadziła programy literackie „Cappuccino z książką” i „Zapomniani – odzyskani” w TVP Kultura oraz „Barłóg literacki”. Jej teksty ukazały się w książkach zbiorowych oraz w wielu katalogach do wystaw sztuki współczesnej i programach teatralnych (między innymi Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, Galeria Bunkier Sztuki, Muzeum Nobla w Sztokholmie). Publikuje gościnnie na łamach prasy polskiej i zagranicznej. Jej teksty naukowe znalazły się w ponad 20 opracowaniach i książkach zbiorowych. Stypendystka Homines Urbani 2008, Instytutu Books from Lithuania 2009, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2010, Miasta Stołecznego Warszawy 2010, Instytutu Goethego 2010. Laureatka nagród literackich i społecznych. Zasiada między innymi w Kapitule Nagrody im. Olgi Rok, Kapitule Obywatelskiej Naukowych Nagród „Polityki” oraz w Radzie Funduszu Feministycznego. Wokalistka punkowego zespołu Zimny Maj. Prowadzi podcast Radio Sylwia i Elgiebete TV.

Emilia Konwerska

– literaturoznawczyni, publicystka, kuratorka, poetka. Publikowała między innymi na łamach „Gazety Wyborczej”, „Nowego Obywatela” i „Vogue”. Współpracuje z „Krytyką Polityczną”. Jako kuratorka Galerii Dobro w Olsztynie zorganizowała ponad 20 wystaw. W 2021 roku nakładem wydawnictwa papierwdole ukazała się jej debiutancka książka poetycka pod tytułem 112 za którą została nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia i wyróżniona w konkursie na najlepszy debiut roku 2022 – Złoty Środek Poezji. Wiersze publikowała między innymi w magazynie „Łałok”, „Stronie Czynnej” i „Dwutygodniku”. Konwerska: W czerwcu 2023 nakładem Wydawnictwa J ukazała się jej druga książka poetycka pod tytułem Ostatni i pierwszy kajman.

Przemysław Wielgosz

dziennikarz, wydawca i kurator. Redaktor naczelny polskiej edycji „Le Monde diplomatique” oraz serii książkowych: Biblioteki „Le Monde diplomatique” i Biblioteki alternatyw ekonomicznych. W wydawnictwie RM jest redaktorem merytorycznym serii Ludowa historia Polski. Publikował m.in. w  „Wiadomościach Kulturalnych”, „Trybunie”, „Przekroju”, „Piśmie”, „Dwutygodniku” „Guardianie”, „Aspen Review” i „Freitagu”. Jest m.in. autorem książek Opium globalizacji (2004), Witajcie w cięższych czasach (2020) i Gra w rasy (2021), redaktorem i współautorem książek Koniec Europy jaką znamy (2013), Dyktatura długu (2016), Realny kapitalizm. Wokół teorii kapitału monopolistycznego (2018), Pandemia kapitalizmu (2021), Ekonomie przyszłości (2021). Kurator cykli „Ekonomie przyszłości” w Biennale Warszawa, „Ludowa Historia Polski” w Strefie Wolnocłowej, „Historie ludzi bez historii” w Teatrze Ósmego Dnia oraz „Więcej światła!” w ramach tegorocznej edycji Międzynarodowego Festiwalu Konfrontacje Teatralne w Lublinie.

fot. Jakub Szafrański

Piotr Janicki

– urodzony w Białymstoku 29 kwietnia 1974 roku. Mieszka w Supraślu. Współtwórca i redaktor zina poetyckiego www.cycgada.art.pl (2005–2010). Autor tomów poetyckich: 2006 r.: Nadal aksamit, 2014 r.: Wyrazy uznania, 2016 r.: 13 sztuk, 2018 r.: „psia książka”, 2020 r.: Spis treści (wraz z Adamem Kaczanowskim). Przez zieleń, powiada, drzewa niepodobna się przebić ani wzrokiem, ani też słuchem i mową, dotykiem. Tylko, powiada, po zejściu z drogi coś tam zobaczyć, usłyszeć, poczuć. Czuje respekt przed zjawą z lasu. Pozdrawia.

Mateusz Górniak

– pisarz, dramaturg, krytyk filmowy i redaktor „Stonera Polskiego”. Debiutował powieścią Trash Story (Ha!art, 2022), w czerwcu ukazały się jego Dwie powieści ruchu (Filtry).

Joanna Kuciel-Frydryszak

– dziennikarka, absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Wrocławskim. Autorka biografii Słonimski. Heretyk na ambonie, nominowanej w najważniejszych konkursach na Historyczną Książkę Roku (im. K. Moczarskiego i O. Haleckiego), cenionej biografii Kazimiery Iłłakowiczówny Iłła (Marginesy 2017), nominowanej do Nagrody im. Józefa Łukaszewicza, oraz bestsellerowej książki Służące do wszystkiego (Marginesy 2018), która znalazła się na liście dziesięciu najważniejszych tytułów 2018 roku dwumiesięcznika „Książki. Magazyn do Czytania” i dostała nominację do Nagrody Historycznej „Polityki” oraz Nagrody „Newsweeka” im. T. Torańskiej. Jej najnowsza książka - Chłopki. Opowieść o naszych babkach (Marginesy 2023) - wywołała duży rezonans wśród czytelników prowokując do osobistych refleksji na temat historii naszych rodzin.

Olga Górska

(ur. 1988 w Radomiu) – z zawodu kierowniczka, z wykształcenia humanistka, z pochodzenia proletariuszka. W dzieciństwie lubiła grać w piłkę (jako napastniczka), oglądać Króla Lwa i chodzić do kościoła. W dorosłym życiu lubi spać, oglądać stare filmy i słuchać soulu z lat 60. Laureatka III edycji Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO. Felietonistka magazynu „Replika”. Autorka powieści Nie wszyscy pójdziemy do raju wydanej przez Drzazgi w 2022 roku.

Paweł Chyc

Paweł Chyc jest antropologiem kognitywnym. W latach 2014-2019 prowadził długotrwałe badania etnograficzne w boliwijskiej Amazonii wśród ludu Moré (rodzina językowa Chapacura). Na podstawie tych badań przygotowuje swój doktorat w Instytucie Antropologii i Etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pracuje na Uniwersytecie w Białymstoku jako członek Zakładu Socjologii Poznawczej. Oprócz standardowych badań etnologicznych w Amazonii (etnohistoria, etnografia) jego głównym zainteresowaniem badawczym jest kwestia społecznych i poznawczych wymiarów animizmu. Jest zwolennikiem interdyscyplinarności w badaniach naukowych oraz popularyzatorem nauki. Prowadzi stronę na Facebooku: Antropolog w Boliwii.

Karolina Korwin-Piotrowska

(ur. 1971 w Warszawie)

– dziennikarka, felietonistka i pisarka, absolwentka Historii Sztuki na UW; zajmuje się filmem, szeroko pojętą popkulturą; karierę zaczynała w Radiu Kolor prowadzonym przez Wojciecha Manna. Od 8 stycznia 2018 prowadzi razem z Michałem Figurskim poranny program Antyradia – „Najgorsze państwo świata”, a od stycznia 2019 jest też gospodynią autorskiej filmowej audycji pt. „Kino na podsłuchu”. W Canal Plus prowadzi od 2019 roku program „Aktualności Filmowe”. Autorka kilku książek, min. Ćwiartka raz, Wrzenie, Reset. W 2022 roku wydała „Wszyscy wiedzieli”, pierwszą w Polsce książkę poświęconą przemocy w szkołach aktorskich.

Marcin Baniak

– Dyrektor Działu Promocji Wydawnictwa Literackiego.

fot. Robert Słuszniak

Michał Bilewicz

(ur. 1980 r.) – psycholog społeczny, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie kieruje Centrum Badań nad Uprzedzeniami. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na problematyce mowy nienawiści, uprzedzeń i stereotypów. W 2021 został laureatem nagrody im. Nevitta Sanforda Międzynarodowego Towarzystwa Psychologii Politycznej (ISPP). Pracował w nowojorskiej New School for Social Research (jako stypendysta Fulbrighta), na Uniwersytecie w Jenie (jako stypendysta DAAD) oraz na Uniwersytecie Lipsku. Przez wiele lat był afiliowanym profesorem na University of Delaware. Jego publikacje naukowe ukazywały się m.in. na łamach Nature: Human Behaviour, Memory Studies, Aggressive Behavior i Political Psychology. Pisywał też teksty popularnonaukowe i publicystyczne dla „Washington Post” (Monkey Cage) oraz „Haaretz”.

Ewa Domańska

– profesor nauk humanistycznych na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i od 2002 roku visiting professor na Stanford University (trymestr wiosenny). Członek korespondent PAN. Zajmuje się współczesną teorią i metodologią wiedzy historycznej, nowymi tendencjami w badaniach humanistycznych, a także ontologią martwego ciała i ludzkich szczątków oraz relacjami między ludobójstwami i ekobójstwami. Autorka projektów historii ratowniczej, humanistyki afirmatywnej i nekrodziedzictwa. Opublikowała m.in. Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała(PWN, 2017), a ostatnio Humanistykę prewencyjną (red. z Moniką Stobiecką i Piotrem Słodkowskim, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 2022) oraz Ekshumacje polityczne (red. z Alexandrą Staniewską, słowo/obraz terytoria, 2023).

fot. Stanislava Kostic

Katarzyna Czarnota

(ur. 1986 w Poznaniu) Badaczka w Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Socjolożka, w swoich projektach badawczych wykorzystuje metodologię critical action research, koncentrując się na ukazaniu sposobów łączenia teorii z praktyką oraz wytwarzaniu modeli produkcji wiedzy opartych o kwestionowanie dotychczasowych podziałów i ról. W ostatnich latach realizowała interdyscyplinarne działania dotyczące m.in. zjawiska push-backów, przymusowej migracji, gentryfikacji, neorasizmu i form przemocy wobec osób z doświadczeniem uchodźstwa i migracji. W latach 2017–2018 realizowała we współpracy z Instytutem Socjologii UAM, oraz Pracownią Sztuki w Przestrzeni Społecznej UAP Interdyscyplinarny projekt badawczo-edukacyjny dotyczący roli artystów/stek w procesach gentryfikacji i wytwarzania transdyscyplinarnych narzędzi badawczych w polu sztuki i socjologii.
Prowadzi serię autorskich podcastów poświęconych tematyce społeczno-politycznej, w ramach współpracy z Czasem Kultury.

Łukasz Pilip

(ur. 1991 r.) – reporter. Laureat Festiwalu Wrażliwego w kategorii Twórca Szczególnie Wrażliwy i Nagrody Dziennikarskiej im. Zygmunta Moszkowicza. Autor książki Podwórko bez trzepaka. Współautor książki Porwany. 82 dni w rękach piratów. Pisze dla „Newsweeka Psychologii”, „Wysokich Obcasów”, „Dużego Formatu”

fot. Izabela Daniell-Pilip



Adam P. Salina

Adam Paweł Ryguła (Rygulla) alias Adam P. Salina, urodzony w Pszczynie, lat 61, żonaty. Od 1988 na emigracji, obecnie na stałe zamieszkały w Niemczech i „duchowo” w Polsce. Zainteresowania: literatura, historia, socjologia, kultura, filozofia… Co lubi? Snuć opowieści wnuczętom i nie tylko...

Michał Wawrykiewicz

– adwokat, prowadzi praktykę prawniczą w Warszawie. Od początku kryzysu konstytucyjnego zaangażowany w obronę praworządności. Ekspert zespołów parlamentarnych m.in. ds. Ładu Konstytucyjnego, autor opinii dla BAS na temat ustaw dot. sądownictwa. Ekspert komisji LIBE w Parlamencie Europejskim. Współzałożyciel inicjatywy #WolneSądy oraz Komitetu Obrony Sprawiedliwości (KOS). Obrońca i pełnomocnik niezależnych sędziów i prokuratorów, przed TSUE i ETPCz oraz polskimi sądami. Komentator tematyki ustrojowej w mediach. Wraz z #WolnymiSądami nagrodzony m.in. nagrodąNewsweeka im. Teresy Torańskiej, nagrodą TOK FM im. Anny Laszuk, Europejską Nagrodą Obywatelską przyznaną przez Parlament Europejski oraz Rule of Law Award 2022 przyznaną przez Union Internationale des Avocats. Uhonorowany odznaką „Adwokatura Zasłużonym”. Stypendysta National Endowment for Democracy w Waszyngtonie 2022/23. Współautor książki Konstytucja. Praworządność. Władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, opisującej proces podporządkowania sądownictwa władzy wykonawczej.

fot. Mateusz Skwarczek



Maria Ejchart-Dubois

– prawniczka, od ponad 20 lat związana jest z Helsińską Fundacją Praw Człowieka – największą organizacją pozarządową w Polsce. Jest współtwórczynią Inicjatywy Obywatelskiej #WolneSądy i Komitetu Obrony Sprawiedliwości KOS, w którym od 2018 r. pełni funkcję koordynatorki i w jego ramach reprezentuje. Od 2015 r. pełni funkcję Prezeski Zarządu Stowarzyszenia im. Prof. Zbigniewa Hołdy. Od 2017 współorganizowała dziesiątki demonstracji i akcji protestacyjnych w sprawie obrony praworządności i represjonowanych sędziów.

Jest członkinią Rady Społecznej przy Rzeczniku Praw Obywatelskich oraz współprzewodniczącą Komisji Ekspertów Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur. Od 2003 r. koordynuje program „Niewinność” zajmujący się pomyłkami sądowymi i osobami niesłusznie skazanymi. Jest jedyną polską członkinią European Innocence Network, organizacji zrzeszającej europejskie programy do spraw niewinności. 

Uczestniczy regularnie w procesach legislacyjnych w parlamencie jako ekspertka, m.in. w pracach zespołów parlamentarnych ds. Ładu Konstytucyjnego i Reformy Wymiaru Sprawiedliwości oraz jako ekspertka Sejmowej Komisji Sprawiedliwości w zakresie weryfikacji i oceny działań Służby Więziennej.

Od wielu lat, zarówno w Polsce jak i za granicą, pracuje jako trenerka i ekspertka z zakresu praw człowieka. Ekspertka w procesach toczących się przed sądami w Wielkiej Brytanii i Irlandii w zakresie przestrzegania praw człowieka i możliwości zapewnienia odpowiedniej opieki medycznej w polskich jednostkach penitencjarnych w sprawach ekstradycyjnych obywateli polskich. Autorka licznych raportów dotyczących stanu przestrzegania praw człowieka w Polsce. Jest współautorką monografii naukowej Dożywotnie pozbawienie wolności. Zabójca, jego zbrodnia i kara.

Radosław Wiśniewski

(ur. 1974) – pisarz i poeta, krytyk literacki. Laureat wielu wyróżnień i nagród literackich (Literacka Nagroda Młodych im. Marla Jodłowskiego, Ogólnopolska Literacka Nagroda Młodych warszawskiego oddziału ZLP, Nagroda Marszałka Województwa Opolskiego dla animatorów kultury, stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Publikował w „Studium”, „Odrze”, „Ósmym Arkuszu”.

Jego najnowsza książka poetycka to Siedem książek porzuconych (2022, papierwdole).

Paulina Kieszkowska-Knapik

– adwokatka. Specjalizuje się w prawie farmaceutycznym i medycznym, doradza przedsiębiorcom i organizacjom branżowym w zakresie prawa ochrony zdrowia, w tym zwłaszcza prawa farmaceutycznego, ustawy refundacyjnej i ustawy o działalności leczniczej. Od wielu lat jest rekomendowana przez polskie (Rzeczpospolita i Dziennik Gazeta Prawna) oraz międzynarodowe (Chambers Europe, Who’s Who, PLC Which Lawyer) rankingi jako najlepszy specjalista prawa farmaceutycznego w Polsce.

Jest współzałożycielką Fundacji Lege Pharmaciae – organizacji pozarządowej, której zadaniem jest analiza i poddawanie debacie publicznej regulacji prawnych w sektorze ochrony zdrowia oraz projektowanie nowych regulacji, które mają zagwarantować sprawne funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej w Polsce oraz zapewnienie pacjentom równego dostępu do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. W Obywatelskim Forum Legislacji przy Fundacji Batorego Paulina Kieszkowska-Knapik działa na rzecz wprowadzenia w Polsce standardów europejskich w dziedzinie stanowienia prawa. Doradza pro bono organizacjom pacjentów, m.in. Fundacji Alivia, Federacji Pacjentów Polskich i Krajowemu Forum Chorób Rzadkich.

Jest członkinią Forum Dialogu, współinicjatorką i organizatorką akcji #SolidarityinTruth oraz współtwórczynią Inicjatywy #WolneSądy i członkinią Stowarzyszenia prof. Zbigniewa Hołdy. W 2017 r. została laureatką konkursu Kobieta Adwokatury, jest laureatką nagrody Prawnik Roku 2016 w kategorii spraw precedensowych rankingu Rzeczpospolitej, przyznanej jej za prowadzenie spraw pro bono dla pacjentów w sporach z Ministerstwem Zdrowia o odmowę refundacji.



Michał Wawrykiewicz

– adwokat, występuje jako pełnomocnik procesowy w kluczowych dla kwestii praworządności w Polsce sprawach, zarówno przed polskimi sądami powszechnymi, sądami administracyjnymi, Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym, Trybunałem Sprawiedliwości UE oraz Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Reprezentuje znanych z odważnej, nieugiętej postawy w zakresie obrony podstawowych wartości polskich sędziów – m.in. Waldemara Żurka, Beatę Morawiec, Pawła Juszczyszyna, Igora Tuleyę, Małgorzatę Gersdorf.

Jest także ekspertem i konsultantem w procesach legislacyjnych, dotyczących tworzenia ustaw ustrojowych, m.in. dla Biura Analiz Sejmowych, czy dla Marszałka Senatu RP, jak również ekspertem w zespołach sejmowych. Występował w charakterze eksperta Komisji LIBE w Parlamencie Europejskim w procesie przygotowywania raportu na temat stanu polskiej praworządności. Kilkukrotnie brał udział w wysłuchaniach publicznych w Parlamencie Europejskim, zabierając tam głos jako ekspert. W 2020 roku był zaproszony do Parlamentu Niderlandów, gdzie występował na wysłuchaniu publicznym w sprawie naruszania niezależności polskiego sądownictwa jako ekspert. Często występuje w mediach polskich i zagranicznych w charakterze komentatora spraw dotyczących praworządności, jak również w tym zakresie tematycznym w różnych gremiach eksperckich (organizacje społeczne, think tanki, debaty, kongresy).

Obecnie prowadzi wraz z adw. Sylwią Gregorczyk-Abram w TSUE sprawy dotyczące sędziego Waldemara Żurka, oraz sędziego Pawła Juszczyszyna. Wraz z adw. Sylwią Gregorczyk-Abram i Marią Ejchart-Dubois prowadzi przed ETPCz sprawę ze skargi sędziego Igora Tulei, złożonej w grudniu 2020 roku.



Jerzy Marek

– od urodzenia mieszkaniec Sokołowska, a obecnie – pasjonat tej miejscowości. Emerytowany księgowy.

Jaga Hupało

– Dyrektor Artystyczna Pracowni Born To Create, polska fryzjerka, kreatorka fryzur, stylistka, twórca wizerunku, miłośniczka sztuki i designu.

Jaga Hupało jest artystką włosów, stylistką i projektantką. Swoją pracą nadaje nowy kształt rzeczywistości, w widoczny sposób pozwalając ujawnić się osobowości tych, którzy do niej przychodzą. W nich poszukuje inspiracji, wydobywając ich charakter, podkreślając naturalne piękno, przywracając spokój i optymizm.

Stworzyła studio, które stało się miejscem artystycznych i kulturalnych spotkań, ale przede wszystkim pracownią, w której kieruje zespołem swoich stylistów. Tutaj powołała Akademię, gdzie przekazuje swoją wiedzę i doświadczenie specjalistom ze świata sztuki, fryzjerstwa i mody.

Współpracuje również z fotografami i operatorami produkując sesje zdjęciowe i filmy, jak również z innymi artystami dziedzin teatru, mody, filmu. Na zaproszenie instytucji kultury, tworzy projekty fryzur m.in. dla Opery Narodowej, CSW Zamek Ujazdowski, Teatru Narodowego, Opery Łódzkiej, Teatru Polskiego, ZACHĘTA Narodowa Galeria Sztuki, Teatru Muzycznego Roma, Laboratorium Dramatu, Muzeum Pałac w Wilanowie.

Wyróżniona m.in medalem Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, nagrody honorowej za całokształt działalności biznesowej od Lady Business Club, Elle Polska, projektantka roku, osobowość roku. Swoje autorskie pokazy miała w Nowym Jorku i Paryżu, Londynie.
Opublikowała książkę Pokochaj swoje włosy. Jak mieć piękne i zadbane włosy.

fot. Iza Grzybowska

Barbara Siatkowska

jest związana z branżą  reklamową i artystyczną ponad 40 lat – współzałożycielka i współprowadząca firmę Idea – Szyldy, oferującą kompleksową obsługę reklamową – analizę, strategię, kreację i wdrożenie projektu oraz obsługę w zakresie organizacji eventów firmowych i kampanii reklamowych. 

Odpowiedzialna za zarządzanie zespołem, komunikację z klientami (Grupa L`Oreal m.in: Ralph Lauren, Helena Rubinstein, Lancome, Biotherm, Vichy, La Roche-Posay oraz Hilton, Makro Cash and Carry, Leroy Merlin, Nescafe, Coca-Cola, Pepsi-Cola), nadzór montażu, terminów wykonawczych, umów  z kontrahentami i podwykonawcami a także praca w zespole kreatywnym nad koncepcją i identyfikacją wizualną oraz brandingiem.

Od 2020 roku zajmuje się stałą współpracą z osobowościami ze świata sztuki (m.in. Jaga Hupało, Monique Chmielewska-Lehamn, Jerzy Antkowiak) w zakresie współorganizacji wystaw i wydarzeń artystycznych, w charakterze kuratora (Noc Muzeów, Material Thinking – międzynarodowy projekt artystyczny, Festiwal Góry Literatury Olgi Tokarczuk, Jare Gody, Noc Hupały, Modowe Impresje Sentymentalne Jerzego Antkowiaka, Persistance – Targi Bursztynu). Wspólnie z Sylwią Krzemianowską grafikiem i kuratorem sztuki – współtworzą tandem artystyczny realizując autorski program promocji artystów, art brandingu, doradztwa w zakresie inwestowania w sztukę oraz tworzenia kolekcji.

Sylwia Krzemianowska

grafik, kreator sztuki. Od prawie 30 lat zajmuje się szeroko pojętą grafiką użytkową oraz organizacją i aranżacją wystaw w różnych miejscach i przestrzeniach. Projektuje logotypy, plakaty, katalogi wystaw, okładki i ilustracje do książek i płyt. Współpracuje m.in. z Jolantą Pszczółkowską-Pawlik i Włodkiem Pawlikiem, tworzy okładki płyt, plakaty oraz identyfikację wizualną projektów muzycznych i festiwali. Wspólnie z Krzysztofem Kościeszą-Jaworskim przygotowała projekt dwóch autorskich plakatów  dla zespołu U2 od Amnesty International (wręczenie podczas koncertu w Warszawie 1997 r.).

Współpracuje z instytucjami kultury, artystami i stowarzyszeniami. Szefowa Galerii Kasyno w CKiIO w Podkowie Leśnej, kurator wystaw w Domu No 7 | Przestrzeni Kameralnej. Autorka koncepcji i kurator ponad 300 wystaw sztuki w Polsce i zagranicą. Od 2014 r. pracuje z Markiem Kellerem, założycielem Fundacji Juan Soriano Y Marek Keller A. C. nad jego biografią. Przez wiele lat prowadziła wywiady z osobowościami ze świata sztuki i kultury (min. Koji Kamoji, Michał Malinowski, Piotr Dąbrowski, Anna Kalinowska, Marek Keller) – publikacje i przedruk – Biblioteka Narodowa, Instytut Książki, STGU, Podkowiański Magazyn Kulturalny, Rynek i Sztuka.

Od 2020 roku razem z Barbarą Siatkowską współpracuje w zakresie wystaw z Jerzym Antkowiakiem, z Monique Chmielewską-Lehamn przy międzynarodowych projektach artystycznych – wystawy Material Thinking  oraz Więzi (Muzeum Geologiczne, Prom Kultury) i Jagą Hupało w zakresie kuratorowania wystaw – Noc Hupały w Bardo, Jare Gody, projekty Persistence Jaga Hupało & Artyści oraz Green Art Jaga Hupało & Artist prezentacja podczas Nocy Muzeów 2022 i 2023 oraz w ramach Festiwalu Góry Literatury Fundacji Olgi Tokarczuk 2022, 2023. Od lat przekazuje prace na aukcje charytatywne, bądź wspiera charytatywnie projektami graficznymi organizacje i stowarzyszenia.

Andrzej Świetlik

(ur. 1951 r.) – współtwórca grupy artystycznej Łódź Kaliska, w której pracuje nieprzerwanie do dzisiaj. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Wykładowca fotografii w Wyższej Szkole Informatyki Stosowanej w Warszawie na kierunku Grafika.

Autor portretów wybitnych osób świata kultury i nauki, m. innymi: Zbigniewa Brzezińskiego, Ryszarda Kapuścińskiego, Zbigniewa Religi, Jacka Kuronia, ks. Adama Bonieckiego i wielu innych wybitnych postaci. Portretował również uznanych artystów, wśród których znaleźli się m.in. Grzegorz Ciechowski, Edyta Geppert, Kora, Czesław Niemen, Marek Grechuta, Stanisław Soyka, Adam Nowak oraz John Cleese, Danny de Vito, Gerard Depardieu, Marcin Dorociński i Wojtek Smarzowski. Fotografie Świetlika są także na około 50-ciu okładkach płyt, m.in.: Obywatel G.C. – „Obywatel świata”, Republika – „1991”, Maanam – „Derwisz i Anioł”, Edyta Geppert – „Historie prawdziwe” czy Justyna Steczkowska – „Dziewczyna Szamana” oraz na wielu plakatach. Autor wystaw indywidualnych, m.in.: „Portrety świetliste” [1993], „Ciszej nieco” [1995], „Jak dzieci” [1997], „Bajki” [2000], „Lekcja tańca” [2012], „Błękitny Świetlik” [2013] i „Ciechowski – Świetlik” w 2017 roku.

Z grupą Łódź Kaliska uczestniczył w około 350 wystawach na całym świecie, m.in. w Paryżu, Pekinie, Tokio, Budapeszcie, Pradze, Marsylii, Rzymie, Wiedniu i Montelimar we Francji. Ich prace znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu, Wrocławiu i Kielcach, Muzeum Sztuki w Łodzi, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Zachęty w Szczecinie, Olsztynie i Łodzi oraz kolekcjach prywatnych.

Anna Maria Kramm

(ur. 1969 r.) – malarka, twórczyni DRAWAL – obrazów rysunkowych. Uzyskała dyplom na wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych z Malarstwa uzyskała 1996 roku. Zrealizowała 49 wystaw indywidualnych, brała udział w blisko 120 wystawach zbiorowych włączając projekty artystyczne plenery, w kraju i za granicą.

Kuratorka, inicjatorka międzynarodowych wystawy i spotkania ponad 60. prezentacji. W latach 2017–2021 dyrektor artystyczny „My Space” w Austrii. Autorka 4 publikacji monograficznych. Prowadzi interdyscyplinarne, międzynarodowe warsztaty sztuki. Inicjatorka kolektywu Koło Sztuki. Studio. Profesor, wychowawca kilku pokoleń studentów. Związana z Akademią Sztuk Pięknych im. E. Gepperta we Wrocławiu.

Wanda Czełkowska

(ur. 1930–2021) – artysta-rzeźbiarz. Jej sztukę można było podziwiać w Norwegii, Holandii, we Francji, w Stanach Zjednoczonych, w Wielkiej Brytanii oraz licznych pokazach we wszystkich znaczących galeriach w Polsce. Od końca lat 60. związana z Drugą Grupą Krakowską. Najważniejsze prace to Stół, Ściana, Bezwzględne Wyeliminowanie Rzeźby jako Pojęcia Kształtu. Malarstwo, rysunek i fotografia dopełniają jej twórczości z pogranicza minimalizmu. Obecnie w przygotowaniu jest wystawa: Wanda Chełkowska: Art is not Rest (kuratorka: Matylda Taszycka, Muzeum Susch, Szwajcaria).

Anna Hupało Sikorska

– artystka tworząca kimona roślinne, zafascynowana kulturą Dalekiego Wschodu. Kimona powstały z inspiracji podróżą do Japonii, fascynacji tamtejszą estetyką i kulturą. Stanowią spójną całość z graficznymi fryzurami inspirowanymi właśnie japońskim stylem. Proste formy przełamane jedynie zaokrągleniem rękawów nawiązują do bezpośredniości i surowości natury, a z drugiej strony do  jej łagodnego oblicza, niczym surowe góry i spokojne meandry nizinnych rzek. Kimona powstają z materiałów naturalnych – ramii (pokrzywy chińskiej), lnu, a w wersji zimowej także z wełny, bez sztucznych dodatków,  by poczuć moc natury otulającej ciało. Oddychające, hipoalergiczne (ramia, len), zbliżają do naturalnej harmonii.

Anna Wysocka

(ur. 1975 r.) – w 1999 roku ukończyła studia w Katedrze Malarstwa na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, otrzymując Medal imienia Tymona Niesiołowskiego za najlepszy dyplom artystyczny. Od 1999 roku pracuje w ww. Katedrze na macierzystym Wydziale, obecnie na stanowisku profesora. Zorganizowała trzydzieści pięć wystaw indywidualnych oraz uczestniczyła w około sześćdziesięciu zbiorowych w kraju i za granicą. W 2004 roku jako pierwsza Polka prezentowała swoje dzieła w Parlamencie Europejskim w Brukseli, po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Za działalność artystyczną otrzymała kilkanaście nagród i wyróżnień. Jej prace znajdują się w zbiorach prywatnych i kolekcjach muzealnych w Polsce, Niemczech, Belgii, Serbii oraz w Stanach Zjednoczonych. Tworzy obrazy, obiekty, rzeźby, płaskorzeźby oraz rysunki w technice własnej.

fot. Jan Konecki

Antoni Rychłowski

– absolwent wydziału Aktorstwo Dramatyczne  w Akademii Sztuk Teatralnych we Wrocławiu. Związany z Teatrem Dramatycznym w Warszawie. Współpracuje z Teatrem im. Jana Kochanowskiego w Opolu, Teatrem Polskim w Podziemiu, Teatrem Dramatycznym w Wałbrzychu oraz Wrocławskim Teatrem Tańca. Już wkrótce zobaczymy Antoniego w nowym serialu dla CANAL+. Antoni performuje postać Drag Queen o pseudonimie GYPSY WATER, asystuje niepełnosprawnym intelektualnie bliźniaczkom Helenie i Milenie, włącza swój aktywizm we wszelkie działania performerskie by walczyć o głos wykluczonych istot, uprawia błękitną humanistykę, poszerza granice społecznej wyobraźni oraz towarzyszy w psim życiu Marianki.

Antonia Wolff

– studentka wzornictwa. Łączy rozwój osobisty i pasje do tworzenia w różnych aspektach. Jej fascynacja prehistorycznymi istotami przełożyła się na stworzenie serii wzorów dinozaurów, które zostały umieszczone na kimonach roślinnych uszytych przez artystkę, Annę Hupało Sikorską. Antonia Wolff tworzy swoje własne, innowacyjne spojrzenie na sztukę i modę. Ręcznie  przyozdabia finezyjnymi wzorami obuwie. Nie ogranicza się do jednej dziedziny, formułuje również przestrzenne instalacje artystyczne.

Ewa Dąbrowska

(ur. 1989 r.) – w 2018 obroniła z wyróżnieniem dyplom w pracowni prof. A.J. Pastwy na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Laureatka nagrody Inicjatywy ENTRY oraz Nagrody Towarzystwa Przyjaciół ASP. Realizowała swoje projekty w Polsce, na Węgrzech, w Niemczech,w Armenii oraz na Słowacji.

Tworzy instalacje, happeningi, tradycyjne rzeźby, rysunki i landart. Pracuje głównie w lekkich materiałach, takich jak: pianka, papier, gąbka, patyki zebrane z dna lasu.

Będąc muzykiem, szuka sposobów na połączenie muzyki i rzeźby w jednym procesie twórczym.

Grzegorz Sierzputowski

– jest założycielem i szefem Teatru Politechniki Warszawskiej, współtwórcą Teatru BOTO w Sopocie oraz Teatru Trans-Atlantyk w Warszawie. Jest aktorem, reżyserem, animatorem kultury, absolwentem Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Współpracuje z Teatrem Dramatycznym, Capitol, Teatrem GO i Teatrem Druga Strefa w Warszawie. Od ponad 15 lat jest pedagogiem teatru w X Liceum Ogólnokształcącym im. Królowej Jadwigi w Warszawie. Od 2017 roku pracuje w projekcie Unii Europejskiej – Creative Europe „Young Theatre“ realizowanym w Słowenii, Serbii, Rumunii i Polsce. Z Jagą Hupało współpracuje od 2008 roku przy Nocach Muzeów i wszystkich realizacjach teatralnych Teatru PW, do których Jaga razem z Teamem Born to Create projektuje fryzury. Razem z teatrem Trans Atlantyk zrealizowali słynny Album Karla Hoeckera oraz Californię w reżyserii Paula Bargetto a także Zielonego Mężczyznę Jakuba Roszkowskiego w reżyserii Adama Nalepy dla sopockiej Fundacji Teatru BOTO. Na Festiwalu Góry Literatury po raz drugi.

fot. Honorata Karapudy

Katarzyna Korus (KORUS ART)

– ukończyła Szkołę Sztuk Wizualnych i Akademię Długosza w Częstochowie. Po ukończeniu Chelsea College of Art and Design z powodzeniem zajęła się projektowaniem wnętrz. Jej mottem w projektowaniu było „tworzenie funkcjonalnego piękna”. Swoje prace malarskie wystawiała na ponad 60  wystawach indywidualnych i zbiorowych w Polsce i poza jej granicami. Współpracuje z Galeriami w Nowym Jorku, Madrycie, Londynie. Jej prace znajdują się w wielu prywatnych kolekcjach w kraju i za granicą np. w Wielkiej Brytanii, RPA, Francji, Norwegii, USA, Włoszech. Obecnie projektuje wnętrza, przedmioty, maluje obrazy, podejmuje działania performatywne. Jej prace to różnorodność form, technik, żywotność kolorów, złocenia, duże formaty, symbolika, zastosowanie reliefów oraz form przestrzennych ostatnio również nowych mediów.

W ostatnich trzech latach działa również jako promotorka twórczości innych artystów oraz kuratorka wystaw i projektów artystycznych. Jest inicjatorką  Projektu Artystycznego 7 Zmysłów wystawy zbiorowej łączącej wszystkie rodzaje sztuki. Projekt w różnych odsłonach po za przestrzeniami galerii można było zobaczyć również na Festiwalu Góry Literatury Olgi Tokarczuk oraz Kobiety Wschodu. Stworzyła Fundację Helisa która stała się międzynarodową platformą dla wspólnych artystycznych działań oraz promocji innych twórców. Z ramienia Fundacji Helisa współorganizowała również Projekt Zainspirowani Szukalskim pokazywany na Festiwalu Dwa Brzegi. W 2023 roku rusza kolejny Projekt autorski SPACE ART łączący sztukę i naukę.

W latach 2020–2023 zrealizowała wykonawczo ponad 30 wystaw, z czego 11 wielkopowierzchniowych (od 1000 m2 do 2 000 m2) oraz 5 międzynarodowych. W ciągu pracy kuratorskiej koordynowała projekty wystawiennicze od momentu pomysłu, koncepcji, projektu przez realizację i montaż, aż po efekt końcowy, tj. demontaż wystawy i ewaluację procesu. Koordynowała również programy towarzyszące wystawom.

Marek Straszewski

(ur. 1967 r.) – jego  pierwsze wspomnienie z dzieciństwa to czerwone światło wypełniające łazienkę przerobioną przez ojca na ciemnię fotograficzną. Po ukończeniu liceum w 1988 r. emigruje do Francji. Utrzymuje się z pozowania do zdjęć i statystowania w filmach. Stojąc przed obiektywem, zdobywa doświadczenie, które po kilku latach wykorzystuje, robiąc portrety modelom i modelkom z najlepszych paryskich agencji. Jego zdjęcia zostają zauważone przez magazyny mody i w połowie lat 90. zostaje stałym współpracownikiem polskiej edycji magazynu „Elle”. W ciągu kilku lat staje się czołowym polskim fotografem modowym i reklamowym. Z czasem staje się specjalistą od portretowania gwiazd show-biznesu i kultury. Otwiera swoje studio fotograficzne Snapstudio. Współpracuje z agencjami fotograficznymi we Francji i w Niemczech. 

Interesuje się też formą wideo i na zlecenie wytwórni fonograficznych zaczyna realizować teledyski a także filmy reklamowe. W latach 2018–2020 współpracuje ze stacją telewizyjną Polsat biorąc udział w programie „Małe Wielkie Marzenia”. Wykłada fotografię w Europejskiej Akademii Fotografii w Warszawie.

Równolegle poszukuje swojej drogi artystycznej. W 2003 r. na zamówienie Uniwersytetu Warszawskiego robi wystawę  zatytułowaną „Anioły i demony”. W 2005 r. robi dużą autorską wystawę, na której zestawia zarówno zdjęcia powstałe przy okazji sesji modowych jak i zdjęcia o tematyce erotycznej. Wystawa ma charakter wielkiej instalacji w opuszczonej fabryce PZO w Warszawie. W 2007 r odbywa się jego kolejna wystawa w Galerii Fibak w Warszawie. Jego prace są wystawiane na festiwalach fotografii w Krakowie i Rybniku. W 2015 r. na zlecenie Festiwalu Języka Polskiego w Szczebrzeszynie robi wystawę portretów polskich pisarzy.

W 2020 r. na zlecenie Fundacji Kulczyk realizuje w Afryce zdjęcia do wystawy Menstrual Poverty. Jego obszarem zainteresowania jest również muzyka. Od 2016 r. razem z wokalistką Edytą Ciupak współtworzy projekt muzyczny Scary’n’Eddie.



Tomasz Frasoński

(ur. 1993 r.) – absolwent Wydziału Tkaniny i Ubioru, obecnie Wydział Sztuk Projektowych Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi. Dyplom uzyskał w Pracowni Projektowania Ubioru Dzianego, Pracowni Tkaniny Żakardowej, Dokumentu Fotograficznego. W latach 2018–2020 ukończył drugie studia magisterskie o specjalności Architektura Tekstyliów na Wydziale Technologii Materiałowych i Wzornictwa Tekstyliów Politechniki Łódzkiej. Przebywał na stypendium w Chorwacji – Wydział Technologii Tekstyliów w Zagrzebiu (2014–2015), podczas którego odbył staż i pracował nad projektem badawczym poświęconym luminescencji włókien i materiałów (2016). Odbył także staż naukowy w Serbii na Uniwersytecie Sztuki w Belgradzie – Wydział Sztuk Stosowanych (2018). Jest doktorantem w Interdyscyplinarnej Szkole Doktorskiej Politechniki Łódzkiej. Oprócz pracy dydaktycznej na Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi oraz w Zespole Szkół Przemysłu Mody w Łodzi współpracuje z przemysłem tekstylno-odzieżowym, wdrażając wzory do produkcji. Swoje prace prezentował na wielu wystawach w kraju i za granicą min. Włochy, Francja, Litwa, Ukraina, Chorwacja, Serbia, Niemcy, Armenia, Słowacja, Węgry, Czechy, Chiny i Australia. W kręgu zainteresowań znajdują się współczesne media cyfrowe oraz innowacje technologiczne w obszarze tekstyliów i odzieży.

Tatiana Tokarczuk

z wykształcenia filolog angielski. Zajmuje się malarstwem akrylowym i olejnym, tworzy kolczyki z materiałów recyklingowych. Pracuje intuicją, największą radość sprawia jej widok kolczyków własnego autorstwa w uszach innych.

Thomas (Tomek) Lamprecht

– artysta, muzyk i pisarz. Studia malarskie rozpoczął w 1969 roku na Warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni prof. Aleksandra Kobzdeja. W 1973 roku Lamprecht przybył do Nowego Jorku, gdzie wstąpił do School of Visual Arts i spędził większość swojego życia.

Lamprecht, przede wszystkim malarz, tworzył prace w wielu różnych mediach, takich jak performance, instalacje, muzyka, film/video i sztuka cyfrowa. Jego prace były pokazywane w wielu miejscach w Stanach Zjednoczonych i Europie, w tym: Kunsthalle, Bazylea, Szwajcaria; Stedelijk Museum, Amsterdam, Holandia; OK Harris Gallery, Carnegie Hall w Nowym Jorku i wielu innych.

Lamprecht wydał także kilka nagrań swojej muzyki, w tym albumy solowe i wspólne, z których cztery zostaną ponownie wydane przez Sundazed Music w tym roku. Jego prace z zakresu teorii sztuki, krytyki i filozofii były publikowane na całym świecie. Lamprecht mieszka obecnie z żoną Kristiną Muller Eberhard w La Jolla w Kalifornii.

Edyta Jungowska

popularna polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Na stałe związana była z Teatrem Nowym i Teatrem Studio w Warszawie. Zagrała prawie 30 ról w Teatrze Telewizji. Szerokiej publiczności w Polsce jest znana dzięki serialom telewizyjnym: Na dobre i na złe, Ja wam pokażę oraz 2XL. Laureatka między innymi Nagrody im. Leona Schillera, Nagrody im. Andrzeja Waligórskiego, oraz Nagrody im. Stefana Treugutta. Od początku kariery zajmuje się twórczością dziecięcą, użyczając głosu wielu postaciom animowanym oraz  nagrywając piosenki i bajki dla dzieci na płytach audio. Jest ambasadorką Fundacji „Cała Polska Czyta Dzieciom” i Fundacji Świętego Mikołaja. Wspiera wiele akcji na rzecz propagowania literatury dla dzieci i młodzieży. Od 2009 r. prowadzi własne wydawnictwo Jung-off-ska, które zajmuje się wydawaniem klasyki literatury dziecięcej w formie audiobooków, m. in. Astrid Lindgren, Ericha Kastnera i Michaela Ende.

fot. I. Grzybowska

Kristina Müller-Eberhard

– urodzona w Uppsali w Szwecji Kristina jest artystką, rzeźbiarką i fotografką niemieckiego pochodzenia. Kristina Müller-Eberhard najpierw studiowała sztukę w Aiglon College w Szwajcarii, dużo podróżowała, aby studiować mistrzów sztuki renesansu. Następnie kontynuowała studia artystyczne i języki obce w Lewis and Clark, Portland, OR, gdzie uzyskała tytuł Bachelor of Arts w 1982 roku. Wkrótce potem Kristina Müller-Eberhard przeniosła się do Nowego Jorku, aby kontynuować naukę w Parsons School of Design. Studia ukończyła w 1985 roku, uzyskując tytuł Bachelor of Fine Arts. Kristina Müller-Eberhard zajmuje się tworzeniem obrazów, rzeźb/środowisk, fotografii/obrazów i fotografii. Jej prace były pokazywane na wielu wystawach, między innymi: Centrum Sztuki Współczesnej – Warszawa, Polska, Holland Tunnel – Nowy Jork, National Arts Club – Nowy Jork, Plume21 — Seattle WA, Athenaeum — La Jolla, Kalifornia, WL4 — Gdańsk, Polska. Prace Kristiny Müller-Eberhard są częścią wielu kolekcji korporacyjnych i prywatnych, w tym Absolut Art Collection w Sztokholmie i Everhart Museum w Scranton w Pensylwanii.

Gosia Baczyńska

– Marka Gosia Baczyńska powstała ponad 25 lat temu. Od tego czasu projektantka z wielkim sukcesem prezentuje swoje kolekcje w Polsce, jak również za granicą. Gosia Baczyńska była pierwszą polską projektantką zaproszoną przez Francuską Federację Mody do prezentacji swoich kolekcji podczas pokazów prêt-à-porter w trakcie oficjalnego kalendarza Paris Fashion Week. Gosia spełnia marzenia kobiet i urzeczywistnia je w swoich projektach. Spektakularne kreacje Gosi Baczyńskiej zachwycają na wybiegu, ale są również do noszenia na co dzień. Kobiety w kreacjach Gosi Baczyńskiej są zmysłowe, olśniewające i niezwykle kobiece.

Hania Derej

(ur. 2005 r.) – kompozytorka, pianistka, dyrygent. Absolwentka  Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej II stopnia w klasie fortepianu jazzowego i klasycznego w Bielsku Białej. Jest autorką ponad 100 kompozycji, z których część została zarejestrowana na sześciu płytach m.in. w studio nagraniowym Polskiego Radia w Katowicach. Hania tworzy muzykę w różnych stylach, w tym z gatunku muzyki jazzowej, ilustracyjnej, kameralnej, czy też elektronicznej. Muzyka Hani pobudza wyobraźnię, charakteryzuje się melodyjnością i niesie ze sobą emocjonalny przekaz. Hania jest laureatką nagród kompozytorskich, w tym np. Nagroda „Młody Kompozytor 2021 i 2022” ufundowana przez Związek Kompozytorów Polskich w Warszawie podczas XVI i XVII Międzynarodowego Forum Pianistycznego „Bieszczady bez granic”. W ramach wspomnianego forum pianistycznego Hania została także laureatką nagród pianistycznych, jak np. wyróżnienie za najlepsze wykonanie koncertu z Orkiestrą Kameralną Filharmonii Narodowej (wariacje jazzowe K.Wileńskiego n/t Chopina na orkiestrę kameralną i trio jazzowe) oraz koncertu z Lwowską Orkiestrą Kameralną „Akademia” (koncert fortepianowy n.1 C-dur op. 15 L.v.Bethoveena). Jako dyrygentka,  Hania miała okazje dyrygować na koncertach m.in. Orkiestrą Kameralną Filharmonii Narodowej, Elbląską Orkiestrą Kameralną, Lwowską Orkiestrą Kameralną „Akademia” oraz Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Morawskiej w Czechach. Na koncertach występuje w różnych składach instrumentalnych w zależności od prezentowanych kompozycji.

Jagoda Jabłonowska

– perkusistka, edukatorka i warszawianka. Współpracuje w Teatrem Wielkim Operą Narodową, Teatrem Polskim, uwielbia wszelkie teatralne sytuacje, którym może nadać perkusyjne tło, a za największy przywilej na świecie uważa możliwość dodania kilku dźwięków, dzięki którym może zaistnieć operowe dzieło. Znana z szalonych pomysłów warsztatowych i niekonwencjonalnych metod pedagogicznych, założycielka klasy perkusji w Miejskiej Szkole Artystycznej im. Konstantego Ryszarda Domagały, stypendystka projektu Mobilni w kulturze promującego muzykę klasyczną ‚Kto tak tworzy? Kompozytorzy!’ Od lat prowadzi instagramowe miejsce książkowych spotkań, uważa, że jeśli czegoś nie zapisze, to rzecz nie będzie istniała. Stworzyła scenariusze do animacji o Ignacym Janie Paderewskim i Fryderyku Chopinie, które przeczytali Danuta Stenka i Jerzy Stuhr.

fot. Agnieszka Kiepuszewska

Jan Sajdak

(ur. 1987 r.) – uzyskał dyplom z wyróżnieniem w 2016 roku w pracowni prof. A.J. Pastwa na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Stypendysta Instytutu Adama Mickiewicza i m.st.Warszawy w 2018 r. Trzykrotny uczestnik Festiwalu Landart: w Starym Bublu oraz pod Babią Górą. Realizował swoje projekty w Polsce, Brazylii, Niemczech, Belgii, Armenii i na Słowacji

Zajmuje się wieloma dziedzinami sztuki, eksperymentuje. Ważnym obszarem jego ekspresji jest Landart, sztuka stworzona z naturalnych materiałów i umieszczana pod gołym niebem, w harmonii z otaczającym krajobrazem. Od lat rozwija swoje projekty plecionych nadrzewnych gniazd dla ludzi. Muzyk, gra na afrobrazylijskim instrumencie berimbau.

Janusz Gilewicz

– artysta o międzynarodowy uznaniu. Z procesem twórczym obcuje już od dzieciństwa, ucząc się klasycznych technik malarstwa od swojego dziadka. Jego wczesne fascynacje pracami Leonarda da Vinci przerodziły się w pasję na całe życie. Zgłębiając tajniki powstawania jego dzieł, Gilewicz stał się epigonem renesansowych technik, adaptując je do swoich prac. Gilewicz na stałe żyje w Nowym Jorku, tworzy na całym świecie. Nieustannie eksperymentuje, łamiąc trendy panujące we współczesnej sztuce. Na przestrzeni pięciu dekad, Janusz ciągle poszerza granice klasycznej edukacji.

Jarosław Koziara

(ur. 1967 r.) absolwent Akademii Sztuk Pięknych we Warszawie. Zajmuje się wieloma rodzajami sztuk wizualnych. Zaprojektował i wykonał kilkadziesiąt przeróżnych scenografii – od teatru lalkowego po Teatr Wielki w Warszawie, przez monumentalne sceny koncertowe i telewizyjne i wielkie wydarzenia plenerowe. W jego scenografiach występowały m.in. takie zespoły jak Morecheeba, Tricky, Jimi Tenor, Metthew Herbert, Ayo oraz kilkaset zespołów polskiej sceny muzycznej. Posiada w tym zakresie duże doświadczenie techniczne i projektowe.

Na swoim koncie ma kilkaset zrealizowanych projektów graficznych: okładek płyt i książek, plakatów, logotypów, a także całych systemów identyfikacji wizualnej. Zrealizował kilkadziesiąt happeningów, performance, wystaw w galeriach i przestrzeni publicznej w Polsce, Francji, Belgii, Niemczech, Ukrainie, Czechosłowacji, Izraelu i Japonii. Projektował wnętrza min. warszawskiego klubu Stodoła, krakowskiego klubu Baraka, lubelskiego klubu Graffiti. Współpracował z wieloma instytucjami kultury, w samym tylko Lublinie z: Teatrem NN, Centrum Kultury, Urzędem Miasta, Urzędem Marszałkowskim, Teatrem Provisorium, Sceną Invitro, Teatrem im. H.Ch. Andersena, Warsztatami Kultury, Galerią Kont, Lubelskim Towarzystwem Zachęty Sztuk Pięknych, Galerią Białą. Prawie od samego początku powstania WOŚP współpracuje z Jurkiem Owsiakiem projektując telewizyjne scenografie do finałów orkiestry. Od 1990 roku tworzy plastyczny wizerunek zespołu Voo Voo. Prowadził warsztaty plastyczne dla osób niepełnosprawnych i dla dzieci. Od 2000 roku zajmuje się landartem tworząc monumentalne obrazy wyorane na ziemi, a od 2010 roku jest dyrektorem artystycznym i współtwórcą Międzynarodowego Landart Festiwalu.

W latach 2009–2010 prowadził zajęcia ze słuchaczami studiów podyplomowych na kierunku Wzornictwo przemysłowe na Politechnice Lubelskiej. Od 2010 roku był wykładowcą projektowania graficznego na Wydziale Artystycznym UMCS w Lublinie, obecnie prowadzi pracownię scenografii tamże. W 2018 otrzymał tytuł doktora sztuki. Od 2004 do dzisiaj nieprzerwanie pisuje felietony do Miejskiego Informatora Kulturalnego ZOOM. Za swoją działalność otrzymał wiele nagród i nominacji do nich. Właściciel wydawnictwa TARARARA.

Karolina Śmiałek

– fotograf, grafik, projektant, twórca projektu zero waste Karina Custom. Od 2022 mocno skupiona na propagowaniu idei recyclingu i zamkniętego obiegu. W swojej twórczości wykorzystuje tkaniny i ubrania z drugiej ręki, nanosząc na nie swoje autorskie grafiki i kolaże daje im drugie życie. Jeden z projektów artystki poszedł na czerwony dywan na Festiwalu Filmowym w Gdyni w 2022 rok, jej grafiki wzięły też udział w konkursie Vogue i były częścią zbiorowej wystawy w Londynie w 2022 roku.

Od niedawna tworzy również naszywki z resztek tkanin udowadniając, że sztukę można tworzyć ze wszystkiego. Kocha rękodzieło wszelkiego rodzaju, kreatywne idee i ludzi.



Katarzyna Tomaszewska

(ur. 1987) – absolwentka Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu na wydziale Grafiki oraz Accademi di Belle Arti di Brera w Mediolanie, w 2022 roku obroniła tytuł doktora sztuki na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Laureatka międzynarodowych nagród, w tym Nagrody Stowarzyszenia Artystów Europejskich IAA Award. Od wielu lat bierze czynny udział w wystawach i konkursach w kraju i z granicą. Laureatka m.in. wyróżnienia International Artist Prize Competition Art Revolution Taipei 2023, Taiwan Stypendium Prezydenta Wrocławia w dziedzinie Sztuk Wizualnych 2022. Jest finalistką 18INTERBIFEP International Biennial of Portrait, Bośnia i Hercegowina 2022 oraz Koschatzky Art-Award, Wiedeń 2021. Zdobyła również wyróżnienie 5th Bangkok Triennale International Print and Drawing Exhibition 2018 Basu Foundation for the Arts Award, Arte Laguna Prize, Wenecja 2016, OSTEN AWARD, Osten Biennial of Drawing Skopje, Macedonia 2016 oraz The Chelsea International Fine Art Competition, Nowy Jork 2015 Wyróżnienie Honorowe VIII.International Biennial of Drawing, Pilzno 2014.

Łukasz Woźniak

(ur. 1973 r.) – ogrodnik i fotograf. Publikował m.in. w czasopismach: „Didaskalia”, „Teatr”, „Dialog” „Ogrody”. Uczestniczył w wielu projektach i wystawach fotograficznych, na przykład: Photo Project – pierwszy dzień w Unii Europejskiej, Zrób zdjęcie swojego życia 8.30/15. Samodzielne wystawy: Krzesło. Projekt inspirowany Kantorowską koncepcją przedmiotu zdegradowanego, biednego, porzuconego. (Galeria Lokator, 2007) oraz Zielnik Wyspiańskiego (Muzeum Narodowe w Krakowie, 2007). Prezentował swoje prace w projektach organizowanych przez Jagę Hupało: Noc Hupały 2022, Persistance (Festiwal Góry Literatury 2022) oraz Green Art (Noc Muzeów 2023).

Mieszka z rodzina pod Wieliczką w domu z gliny otoczonym ogrodem i sadem brzoskwiniowym. Przyroda, jej piękno i ochrona są częstymi tematami jego prac. W cyklu Hortus Iudeorum dokumentuje ślady kultury żydowskiej.

Sławomir Siatkowski

Sławomir Siatkowski vel. Dede van der Roove (1953–2020) – absolwent Instytutu Edukacji Artystycznej w Lublinie. Malarz, grafik, designer, litograf, twórca batików, specjalizujący się w tradycyjnych, unikalnych technikach tworzenia. Tajniki pracy z filcem zgłębiał na stypendium z Ministerstwa Kultury i Sztuki w Stambule (2008). Twórczość Siatkowskiego obejmuje praktycznie wszystkie dostępne środki wyrazu – papier, tkaninę, glinę, kamień, drewno, ceramikę – łącząc je w spójną całość. Chętnie dzielił się swoją wiedzą na licznych warsztatach i plenerach oraz prowadząc autorski kanał w serwisie YouTube: Dede van der Roove.

Ekspert od reklamy i identyfikacji wizualnej razem z żoną Barbarą, twórca i wieloletni współwłaściciel firmy Idea – artystycznej Pracowni Reklamy.

Twórca mocno związany z nurtem ochrony natury, zaangażowany w liczne projekty o charakterze ekologicznym – brał udział w performensach m.in. przeciw wycince drzew, produkował ekologiczne mydła, projektował meble z kartonu, interesował się ziołolecznictwem. Był organizatorem szkoleń z tkania, barwienia tkanin oraz tworzenia batików z udziałem hinduskiego artysty Vasudeven Tsara, twórcy Tasara Centre for Creative Weaving – instytucji zajmującej się kreatywnym tkactwem w Beypore (Kerali) w Indiach.
Znawca i miłośnik czeskiej kultury, wychowany w rodzinie slawistów, co tematycznie pojawiało się w jego pracach.

Na przełomie maja i czerwca 2023 odbyła się przekrojowa wystawa poświęcona artyście pt. Idea i kreacja Sławomir Siatkowski 1953-2020 w podkowiańskim Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich.



Tomek Sikora

– fotograf, syn malarki Ireny i rzeźbiarza Stanisława, ojciec rzeźbiarza Mateusza. Autor kilkudziesięciu wystaw indywidualnych na całym świecie oraz 80 wydawnictw autorskich. Pracował jako fotoreporter dla tygodnika „Perspektywy”. Zrealizował dwa duże projekty fotograficzne: „Album“ i „Alicja w Krainie Czarów”, które zostały wystawione w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Paryżu na Biennale Młodych. Założył studio fotografii reklamowej w Melbourne, a od 1986 roku intensywnie podróżuje po świecie.

Dwukrotnie uznany fotografem roku w Australii. Wspólnie z Andrzejem Świetlikiem powołali do życia Galerię Bezdomną promującą fotografię niezależną. Jesienią 2008 roku wydawnictwo Znak wydało album Tomek Sikora – Światłoczuły zawierający kilkaset fotografii oraz kilkadziesiąt anegdot Tomka Sikory. Następne cykle to Minął wiek, Flow, Fotografia uliczna, Tribute to ColoursDysharmonia , Jesteśmy, Aix-en-Provence street photography, Harmonia, Obrazy odkryte na nowo, realizacje filmów o życiu ulicy oraz książka Kapitalnie – Tomek Sikora w rozmowach z Dorotą Wodecką 

Mariusz Przygoda

(ur. w 1959) – fotograf-freelancer. Dyplom artysty fotografika uzyskał w roku 1987. Zajmuje się fotografią artystyczną, dokumentalną i komercyjną. Skupia się na tworzeniu prac z sentymentalnymi narracjami, które są autentyczne i prawdziwe w przedstawianiu tematu, zachowując jednocześnie czystą i prostą estetykę. Fotograficzne prace Mariusza Przygody utrwalają zawieszone chwile, fragmenty tego, co ulotne, ukradkowe lub tajne, dalekie od spektakularności. Fotografia uliczna to świat w którym porusza się na co dzień. Jego opis fotograficzny często prowadzi nas na bardziej introspekcyjne ścieżki myśli i otaczającego nas świata. Uwielbia klimaty postindustrialne, które namiętnie dokumentuje i często są dla niego tylko tłem do artystycznych wizji. Jego fotografia to zarówno klasyczne czarno-białe, jak i surrealistyczne konceptualne prace. W nieustannym ruchu, ciągle w podróży, w poszukiwaniu światła.

W latach 1984–1988 prezes Brzeskiego Towarzystwa Fotograficznego w Brzegu. Jest twórcą autorskiej galerii fotografii „LOFT GALLERY” w Opolu. (od 2014 roku)                 Ma na koncie kilkanaście wystaw zbiorowych i indywidualnych oraz  wielu publikacji. Nagradzany na konkursach w Polsce i za granicą. W 2018 brał udział w projekcie zorganizowanym przez Chińską Republikę Ludową Fotografowie z krajów Pasa i Drogi – Stowarzyszenie All China Jurnalists, Biuro Informacji Rządu Ludowego Gminy Pekin, Benijing This Month Publications i Beijing Foreing Cultural Exchenges Centre. Projekt miał na celu promowanie wymiany kulturalnej pomiędzy Pekinem i krajami leżącymi wzdłuż Pasa i Drogi oraz zacieśnienie przyjaźni między Chinami a resztą świata. Do projektu zaproszono dziesięciu fotografów z krajów dawnego szlaku jedwabnego. Polskę reprezentował Mariusz Przygoda. Projekt zakończono wielką wystawą w Pekinie, która do dziś wędruję po Chinach.

Martha Mulawa

– artystka rzeźbiarka,  pomysłodawczyni i koordynator główny Projektu „Inspired by Szukalski”, a także Wiceprezes i Dyrektor Artystyczna Fundacji HELISA. Krakowska artystka, wyrosła z puławskich korzeni, zakochana w Tatrach. Ostatnio tworzy głównie rzeźby i instalacje, wcześniej autorka wyjątkowych batików – dzieł sztuki ożywianych światłem. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie na Wydziale Form Przemysłowych. Stypendystka w Vysoká škola uměleckoprůmyslová v Praze oraz l’École des beaux-arts de Toulouse. Inspiruje się zwykle głęboko i wielopoziomowo odczuwaną naturą, co można dostrzec w większości rzeźb, obrazów i realizacji projektowych. Laureatka wielu konkursów wzorniczych. W projektach artystycznych łączy rzeźbę, instalacje, batik bądź obraz z muzyką, mappingiem, światłem i tańcem. Dzieła Marthy Mulawy są także szeroko doceniane i wykorzystywane w sztuce użytkowej. Swoje prace prezentowała na ponad sześćdziesięciu wystawach indywidualnych i zbiorowych. Fascynacja Szukalskim jest dla Marthy ogromnym źródłem artystycznych inspiracji, którymi chętnie dzieli się z odbiorcami, angażując z wyjątkową łatwością kolejnych uczestników i współtwórców Projektu do wspólnej kreatywności.

Michał Ignar

– chłonęła sztukę od najmłodszych lat, by jako nastolatek odnaleźć siebie w fotografii. W latach 90. portrecistą Przeglądu Reader’s Digest. Fotografował przede wszystkim autorów tworzących dla tego miesięcznika – m.in. wspaniałych polskich rysowników – Juliana Bohdanowicza i Jerzego Flisaka. Wykonał fotografię na okładkę wywiadu rzeki z Joanną Chmielewską Chmielewska dla zaawansowanych – psychobiografia gadana autorstwa Tadeusza Lewandowskiego (Kobra Media, 2005). Robił zdjęcia dla Teatru podczas spektakli Jak wam się podoba, Romeo i Julia, Sen nocy letniej w reż. Johna Wisegerbera, a także wykonał sesję Bohdanowi Łazuce do płyty Nocny Bohdan z duetami, która była jego powrotem na scenę po latach (2017). 

Na co dzień jest anglistą, niesie kaganek oświaty ludziom, którzy chcą doskonalić umiejętność komunikowania się z całym światem, a fotograficzna pasja dodaje mi skrzydeł i wciąż odkrywa przede mną nowe, niezwykłe obszary, dzięki niej poznaję wiele inspirujących osób – modelek, modeli, tancerzy, aktorów, wizażystek, fotografów.



Monique Chmielewska-Lehman

– absolwentka warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych wydziału Konserwacji Rzeźby. Zajmuje się sztuka materiału, gobelinami i przestrzenną rzeźbą, jej prace znajdują się w zbiorach muzealnych na całym świecie (Watykan, Muzeum Sztuki w Long Beach, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, prof. Lin Lecheng 林乐成 Fiber Art Museum, Beijng oraz Muzeum Kosmicznym w Cape Canaveral,  FL), a także w wielu amerykańskich budynkach użyteczności publicznej, ratuszach, kościołach, szpitalach i synagogach.  Twórczość Monique kontynuuje wielowiekowy rozwój unikalnej, współczesnej polskiej tradycji sztuki włókienniczej, nieznanej wcześniej w Ameryce i tworzonej wyłącznie przez polskich artystów. Monique Chmielewska-Lehman, członkini Związku Polskich Artystów Plastyków, dzieli swój czas między  pracę przy dużych zamówieniach i kuratorowaniu pokazów artystycznych.  Znajomość języków i kultur pomaga jej promować polską sztukę w Azji i obu Amerykach. Osiągnięciem Monique jest rozpowszechnienie europejskich kryteriów wizualnych w Ameryce i Chinach oraz dzielenie się polską kulturą. W Polsce ukazała się biografia Lehman, bogato ilustrowana zdjęciami jej prac.

Opracowała oryginalny styl trójwymiarowej sztuki włókna – ruchomych rzeźb, które zmieniają kształty i mają bogatą paletę barw o zróżnicowanej fakturze. Jej wyjątkową pasją jest Wearable Art, ten rodzaj sztuki wymyślili polscy studenci sztuki, którzy w latach 70. nie mogli kupić modnych ani oryginalnych ubrań, więc stworzyli własne.

Zbigniew Szczepański

Zbigniew Szczepański, absolwent Wydziału Rzeźby Akademi Sztuk Pięknych w Warszawie. Dyplom w 1992 r. w pracowni profesora Grzegorza Kowalskiego. Laureat nagrody Okręgu Warszawskiego Związku Artystów Plastyków. Wystawy zbiorowe i indywidualne, z których za najważniejsze uważa: „Figura w rzeźbie polskiej” Zachęta, „3XS” Galeria Związkiu Polskich Artystów Plastyków na Mazowieckiej, „Germinations VII” Galeria Le Magazin Grenobl, Budapeszt, Bratysława, „Rzęźba - Wystawa zbiorowa” Skaraborg w Szwecji, „Obszar Wspólny”Galeria Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski, „Wystawa Inauguracyjna” Galeria Schody, Warszawa, „Akt” Galeria Art In, Gdańsk, „Venusses” H15 Warszawa.

Artysta, który w swej sztuce szuka elementarnego ładu i  ponadczasowych wartości,  odrzucając zasadę "chwytaj dzień". Często tworzy w nurcie na pograniczu awangardy i performancu. Wyrażając swoje emocje poprzez dychotomię pierwiastka żeńskiego i męskiego, materialnego i duchowego, prostotę formy i surowość materiałów. Przedmiotem i podmiotem jego prac jest ciało w określonym twórczym kontekście: przestrzeni, czasu i indywidualnych ograniczeń. Tożsamość własnej płci artysta przedstawia zawsze w najprostszy sposób: odbicia, gestu, śladu na materiale. Fizyczność ta metaforyczna i dosłowna ( szczególnie ta kobieca, związana z jego odwieczną symboliką), jest dla niego nieustanną inspiracją. Pretekstem do analizy skrajnych emocji, odczuć, w końcowym efekcie przenoszącym odbiorcę jego twórczości do świata symboliki, metafory i indywidualnych odczuć.  Artysta w swoich pracach często poszukuje relacji: światła i cienia, powietrza i materii. Materiał z którego tworzy podobnie jak same prace jest często nieoczywisty, ale zawsze sugestywnie podkreśla przekaz, myśl twórczą artysty.  Autor uważa, że wybór materiału z którego powstają jego  prace jest równie istotnym elementem, jak ich gotowa forma. 

Tomasz Frasoński

(ur. 1993 r.) – ukończył Liceum Plastyczne w Zespole Szkół Plastycznych im. Józefa Brandta w Radomiu. Absolwent Wydziału Tkaniny i Ubioru, obecnie Wydział Sztuk Projektowych Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi. Dyplom uzyskał w Pracowni Projektowania Ubioru Dzianego, Pracowni Tkaniny Żakardowej, Dokumentu Fotograficznego. Ukończył drugie studia magisterskie o specjalności Architektura Tekstyliów na Wydziale Technologii Materiałowych i Wzornictwa Tekstyliów Politechniki Łódzkiej. Przebywał na stypendium w Chorwacji – Wydział Technologii Tekstyliów w Zagrzebiu, podczas którego odbył staż i pracował nad projektem badawczym poświęconym luminescencji włókien i materiałów. Odbył także staż naukowy w Serbii na Uniwersytecie Sztuki w Belgradzie – Wydział Sztuk Stosowanych (2018). Jest doktorantem w Interdyscyplinarnej Szkole Doktorskiej Politechniki Łódzkiej. Oprócz pracy dydaktycznej na Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi oraz w Zespole Szkół Przemysłu Mody w Łodzi współpracuje z przemysłem tekstylno-odzieżowym, wdrażając wzory do produkcji. Swoje prace prezentował na wielu wystawach w kraju i za granicą min. Włochy, Francja, Litwa, Ukraina, Chorwacja, Serbia, Niemcy, Armenia, Słowacja, Węgry, Czechy, Chiny i Australia. W kręgu zainteresowań znajdują się współczesne media cyfrowe oraz innowacje technologiczne w obszarze tekstyliów i odzieży.

Festiwal Góry Literatury 2023

Dziewiąta edycja Festiwalu Góry Literatury odbyła się w dniach 7–16 lipca 2023 roku.

Zachęceni tłumnym udziałem i entuzjastycznym przyjęciem ubiegłorocznego Festiwalu przez publiczność, postanowiliśmy jeszcze bardziej go poszerzyć. – Będzie to Festiwal największy w swojej historii. Przekształca się w wydarzenie interdyscyplinarne, choć prym niezmiennie wiedzie literatura. Już wiemy, że pod względem frekwencyjnym będzie to kolejny rekord – powiedział Grzegorz Tokarczuk, prezes zarządu Fundacji Olgi Tokarczuk, otwierając Festiwal.

I rzeczywiście, była to edycja rekordowa pod wieloma względami — długości trwania, liczby festiwalowych miejsc, wydarzeń, gości i gościń, uczestników i uczestniczek, sprzedanych biletów i oglądalności transmisji.

Plakat Festiwalu Góry Literatury 2023 autorka: Weronika Konopka
Plakat Festiwalu Góry Literatury 2023 autorka: Weronika Konopka

Największe wydarzenie literacko-społeczne w Polsce

Ubiegłoroczne statystki przebiliśmy ponad dwukrotnie. O tegorocznym Festiwalu wzmiankowano w mediach elektronicznych i tradycyjnych ponad 1,7 tys. razy, a z tymi informacjami dotarliśmy do ponad 32 mln osób.

Zorganizowaliśmy łącznie ponad 140 wydarzeń, w których wzięło udział niemal 200 gości. Wśród nich artyści i artystki, w ich liczbie pisarze i pisarki, naukowcy, naukowczynie, historycy i historyczki sztuki, psychologowie, psycholożki, prawnicy, prawniczki, ekolodzy, ekolożki, aktywiści, aktywistki, wydawcy, wydawczynie, publicyści, publicystki, dziennikarze i dziennikarki.

Zgromadziliśmy również znakomite grono moderatorów i moderatorek, wybitnych specjalistów i specjalistek w swoich dziedzinach – publicystów, publicystek, dziennikarzy, dziennikarek, literaturoznawców i literaturoznawczyń, pisarzy i pisarek oraz znawczyń i znawców z zakresu filozofii, socjologii, historii czy prawa. Wśród nich m.in. Katarzyna Kasia, Eliza Kącka, Urszula Glensk, Katarzyna Kolenda-Zaleska, Michał Nogaś, Olga Wróbel, Maciej Robert, Amelia Sarnowska, Karolina Kuszlewicz, Robert Karpowicz, Łukasz Pilip czy Magdalena Rabizo-Birek.

W trakcie 10 festiwalowych dni spotkaliśmy się z publicznością w 20 lokalizacjach Ziemi Kłodzkiej, regionu wałbrzyskiego na Dolnym Śląsku oraz gminy Kąty Wrocławskie. Gościliśmy na Zamku Sarny w Ścinawce Górnej, w Dzikowcu, Kłodzku, Nowej Rudzie, Ludwikowicach Kłodzkich, Radkowie, Sokołowsku, Świdnicy, Wałbrzychu i w Pałacu Krobielowice.

W tegorocznym Festiwalu wzięło udział na żywo prawie 35 tys. osób, a niemal 210 tys. obejrzało lub wysłuchało transmisji online za pośrednictwem serwisów Facebook oraz YouTube. Transmitowaliśmy na żywo ponad 60 najważniejszych wydarzeń, a ich nagrania można znaleźć na naszych kanałach w mediach społecznościowych (Facebook, YouTube). Są wciąż odtwarzane, a ich oglądalność stale wzrasta.

To wszystko potwierdza status Festiwalu Góry Literatury jako największego literacko-społecznego wydarzenia w Polsce.

Największym zainteresowaniem publiczności cieszyło się głośne czytanie „Empuzjonu” Olgi Tokarczuk z gościnnym udziałem samej autorki. W wydarzeniu wyreżyserowanym przez Irka Grina, „Męskie gadanie”, w wykonaniu Jana Peszka, Roberta Więckiewicza, Arkadiusza Jakubika i Macieja Stuhra uczestniczyło na żywo 1700 osób.

Łącznie we wszystkich propozycjach warsztatowych Latającego Uniwersytetu Ludowego wzięła również rekordowa liczba ok. 600 osób.

W mobilnej księgarni nasz partner, Fundacja na rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza, sprzedał ok. 4,5 tys. egzemplarzy książek.

W pracę nad Festiwalem było zaangażowanych 30 wolontariuszy.

Przyszłość | Równość | Twórczość | Czułość

Tę edycję zorganizowaliśmy pod hasłem „Przyszłość | Równość | Twórczość | Czułość”. Są to cztery filary, na których opiera się działalność Fundacji Olgi Tokarczuk, organizatora Festiwalu. Uważamy, że potrzebne stają się nowe pomysły i idee, a kultura nie może podlegać naciskom politycznym i cenzurze. Wierzymy w swobodną wymianę myśli i inspiracji. Wierzymy w siłę literatury i jej sprawczość.

Najważniejszą inspiracją tegorocznego Festiwalu były słowa naszej Fundatorki: Jestem przekonana (…), że istota ludzka jest w gruncie rzeczy drobnym jedynie elementem natury, a jej zachłanność, chciwość, bezwzględność i przekonanie o wyjątkowości pośród innych stworzeń jest dziwaczną, kosmiczną pomyłką. Konkwista, której poddajemy naturę, a która doprowadziła już do zagłady setek gatunków zwierząt do zabetonowania ogromnej powierzchni globu, do katastrofy klimatycznej, do stanu świata, w którym już umieramy z powodu smogu (…), a niedługo zaczniemy z braku wody i z powodu zabójczych temperatur, jest największą zbrodnią człowieka. Dokonujemy ją bowiem na organizmach żywych (za takie uważam wszystko, co nas otacza, nawet krajobraz), na zwierzętach, drzewach, całej przyrodzie, również nieożywionej, zabijając ją bezmyślnie i popełniając tym samym zbiorowe samobójstwo szaleńców. 

Kultura od dawna upomina się o naturę. Ale chyba zbyt nieśmiało, a przecież od dawna wiemy, że nie jest żadną jej antytezą. Wiemy także, że nie jest tą lepszą, mądrzejszą, ucywilizowaną wersją natury. Już czas, by w sposób bardziej zdecydowany stanęła w obronie swojej niszczonej przez człowieka siostry. By spłaciła (…) nasz i swój dług wobec przyrody. Aby w transdyscyplinarnych formach obie – kultura i natura – zaczęły się sobie przyglądać baczniej, rozumieć lepiej, pomagać sobie nawzajem. Wspólnie kreować pytania o rzeczywistość i nie-rzeczywistość, i wspólnie spróbować na nie odpowiadać.

Uważamy także, że kultura nie tylko jest jedną z najważniejszych aktywności człowieka, potrafiących odsłonić i zdekonstruować groteskowe i karykaturalne mechanizmy działania władzy i ich możliwe konsekwencje, lecz także, a może przede wszystkim, potrafi demitologizować i ujawniać skalę manipulacji społecznych, obnażać mechanizmy propagandy, pokazywać metody inżynierii społecznej. Rok 2022 i początek 2023 upłynął w Polsce pod znakiem napaści Rosji na Ukrainę (co będzie miało również trudne do wyobrażenia dzisiaj skutki klimatyczne), kontynuacji haniebnego procederu siłowego zawracania uchodźców z Bliskiego Wschodu na granicy polsko-białoruskiej na teren Białorusi i największej katastrofy ekologicznej w historii Polski – zatrucia rzeki Odry. Wszystkie te wydarzenia mają swoje źródła w decyzjach politycznych, dlatego edukacja obywatelska, sprzeciw wobec narastającego autorytaryzmu, walka z wykluczeniami, podnoszenie kompetencji mieszkańców i ich aktywizacja w zakresie obrony demokracji mają również fundamentalne znaczenie w długofalowym myśleniu o ekologii. Tych tematów nie mogło zabraknąć na tegorocznym Festiwalu.

piesek pionowo
fot. Jerzy Wypych

O naturze, zwierzętach i katastrofie ekologicznej 

Podążając za słowami Noblistki, zorganizowaliśmy szereg wydarzeń i rozmów dotyczących szeroko pojmowanej ekologii.

Rozmawialiśmy o katastrofie ekologicznej na rzece Odrze i inicjatywie nadania jej statusu osoby prawnej. Z Jerzym Bielukiem, Karoliną Kuszlewicz i Robertem Rientem rozmawiała Kinga Dagmara Siadlak.

Paneliści i panelistki wyjaśnili, co oznacza nadanie rzekom statusu osoby prawnej i jak wykorzystać przykład podobnych sytuacji w świecie i przełożyć je na polską rzeczywistość, uwzględniając obowiązujące w kraju prawo. — Konstytucja nie zapewnia nam żadnych mechanizmów obrony rzeki, nie możemy powiedzieć «nie» jej zanieczyszczaniu. Dlatego powinniśmy doprowadzić do sytuacji, w której Odra będzie mogła się – prawnie – obronić się sama. Powinniśmy mieć możliwość pozywania osób, które ją niszczą i żądania odszkodowania dla rzeki. Po to ta walka o podmiotowość rzeki się toczy — wyjaśnił Jerzy Bieluk, prawnik, twórca projektu ustawy o uznaniu rzeki Odry za osobę prawną.

Rozmawialiśmy o zwierzętach i ich prawach, a także obowiązkach człowieka wobec nich.

Karolina Kuszlewicz, adwokatka i założycielka Kancelarii nad Wisłą poprowadziła warsztaty – „W imieniu. Warsztaty stawania w obronie zwierząt”. Uczestnicy poznali istniejące narzędzia prawne, które można wykorzystywać w obronie praw zwierząt i dowiedzieli się, jak stosować je w praktyce. Dodatkowo warsztaty miały na celu wsparcie osób decydujących się na pracę dla zwierząt w myśl zasady, że ratownik musi być silny.

Adwokatka, prywatnie miłośniczka psów, rozmawiała także z amatorką kotów Aleksandrą Zawadzką-Glinką o jej książce „Zamieszka(ł) ze mną kot” (Wydawnictwo EMG). Drugi tom serii „Ktoś, nie coś” to próba dokładnego opisu często nieuchwytnej kociej natury. To też doskonała lektura dla tych, którzy planują wprowadzić kocie istnienie do swojej codzienności albo już to zrobili.

Nie tylko ludzie są osobami — powiedział Paweł Chyc, antropolog kognitywny, w czasie rozmowy o animizmie we współczesnym świecie. Spotkanie z Pawłem Chycem i Ewą Domańską, profesorką nauk humanistycznych zajmującą się ontologią martwego ciała i ludzkich szczątków, poprowadziła Jana Karpienko. Pytała, w jaki sposób możemy animizm zdefiniować i jak go rozumieć – nie tylko z punktu widzenia nauki, lecz także (albo przede wszystkim) codziennego życia. Zastanawialiśmy się, czy we współczesnym świecie animizm może posłużyć za inspirację do zmian, czy może zostać nowym – wznowionym, wydobytym z zapomnianych albo dalekich kultur i tradycji – obrazem świata, pewnym stanem świadomości, podejściem do otaczającej nas rzeczywistości.

Karolina Kuszlewicz poprowadziła spotkanie z Adamem Wajrakiem, dziennikarzem, działaczem na rzecz ochrony przyrody, autorem książek i artykułów o tematyce przyrodniczej. Szukali odpowiedzi na pytanie, jak w dobie katastrofy klimatycznej opowiadać o konieczności ochrony środowiska; czy świadomość nieuchronności zmian globalnych zmienia perspektywę rozmowy o naturze oraz jaką rolę w tej opowieści muszą spełnić dziennikarze i dziennikarki. Nie zabrakło też rozmowy o Puszczy Białowieskiej i dziejących się w niej dramatach ludzkich na granicy polsko-białoruskiej.

Rozmawialiśmy także o drzewach. Zaczynamy wreszcie rozumieć i postrzegać drzewa jako byty znacznie ważniejsze i nieporównywalnie bardziej skomplikowane niż zwykliśmy dotychczas o nich myśleć. Wiemy już, że drzewa to nie tylko dające cień i tlen oraz przyjemność estetyczną produkty natury przeznaczone dla człowieka. Mówiliśmy o tym z Izą Klementowską, autorką książki „Cztery strony drzewa”, Ewą Mańkowską, redaktorką serii „Architektura jest najważniejsza”, w której ukazał się tom „Drzewa”, oraz Urszulą Zajączkowską, botaniczką i poetką.

pionowo wycieczka-seminarium z Ulą Zajączkowską, Ula Zajączkowska, Festiwal Góry Literatury 2023
fot. Jerzy Wypych | Fundacja Olgi Tokarczuk

Urszula Zajączkowska poprowadziła także seminarium-spacer „Czytanie z lasu, mchu i drzew”. Uczestnicy wędrowali po lesie nieopodal Radkowa i Wambierzyc, pomiędzy Ampułą i Mnichem, tam, gdzie meandruje Psi Potok. Zaglądali do pni drzew, przyglądali się, kucali, patrzyli przez lupę i mikroskop. W wędrówce wzięli udział także przewodnicy lokalnego stowarzyszenia Stolovelasy: Michał Derencz i Wojciech Grzesiak.

Na wycieczkę, tym razem rowerową, zabrał festiwalowiczów Filip Springer. W czasie pracy nad swoją najnowszą, poświęconą pejzażowi książką „Mein Gott, jak pięknie” sięgnął po archiwalne mapy i wyruszył w rowerowo-fotograficzną podróż przez poniemieckie zakątki Polski. W czasie warsztatów „Aparat, rower i stara mapa” podzielił się swoimi doświadczeniami i zachęcał do korzystania z tych narzędzi we własnych wędrówkach.

Warsztaty miały formę rowerowej wycieczki, która rozpoczęła się i skończyła na rynku w Nowej Rudzie. Uczestnicy jechali tuż obok rzeki Włodzicy aż do Zamku Sarny w Ścinawce Górnej, a później skierowali się w stronę Słupca.

W trakcie wycieczki Filip Springer poprosił uczestników i uczestniczki o wykonanie prostych zadań fotograficznych oraz pokazał narzędzia i sposoby posługiwania się archiwalnymi mapami (dostępnymi online i offline). Przedstawił też „teorię przepływu” (flow) opracowaną przez węgiersko-amerykańskiego psychologa Mihályego Csíkszentmihályego, która pozwala zanurzyć się w wykonywanych czynnościach i czerpać z nich jeszcze większą satysfakcję.

Zastanawialiśmy, czy odległy jest świat, który w swojej debiutanckiej książce „Ćwirowidło” (Wydawnictwo Warstwy) portretuje Damian Kowal. Opisuje on nową apokaliptyczną rzeczywistość. Jesteśmy we Wrocławiu, w którym zmieniają się nazwy ulic, języki, nawet flora i fauna. Co najważniejsze – brakuje wody. Koniec świata zbliża się nieubłaganie. Barbara Sadurska rozmawiała z autorem o ekologii, kataklizmach i literaturze jako nośnikach nadziei i otuchy, a także o aktywizmie.

Na problemach związanych z deficytem wody – o jego przyczynach, o tym, jak możemy mu zapobiegać i jak mówić o nim w sposób, który dotrze do uszu decydentów – skoncentrowaliśmy się także podczas rozmowy z Ewą Ewart, reżyserką „Do ostatniej kropli”. Spotkanie po projekcji filmu poprowadziła Katarzyna Kasia.

O ekologii mówiliśmy także poprzez sztukę, ponieważ w trakcie Festiwalu Góry Literatury 2023 odbył się szereg wernisaży.

Na Zamku Sarny pokazaliśmy akwarele Ewy Mańkowskiej ułożone w cykl „Krajobraz jako Ktoś”. Pejzaże malowane przez artystkę mają coś istotnie wspólnego z krajobrazem, o którym pisze Olga Tokarczuk w „Empuzjonie” – żyją.

Green Art
fot. Jerzy Wypych

Odbyły się wernisaże, performensy i koncerty z cyklu „Green Art Jaga Hupało w dialogu z artystami. Sztuka Natury – Natura Sztuki”: w galerii NOWA art space, w Starej Pracowni Jagi Hupało oraz w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowej Rudzie, a także we wnętrzach i na terenie Zamku Sarny.

Jaga Hupało zaprosiła do udziału w projekcie artystki i artystów, których prace są jej bliskie twórczo, ideologicznie i artystycznie, jak w przypadku Wandy Czełkowskiej. Prace obu artystek łączy wspólna materia – człowiek. W rzeźbiarskim dorobku Czełkowskiej głównym tematem są wielkoformatowe głowy, a w przypadku Hupało – żywa materia ludzkiej głowy, na której tworzy fryzury, stylizacje, artystyczne i sceniczne kreacje. Głowa, jako główne medium, rodzi koncepcje, różne kreacje i oczywiście – zawiera w sobie życie.

Zaproszeni artyści rozumieją Green Art jako połączenie natury i sztuki, inspirację sztuki przyrodą, której jesteśmy częścią i która nas otacza, a także sztuki jako najbardziej uniwersalnego narzędzia komunikacji międzyludzkiej. Łącząc te dwa aspekty, wyobrażają sobie przede wszystkim sztukę świadomą, zaangażowaną, będącą czymś więcej niż jedynie przekazem piękna, wyobraźni i intelektu – będącą manifestem i komunikatem mówiącym językiem ekologii, idei i działań. Dziś sztuka nie tylko czerpie z natury, lecz także tworzy ją przez świadome wsparcie.

W tę filozofię wpisuje się obecny w projekcie motyw kintsugi – starożytnej, japońskiej sztuki naprawy będącej dla nas symbolem odrodzenia. Green Art to synergia, która łączy te dwa światy przez wymianę myśli oraz wzajemną inspirację – zarówno dla osoby tworzącej, jak i widza.

—  Naturą sztuki jest rozsiewać wokół słowa, obrazy, dźwięki połączone w zupełnie nieznane dotychczas nowe konstelacje, sztuką natury zaś – czynić to bez początku i końca, w cyklu wiecznego powrotu. Green Art to sztuka sensów, którymi mówi do nas Planeta. Próbujemy zdekodować jej język i zawarte w nim sensy, bo mówi coraz ciszej. Tworząc w nurcie Green Artu uczymy się nadawać komunikaty w tym samym języku – języku tego, co żyje, pulsuje, tętni – języku spragnionej naszej troski o nią Ziemi — tak Green Art postrzega Agnieszka Szpila, artystka zaangażowana w projekt.

Wśród zaproszonych twórców byli także: Gosia Baczyńska, Tomasz Frasoński, Michał Ignar, Anna Hupało-Sikorska, Korab, Sławomir Siatkowski vel Dede Van der Roove, Marek Straszewski, Katarzyna Tomaszewska, Antonia Wolff, Anna Wysocka, Monique Chmielewska-Lehman, Art. B. Chmielewski, Ewa Dąbrowska, Hanna Derej, Daniel Fedorczyk, Edyta Jungowska, Kasia Korus, Jarek Koziara, Martha Mulawa, Mariusz Przygoda, Antoni Rychłowski, Jan Sajdak, Grzegorz Sierzputowski, Tomek Sikora, Katarzyna Sobocka, Piotr Sobocki, Tatiana Tokarczuk, Łukasz Woźniak oraz Anna Maria Kramm.

Kuratorkami większości wystaw były Barbara Siatkowska i Sylwia Krzemianowska.

Artyści i artystki zaprezentowali również akcję „zbieram na włosy” ze zdjęciami Andrzeja Świetlika, która powstała we współpracy z Fundacją Rak’n’Roll Wygraj Życie. Poruszyli problem stygmatyzacji kobiet, mężczyzn i dzieci mierzących się z chorobami nowotworowymi oraz zbierali fundusze na ich wsparcie.

Art Green poprowadził również warsztaty tworzenia naszywki zero waste (Karolina Śmiałek), odbyło się performatywne malowanie na tkaninie (Janusz Gilewicz), performens słowno-muzyczny Jagody Jabłonowskiej oraz prezentacja „Zielnika” Jagi Hupało, a cykl zakończył mapping na rzeźbach Marthy Mulawy autorstwa Filipa Jarosza.

pionowo Adam Wajrak, Tomasz Samojlik, MGL, Dzikowiec, dzieci, publiczność
fot. Jerzy Wypych

Warsztaty odbywające się w ramach Małych Gór Literatury, czyli części Festiwalu skierowanej do dzieci i młodzieży, były skoncentrowane na połączeniu zabawy i zagadnień ekologicznych.

Tomasz Samojlik poprowadził warsztaty z rysowania lasu i leśnych zwierzaków „Chodź, narysuj mi las”. Przy okazji wspólnego rysowania uczestnicy dowiedzieli się wielu zaskakujących rzeczy o zwyczajach i zachowaniach zwierząt oraz o tym, jak niezwykłe jest miejsce ich życia – las.

Podczas warsztatów „Nie ma śmieci, są pomysły” dzieci dowiedziały się, jak wiele ciekawych rzeczy można stworzyć z przedmiotów trafiających zazwyczaj do kosza na śmieci. Poznały podstawowe informacje o recyklingu oraz świadomym podejściu do gospodarki odpadami. Rozmawiały o wpływie działań człowieka na planetę, a także o tym, jak każdy może przyczynić się do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko naturalne.

Zajęcia „EkoTeka” to warsztaty dla dzieci łączące praktyczne i interaktywne podejście do nauki, skupiające się na rozwijaniu kreatywności dzieci. Uczestnicy mieli okazję uczyć się poprzez doświadczanie i eksperymentowanie. Mogli poznać zasady ochrony środowiska oraz stworzyć unikalne przedmioty i ozdoby z materiałów z recyklingu.

Zorganizowaliśmy także mobilny ekologiczny plac zabaw z interaktywnymi grami planszowymi, quizami, zgadywankami.

W kręgu problemów społecznych

Dynamiczny rozwój nie stanął na przeszkodzie niezmiennej dbałości o jakość i społeczną rolę naszego festiwalu. Jednym z głównych gości tegorocznej edycji był Marian Turski, który przypomniał nam, że nie możemy pozostawać obojętni.

Jesteśmy niezwykle dumni, że historyk, dziennikarz i działacz społeczny pochodzenia żydowskiego, były więzień obozu Auschwitz-Birkenau i KL Buchenwald, który przeżył dwa Marsze Śmierci, przyjął nasze zaproszenie. Spotkanie zatytułowane „Nie bądź obojętny” poprowadziła Urszula Glensk, literaturoznawczyni, krytyczka literacka, profesorka Uniwersytetu Wrocławskiego, która utworzyła Fundację No Border, pomagająca uchodźcom na granicy polsko-białoruskiej. Zanim rozpoczęło się spotkanie, Mariana Turskiego przywitał Irek Grin, dyrektor Fundacji Olgi Tokarczuk, określając go jako najważniejszego gościa naszego Festiwalu.

Mała korekta, nie najważniejszy, ale najstarszy – odpowiedział ze śmiechem 97-letni Turski. — Ja jestem szczęściarzem, że dożyłem tego momentu, by móc się tu pojawić.

Entuzjazm Grina podzielała festiwalowa publiczność, licznie zgromadzona na Zamku Sarny, która nie tylko witała i żegnała autora oklaskami na stojąco, ale co chwilę nagradzała brawami jego kolejne wypowiedzi.

Marian Turski wspominał dzieciństwo, a także utworzenie getta w Łodzi – miał 14 lat, gdy tam trafił. Został wywieziony do obozu Auschwitz-Birkenau jednym z ostatnich transportów. Tam Niemcy zamordowali jego ojca i brata. W 1945 roku przeżył dwa marsze śmierci: w styczniu – z Auschwitz do Buchenwaldu, w kwietniu – z Buchenwaldu do Theresienstadt, gdzie 8 maja w stanie bliskim agonii doczekał wyzwolenia przez Armię Czerwoną.

pionowo Marian Turski
fot. Jerzy Wypych

Glensk zapytała o jego słynne przemówienie wygłoszone podczas obchodów 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz. Marian Turski zaapelował wówczas, by ludzie nie byli obojętni na kłamstwa historyczne i dyskryminowanie mniejszości. Przypomniał słowa prezydenta Austrii, Alexandra van der Bellena, który w rozmowie z nim powiedział, że Auschwitz nie spadło z nieba. Zwracał uwagę, że III Rzesza w swojej polityce potrafiła spełnić żądania robotnicze, przezwyciężyć bezrobocie, a także odwołać się do poczucia godności narodowej, a jednocześnie władza ta sprawiła, że ludzi powoli ogarnęła znieczulica, obojętność, i przestali reagować na zło. Zaapelował — Jeśli będziecie obojętni, jakieś Auschwitz spadnie wam z nieba.

Jeśli przyjmiemy, że Auschwitz oznacza totalitaryzm, pozbawienie praw człowieka, pozbawienie mniejszości praw, to ono następuje powolutku — powiedział podczas Festiwalu Góry Literatury. — Niestety następuje to z powodzeniem wtedy, kiedy ludzie się oswajają. Kiedy oprawcy się oswajają. Na tym polega to nieszczęście. Następuje jakaś znieczulica. Brak ludziom tego, o czym mówi Olga Tokarczuk: czułości. Auschwitz będzie mieć inne oblicze w Polsce, Rosji, Ameryce Południowej, Azji, ale zawsze prowadzi do niego przyzwyczajenie, brak protestu, obojętność. Widzę obecnie wiele lęków, strachów, widmo apokalipsy, głodu, braku wody, chorób, epidemii. Ludzie często są bezradni i szukają kogoś, kto ich poprowadzi, kto im da wzór życia. Na to liczą przywódcy dążący do wprowadzenia reżimów. Demokracja wymaga aktywnego – to banał – działania każdego, kto tu siedzi. Bez tego upadniemy. Od Buczy, od 24 lutego, wy jesteście świadkami historii, pamiętajcie o waszej odpowiedzialności za historię dzisiaj.

Marian Turski wziął udział także w uroczystości upamiętnienia Heleny i Władysława Grzegorczyków, która odbyła się w trakcie Festiwalu. W czasie II wojny światowej to małżeństwo uratowało co najmniej 18 osób pochodzenia żydowskiego, począwszy od wkroczenia Niemców do Borysławia w 1941 roku, gdzie mieszkał Władysław. Na niedużym strychu ich domu, według relacji uratowanych, stale ktoś nowy się krył.

W 1942 roku Grzegorczykowie przygarnęli 6-tygodniowe dziecko, Lili Fuchsberg, której rodzice po utworzeniu getta zdecydowali się dołączyć do partyzantów (zostali zadenuncjowani i rozstrzelani), a do lasu poszło z nimi starsze rodzeństwo dziewczynki. Dziewczynkę nazwano nowymi imionami – Zdzisława Katarzyna. Małżeństwo Grzegorczyków adoptowało ją po wojnie i nadało swoje nazwisko.

Grzegorczykowie uratowali także 11-letnią siostrę Lili, Minkę, która w wieku 14 lat wyemigrowała do Palestyny. Siostry nie widziały się przez lata, lecz wymieniały listy. W 2021 roku ukazała się książka Lili Fuchsberg „Listy do mojej siostry 1947–1973”, o której Marian Turski napisał: Jakie to szczęście, że listy pisane przez dziesięciolecia po polsku nie zostały wyrzucone. Zgromadzone w starym buciku w kibucu izraelskim zyskały nowe życie. To najlepsza z powieści, jakie ostatnio czytałem, to najsilniejszy z dramatów, jakie ostatnio widziałem. Autorka była naszą gościnią i opowiadała o swojej książce w trakcie ubiegłorocznej edycji Festiwalu.

Helena i Władysław Grzegorczykowie w 1965 roku otrzymali tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, nadawany przez izraelski Instytut Yad Vashem osobom nieżydowskiego pochodzenia, które z narażeniem własnego życia pomagały Żydom w czasie Holocaustu. Pośmiertnie zostali także odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za bohaterską postawę i niezwykłą odwagę wykazaną w ratowaniu życia Żydom podczas II wojny światowej, za wybitne zasługi w obronie godności człowieczeństwa i praw ludzkich.

Teraz Helenę i Władysława Grzegorczyków upamiętniono w Nowej Rudzie, gdzie mieszkali i zostali pochowani na cmentarzu komunalnym. Ich nazwisko, zgodnie z podjętą przez Radę Miejską Miasta Nowa Ruda uchwałą, otrzymał park w Nowej Rudzie, zlokalizowany przy ul. Strzeleckiej, który został zrewitalizowany w minionym roku. Nazwa parku pozwoli utrwalić w pamięci społeczeństwa postaci wyjątkowe, gotowe poświęcić swoje życie dla ratowania życia innych.

O uhonorowanie Grzegorczyków wnioskowała Fundacja Olgi Tokarczuk, która zgodnie ze swoim statutem pragnie nie tylko promować region, lecz również przypominać postaci wyjątkowe, zdeterminowane do niesienia pomocy słabszym i zagrożonym, niezależnie od czasów i okoliczności, w jakich przyszło im żyć.

Głos podczas tej uroczystości zabrał Marian Turski, wzruszająco opowiadając zarówno o żydowskich, jak i polskich rodzicach Lili Fuchsberg, ich niewyobrażalnym poświęceniu i odwadze. Zaraz po nim przemówiła Olga Tokarczuk, również honorowa obywatelka Nowej Rudy. — Historia Grzegorczyków pokazuje nam, jak ważne jest, by robić dobro wobec całego zła, które jest na zewnątrz, by iść pod prąd, jak każe nam sumienie. Że to działa — powiedziała.

Z kolei Catherine Ravet – czyli Lili Fuchsberg – w czasie nadzwyczajnej sesji Rady Miasta otrzymała tytuł Honorowej Obywatelki Nowej Rudy za działania w sferze promocji miasta, w tym za promowanie postaw patriotycznych na szczeblu lokalnym i międzynarodowym poprzez upamiętnianie działań Polaków w celu ratowania ludzi pochodzenia żydowskiego w trakcie II wojny światowej oraz szerzenie polskiej kultury i historii w świecie.

O wojnie i przeciwko przemocy

My nie zapominamy o historii, także o tej, która dzieje się tuż za naszą wschodnią granicą. Nasza Fundacja zrodziła się w czasie w pandemii, dorasta w okresie wojny i niespotykanego od lat w Polsce kryzysu ekonomicznego i społecznego. Dla jednych to czas nieludzkiej walki, dla drugich sprawdzian z człowieczeństwa.

W trakcie Festiwalu zebraliśmy blisko 7 tys. zł na zakup samochodów terenowych dla ukraińskich żołnierzy walczących w okolicy Bachmutu i Kramatorska. Zbiórkę zorganizowaliśmy z Fundacją Linia Frontu. Przewodniczącym Rady Fundacji jest Andrzej Stasiuk, który przyjechał na Festiwal wprost z Kramatorska. Zakupione auta będą służyły m.in. do ratowania ludności cywilnej.

W chwili wybuchu wojny w Ukrainie wiele kwestii społecznych i politycznych zeszło na drugi plan. Nawet w tak krytycznej sytuacji nie można zapominać o tym, co do tej pory udało się wypracować kobietom, oraz o tym, że pomoc trzeba umieć dawać, a przyjmowanie jej nie jest niczym złym. Stąd na tegorocznym Festiwalu dyskusja o prawach kobiet i pomocy ukraińskim uchodźczyniom. Rozmawiały Saksońska Ministra ds. Sprawiedliwości, Demokracji, Europy i Równego Traktowania Katja Meier oraz Katarzyna Kolenda-Zaleska. Prelegentki zgodziły się, iż obecna sytuacja jest ogromnym wyzwaniem dla demokracji. Padało nawet pytanie o możliwy zmierzch zachodniej demokracji, na które nie otrzymaliśmy jednoznacznej odpowiedzi.

Wiele stanowczych i dosadnych słów padło natomiast podczas spotka dotyczących nieludzkiego zawracania uchodźców i uchodźczyń na granicy polsko-białoruskiej na teren Białorusi.

Zaprezentowaliśmy instalację „Strefa ukrytej przemocy” autorstwa Border Emergency Collective. Celem ich pracy jest szczegółowa dokumentacja i rekonstrukcja indywidualnych historii, które wydarzyły się w pasie przygranicznym między Białorusią a Polską; pasie zwanym strefą śmierci. Dzięki wykorzystaniu metodologii i narzędzi badań śledczych o cyfrowym charakterze powstał materiał audiowizualny dokumentujący historie dwóch osób – doświadczyły one przemocy i wywózek – tzw. push-backów – oraz łamania praw człowieka ze strony funkcjonariuszy państw polskiego i białoruskiego.

Cyfrowa rekonstrukcja w formie filmu przedstawia dowody zebrane w procesie badawczym z wykorzystaniem wywiadów przestrzennych, mapowania danych geolokalizacyjnych, materiałów audiowizualnych oraz rekonstrukcji 3D – dzięki tym dowodom uwidocznione zostały formy przemocy stosowanej przez funkcjonariuszy obu państw wobec migrantek i migrantów przekraczających granicę w nieregularny sposób podczas kryzysu humanitarnego.

Po pokazie o sytuacji na granicy polsko-białoruskiej rozmawiali badaczka w Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Katarzyna Czarnota, jedna z założycielek Grupy Granica Anna Dąbrowska, prawniczka i zastępczyni RPO Adama Bodnara Hanna Machińska oraz lewicowy publicysta Przemysław Wielgosz.

Odwracanie oczu nie jest rzeczą nową — oceniła reakcję polskiego rządu na push-backi Anna Dąbrowska. Rozmawiano też o roli sztucznych podziałów w świecie transgranicznym i kapitalistycznym oraz mediach, informacjach i idei pieniądza. Także o tym, co kryje się̨ za militaryzacją państw przy jednoczesnej globalizacji. Zastanawiali się, czy wielokulturowość można ocalić w obliczu recydywy ksenofobii i etnicznych resentymentów. I czy w czasie narastającego kryzysu klimatycznego „twierdza Europa” – lub jej mniejsza odpowiedniczka: „twierdza Polska” – ma jakakolwiek przyszłość́.

Na polsko-białoruskiej granicy dalej dzieje się walka o życie ludzkie. Straszna hańba dla naszego kraju, że dopuszczamy do takich sytuacji. Dzisiaj piszemy historię Polski. Jeśli nie poznamy tej niemocy, znajdziemy się w tragicznej sytuacji. Patrzmy władzy na ręce. Aktywiści i aktywistkito oni ratują ludzkie życia, potrzebują naszego wsparcia — apelowała z naszej sceny Hanna Machińska.

Tego problemu dotyczyła także rozmowa z Mikołajem Grynbergiem, pisarzem, fotografem, psychologiem o jego najnowszej reporterskiej książce „Jezus umarł w Polsce” (Wydawnictwo Agora), w której dokumentuje sytuację na granicy, rozmawia z niosącymi pomoc i pilnującymi linii granicznej. Przede wszystkim portretuje tych, którzy nie odwracają oczu, lecz idą do lasu i niosą pomoc. — Są tacy, którzy mają siłę to robić i tacy, którzy już nie dają rady psychicznie. Niektórzy potracili rodziny i pracę. Natomiast oprawcy zawsze się tłumaczą w ten sam sposób, jak w Norymberdze: takie były rozkazy — opowiadał.

Pretekstem do spotkania i rozmowy z Adamem Bodnarem, byłym Rzecznikiem Praw Obywatelskich, była książka„Nigdy nie odpuszczę” (Wydawnictwo Agora). To nie są jedynie wspomnienia, lecz także analiza bieżącej sytuacji politycznej, również dramatycznych wydarzeń związanych z napaścią Rosji na Ukrainę i niezwykle ważną rolą, jaką społeczeństwo polskie ma w tym kontekście do odegrania. Pytał o to Robert Karpowicz.

Patrzę, czuję, rozmawiam

Rozmowę o języku współczesnej polityki wywołała książka Michała Rusinka „Ptak Dodo, czyli co mówią do nas politycy” (Wydawnictwo Znak). W jednym z tekstów w niej zgromadzonych autor napisał, że są w życiu takie sytuacje i okresy, w których nie można pozostać biernym wobec otaczającej nas rzeczywistości. Kiedy sprawy przybierają zły obrót, trzeba się im aktywnie przeciwstawić w taki sposób, w jaki możemy to najefektywniej uczynić. Dla Michała Rusinka – uniwersyteckiego wykładowcy, polonisty-językoznawcy, teoretyka retoryki, pisarza z humorystycznym talentem, sekretarza Wisławy Szymborskiej i szefa fundacji jej imienia – orężem walki politycznej stał się felieton, w którym osiągnął prawdziwe mistrzostwo. Najnowsza książka gromadzi jego teksty z lat 2020–2023 – kryzysu uchodźczego na polsko-białoruskiej granicy, pandemii COVID-19 i rosyjskiej agresji na Ukrainę. Autor poddaje krytycznej wiwisekcji język polityków obozu rządzącego Polską i rosyjskiej propagandy. Analizuje zróżnicowane strategie protestu: Ukraińców, ich sympatyków na świecie, polskich demonstrantów, internetowego vox populi. I nie jest tylko krytycznym obserwatorem; sam celnie atakuje, rażąc adwersarzy ogniem ze swoich największych dział: językoznawczej wiedzy, literackiej i kulturowej erudycji oraz zabójczego poczucia humoru. Z autorem rozmawiała Magdalena Rabizo-Birek.

Oddaliśmy także głos rysowniczkom i ilustratorkom, autorkom wystawy #PatrzęCzujęRysuję, pokazywanej pierwotnie w Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego w Warszawie. Jej wernisaż odbył się w Galerii Ludwikowice, w dawnym kościele ewangelickim. To wystawa zbudowana z fragmentów kobiecej codzienności; czasem zaskakujących i zabawnych, niekiedy trudnych i bolesnych. Z codziennych obserwacji rzeczywistości – intymnej, prywatnej, publicznej, medialnej, politycznej. Dziesięć rożnych artystek: Marta Frej, Matylda Damięcka, Magdalena Danaj, Małgorzata Halber, Kamila Szcześniak, Agnieszka Szczepaniak, Maria Apoleika, Monika Szydłowska, Marta Zabłocka, Karolina Plewińska — dziesięć spojrzeń na ten sam świat. Świat kobiet nieobojętnych na to, co wydarza się wokół nich, ale też określony przez normy i okoliczności, które kobiet szczególnie dotyczą. Na Festiwalu Góry Literatury gościliśmy dwie z nich — Martę Frej i Marię Apoleikę („Psie sucharki”). Rozmowę poprowadziła Olga Wróbel, która jest także autorką tekstu do wystawy. Nie sposób też nie zauważyć, że autorki, pozornie zamknięte w prywatnych, intymnych światach, są jednocześnie uważnymi komentatorkami rzeczywistości, reagującymi na bieżące wydarzenia, udowadniając po raz kolejny, że «prywatne» i «polityczne» przenikają się nieustannie, na wielu poziomach — pisała w nim.

Przez większą część Festiwalu, w różnych lokalizacjach, była z nami akcja edukacyjna Tour de Konstytucja. To kontynuacja obywatelskiej działalności edukacyjno-informacyjnej prowadzonej od dwóch lat przez Fundację Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych. Jej celami są przybliżanie istoty praworządności i zasad demokracji oraz zmotywowanie obywateli do udziału w wyborach. Jej twórcy podkreślają, że obecna sytuacja polityczna oraz znaczące osłabienie demokracji w Polsce wymuszają̨ zdecydowane działania obywatelskie. Byli u nas ze swoim busem, zachęcali do wnikliwej lektury Konstytucji, której egzemplarz można było otrzymać. Rozdawali także Konstytucję w wersji skierowanej do najmłodszych i liczne materiały edukacyjne. Byli z nami m.in. Danuta Przywara z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i sędzia Igor Tuleya.

Gościliśmy prawników i prawniczki z inicjatywy #wolnesądy: Marię Ejchart-Dubois, Sylwię Gregorczyk-Abram, Paulinę Kieszkowską-Knapik i Michała Wawrykiewicz. To nie tylko grupa niezwykle zaangażowanych i skutecznych obrońców praworządności. To także dokumentaliści bezprawia, które powoli zabiera nam gwarancję życia w kraju, w którym przestrzega się demokratycznych standardów. #wolnesądy od lat uświadamiają nam, że w Polsce strażnicy Konstytucji łamią ją nieustannie, a pojęcie „trójpodziału władzy” staje się fikcją i nic nieznaczącą frazą języka polityki, nie zaś fundamentem funkcjonowania państwa.

Rozmawialiśmy o instytucji kościoła katolickiego z autorami poświęconych jej książek, Arturem Nowakiem i Stanisławem Obirkiem. Po głośnej książce „Gomora. Władza, strach i pieniądze w polskim Kościele” wrócili z nową pozycją, „Babilon. Kryminalna historia kościoła”, w której przyglądają się kolejnej, mało sympatycznej twarzy kościoła katolickiego. Trzymając się faktów, autorzy kreślą kryminalną historię kościoła, który łupił i mordował ofiary kolonialnej opresji w Kanadzie, przyuczał kobiety w Irlandii do kultury gwałtu, cynicznie wmawiał ustami „świętej” Matki Teresy, że cierpienie uświęca, więc nie należy go uśmierzać. Autorzy pokazują kościół skorumpowany, uwikłany w wojny polityczne, zalękniony wizją synodu, o którego kształcie wierni decydują na równi z kapłanami. — Kościół konserwuje pewien system, który ma charakter patologiczny. Jest instytucją, która nie znosi krytyki. Spotykamy się z oskarżeniami, że prowadzimy wojnę z kościołem. To nie jest wojna. To jest katharsis. Pomoc społeczeństwu, by stać się społeczeństwem obywatelskim, a nie zastraszonym — mówi Artur Nowak w rozmowie z Waldkiem Mazurem.

Wyborów między religią a nauką, teorią względności i wiarą dotyczyła rozmowa z Jerzym Sosnowskim, krytykiem i publicystą, oraz Krzysztofem Meissnerem, wybitnym uczonym, kosmologiem i fizykiem teoretykiem. Pretekstem była wydana niedawno książka, wywiad-rzeka „Fizyk w jaskini światów. Profesor Krzysztof Meissner / rozmawia Jerzy Sosnowski” (Biblioteka Więzi) o fizyce, o jej związku z życiem i o możliwych konsekwencjach światopoglądowych współczesnej nauki. Festiwalowe spotkanie prowadził Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego.

Krzysztof Meissner wziął udział także w debacie z filozofem Janem Woleńskim „Nauka i transcendencja”. Katarzyna Kasia pytała o ważną i niekoniecznie wyraźną granicę miedzy fizyką a metafizyką oraz czy we współczesnej nauce wszystko da się zważyć́ i zmierzyć. — Uważam, że religia jest formą kontroli społecznej. Istnienie zła i dobra jest kompromitacją dla Boga. Fakt, że milion dzieci zginęło w czasie holocaustu jest kompromitacją dla transcendencji. Jeśli widzę w obozie koncentracyjnym napis na ścianie wykreślony ręką dziecka «Mamo, byłem grzeczny», uważam, że Bóg jest niegodny szacunku. Nie ma żadnej teologii, która by to tłumaczyła – mówił prof. Jan Woleński.

Podobnych tematów dotykała rozmowa astrofizyka Marka Abramowicza, fizyka teoretyka, filozofa, teologa i aktywnego duchownego katolickiego Michała Hellera oraz fizyka i polityka Ludwika Turko. Katarzyna Kasia pytała, czy postępujący proces sekularyzacji doprowadził do zmiany relacji między nauką i religią oraz czy w racjonalnym świecie istnieje możliwość zachowania przestrzeni dla form duchowości wymykających się nie tylko rozumowi, ale i instytucjonalnym kościołom. — Warto widzieć wiarę i naukę jako porządki splątane. I to splątanie jest zagadką, której być może nie zrozumiemy nigdy, ale to nie szkodzi. Nie możemy tylko odmawiać tej tajemnicy istnienia — powiedział Marek Abramowicz.

Dwa spotkania poświęciliśmy zjawisku cancel culture, próbując rozpoznać i zdefiniować problem.

O perspektywie prawnej i społecznej Katarzyna Kasia rozmawiała z psychologiem społecznym Michałem Bilewiczem oraz prawnikiem, byłym Rzecznikiem Praw Obywatelskich Adamem Bodnarem. Zastanawiali się, jakie mechanizmy działają w kulturze, która nieustannie podejmuje wysiłek renegocjowania własnej poprawności; czy wykreślanie osób niemieszczących się w kanonach tego, co dopuszczalne, wynika z potrzeby ochrony grup marginalizowanych, poddawanych opresji, pozbawianych dostępu do dóbr wspólnych – w tym, co bardzo ważne, kultury. Próbowali również odpowiedzieć na pytanie, jakie są konsekwencje prawne i społeczne wymazywania jednostek i grup. Zastanawiali się, czy można cancel culture traktować jako wreszcie obudzony i odpowiednio wzmocniony głos przeciwko dyskryminacji, czy może mechanizm ten wymknął się spod kontroli i nikt nie może być pewien, kiedy zostanie postawiony po stronie opresorów.

O perspektywie autocenzury rozmawiała z kolei Amelia Sarnowska z pisarką Ingą Iwasiów, pisarzem i publicystą Wojciechem Orlińskim, etyczką Magdaleną Środą i pisarzem Krzysztofem Vargą. Pytała, czy twórcy i twórczynie, nauczyciele i nauczycielki, instytucje i organizacje obawiają się wypowiedzi, które mogą narazić je na ostracyzm, a w konsekwencji na unieważnienie przez urażone środowiska lub jednostki? Czy boją się stać ofiarami kultury unieważnienia? Czy zaczynają się cenzurować, ograniczać, by nie stać się przedmiotem cancellingu?

Przełamane tabu – o samobójstwach, wrażliwości i sile na życie

Publikacja „Cała siła, jaką czerpię na życie” (Wydawnictwo Karakter) stała się przyczynkiem do rozmowy o coming outach. Troje osób autorskich – Olga Górska, Kamil Pasiecznik, Michał Safianik – których teksty znalazły się w wydanej w ubiegłym roku tysiącstronicowej antologii queerowych pamiętników i relacji z Polski wzięło udział w rozmowie ze współredaktorem tomu Łukaszem Mikołajewskim oraz publicznością. Dawali intymne odpowiedzi na pytania, czym właściwie jest coming out; kiedy się zaczyna, kiedy kończy – i czy kończy się w ogóle oraz o czym świadczy jego waga w autobiograficznych opowieściach osób LGBTQ+.

Wrażliwości i inności dotyczyło też spotkanie z Ewą Woydyłło, doktorą psychologii klinicznej, psychoterapeutką, specjalistką terapii uzależnień i pionierką badań neuroróżnorodnościowych. Pisze książki psychologiczne, w których skupia się mniej na ludzkich problemach, a bardziej na rozwiązaniach. Pretekstem do rozmowy, jaką poprowadził Łukasz Filip, była jej najnowsza książka „Nasz bieg z przeszkodami. O wrażliwości i inności” (Wydawnictwo Literackie). Słuchaliśmy opowieści o tym, dlaczego tak trudno zrozumieć nam czyjąś inność. — Każdy jest inny od innych — podkreśliła Ewa Woydyłło.

Halszka Witkowska, Jolanta Palma, warsztaty suicydologiczne, KOK, Kłodzko
fot. Jerzy Wypych

Zaprosiliśmy także Halszkę Witkowską, suicydolożkę, specjalistkę od problemu samobójstw.

Samobójstwo jest trudnym i delikatnym tematem. Ale to nie znaczy, że należy go unikać. Halszka Witkowska doskonale wie, jak rozmawiać́ o stabuizowanych zjawiskach. Maciej Robert rozmawiał z nią o książce „Życie mimo wszystko. Rozmowy o samobójstwie” (Prószyński Media).

Witkowska poprowadziła również wykład „Mały człowiek, duży problem. Zachowania samobójcze wśród młodzieży”, po którym suicydolożka i interwentka kryzysowa Jolanta Palma tłumaczyła, jak zauważyć́ kryzys u dziecka i jak zareagować́.

Mówiliśmy o feminatywach w języku polskim, a zwłaszcza interesował nas aspekt prawny. Wiele istotnych zmian społecznych zaczyna się od języka. Zastanawialiśmy się, dlaczego zgodnie z polskim prawem i regulacjami dyrektorka musi być dyrektorem, adwokatka adwokatem, architektka architektem, a prezydentka prezydentem. Prawniczkę Sylwię Gregorczyk-Abram, językoznawcę Michała Rusinka i Pełnomocniczkę Prezydenta Wrocławia ds. Równego Traktowania, aktywistkę Alinę Szeptycką, pytał Irek Grin.

Zerkaliśmy też daleko na zachód i przyglądaliśmy się problemom współczesnych Stanów Zjednoczonych. Ich zawiłości wyjaśniali nam reporterka Ewa Winnicka oraz amerykanista i politolog Piotr Tarczyński, autor świetnie przyjętej książki „Rozkład. O niedemokracji w Ameryce” (Znak Literanova). Tytuł spotkania — „Ameryka”możliwie szeroko zakrojony, pozwolił nam zderzyć w rozmowie dwie perspektywy: bezpośredniego doświadczania Ameryki oraz myślenia, spekulowania o niej w kontekście geopolitycznym, ideowym. Rozmowę poprowadziła Eliza Kącka.

Latający Uniwersytet Ludowy

Prężnie rozwija się nasz Latający Uniwersytet Ludowy, pasmo edukacyjne Festiwalu. Ten rozwój nie jest przypadkowy. Od dawna dostrzegamy potrzebę większej edukacji pozaszkolnej. Od kilku lat oficjalna edukacja staje się w Polsce narzędziem realizacji ultrakonserwatywnych celów władzy. Polska szkoła – począwszy od radykalnej zmiany kanonu lektur, na nowej polityce historycznej skończywszy – przekształca się w miejsce indoktrynacji, wykluczania mniejszości narodowych, pogłębia i polaryzuje podziały społeczne, unika rozmowy i cenzuruje dyskusje o mniejszościach seksualnych, ochronie przyrody, katastrofie ekologicznej, przemocy religijnej i państwowej, płynnej tożsamości, praworządności i wielu innych, naruszając fundamenty wolności i demokracji, krzewiąc w zamian idee autorytarne, nacjonalistyczne, ksenofobiczne czy homofobiczne. Radykalny wzrost prób samobójczych wśród młodzieży jest także wynikiem „kneblowania” niewygodnych dla zideologizowanej władzy tematów w szkołach i mediach, ukazywania i podkreślania ich nienaturalności i sprzeczności z „tradycyjnymi” polskimi wartościami i nauką kościoła katolickiego, administracyjnego kastrowania form pomocowych.

Od września tego roku Fundacja Olgi Tokarczuk przekształci Latający Uniwersytet Ludowy w całoroczny projekt zajęć z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi. Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że tylko systemowa i konsekwentna edukacja pozaszkolna, szczególnie w mniejszych miejscowościach i wsiach, pozwoli zapobiec narastaniu niebezpiecznych tendencji, z którymi mierzy się Polska i wiele krajów świata. Trzeba przywrócić właściwe znaczenie takim pojęciom jak praworządność́, równouprawnienie, szacunek do inności. Trzeba uczyć o mechanizmach populizmu, mowy nienawiści, ksenofobii, nacjonalizmu. Trzeba edukować, by zapobiegać i walczyć z każdym rodzajem wykluczenia.

Wierzę, że edukacja nigdy się nie kończy. Żyjemy w czasach, w których jutro jest zupełnie inne niż wczoraj, dlatego musimy nieustannie brać udział w dyskusjach i permanentnym procesie uczenia się — uzasadniła Noblistka w trakcie spotkania dotyczącego planów Fundacji Olgi Tokarczuk. Wzięli w nim udział także koordynatorka projektów Jana Karpienko, prezes Zarządu Fundacji Grzegorz Tokarczuk oraz przewodniczący Rady Fundacji Irek Grin.

Zainteresowanie tegorocznymi seminariami, wykładami i warsztatami (było ich łącznie 19) utwierdziło nas w przekonaniu o głębokiej potrzebie rozwijania pasma edukacyjnego. Na warsztaty głównego pasma LUL-u zgłosiło się ponad 600 osób, lecz ze względu na limity miejsc nie mogliśmy przyjąć wszystkich chętnych.

Ogromną popularnością cieszyło się seminarium prof. Magdaleny Środy „Nieposłuszeństwo, opór, bunt – warsztaty z progresywności”. Pierwsze, co nam każą w dzieciństwie, w szkole, w państwie, to być posłusznym. Rodzice, władza, autorytety domagają się posłuszeństwa i zapewne bez niego rodziny, wspólnoty, państwa by się rozpadły. Ale czy by się rozwijały? Nieposłuszeństwo, opór, bunt – to narzędzia zmiany i postępu zarówno społecznego, jak i moralnego. Narzędzia niełatwe w użyciu, bo trzeba mieć silną wolę, wizję i odwagę̨, by się nimi posługiwać. Uczestnicy warsztatów przyglądali się rożnym formom (literackim, filozoficznym, społecznym) nieposłuszeństwa, oporu, buntu, a także wartościom, których bronią, oraz wizjom, którym służą.

Równie dużym zainteresowaniem cieszyły się spotkania z Edwinem Bendykiem, który kontynuował obecny w poprzednich edycjach cykl seminarium „Ex-centrum”, w tym roku pod hasłem „Przyszłość́ odzyskana. Siła i źródła nadziei w czasach chaosu”. Edwin Bendyk zachęca, by przywyknąć do pojęć polikryzys i permakryzys, bo dobrze opisują kondycję świata teraz i w najbliższej przyszłości. Wynika z nich złożoność wyzwań i ich współzależność: katastrofa klimatyczna wiąże się z masową utratą bioróżnorodności, to z kolei przekłada się na możliwości wytwarzania żywności i zapewnienia dostępu do bezpiecznej wody. Podobnie jest z dostępem do nośników energii i innych surowców potrzebnych do podtrzymywania i rozwoju cywilizacji – ich eksploatacja wiąże się z rosnącymi kosztami ekologicznymi i społecznymi. Rozwój nowych technologii coraz częściej zaczyna budzić trwogę, że ludzkość padnie ofiarą własnej kreatywności i innowacyjności. Wszystkie te kryzysowe impulsy i procesy mają wpływ na życie społeczeństw i politykę. Gdy zaczyna brakować dobrych rozwiązań dla narastających wyzwań, do repertuaru politycznych środków wracają przemoc i wojna.

pionowo, Jana Karpienko, robert rient, szamanizm, warsztaty
fot. Jerzy Wypych

Edwin Bendyk uważa, że ludzkość przekracza kolejne punkty bez powrotu na drodze do katastrofy, ale przyszłość można odzyskać, dysponujemy potrzebnymi do tego narzędziami, wiedzą i zasobami. Na swoim seminarium podpowiadał, jak uruchomić procesy prowadzące do dobrej przyszłości. Dobra przyszłość nie oznacza jednak kontynuacji dzisiejszego status quo, kiedy jakość życia mierzy się ilościowymi wskaźnikami konsumpcji dóbr i usług. Oznacza natomiast świat, w którym wszyscy mogą żyć godnie i jednocześnie w zgodzie z możliwościami ziemskiego ekosystemu.

Rozmawialiśmy również o społecznej odpowiedzialności współczesnej urbanistyki i architektury. Warsztaty o rewitalizacji miast poprowadzili Dorota Jarodzka-Śródka i Kazimierz Śródka. Zaprezentowali swoją wizję roli osoby zawodowo zajmującej się architekturą i urbanistyką jako kreatora najróżniejszych „przestrzeni wspólnych” – rozumianych zarówno jako miejsca odpoczynku, rekreacji i spotkań mieszkańców, jak i wspólnotowego myślenia o budynku, osiedlu czy mieście w kontekście potrzeb i oczekiwań społecznych. Uczestnicy zastanawiali się nad modelem partycypacyjnym w projektowaniu i rewitalizacji.

Jana Karpienko i Robert Rient poprowadzili warsztaty „Szamanizm opowieści”. Było to spotkanie inspirowane współczesnym szamanizmem, jego praktyką w otaczającej nas rzeczywistości oraz podstawowymi pojęciami, zjawiskami i procesami związanym z praktyką szamańską. Prowadzący uważają, że szamanizm jest duchowością, której potrzebuje współczesny świat – poza religijnymi ścieżkami. Duchowość wolności, zdrowia, dyscypliny i miłości. Duchowość uznawania ducha, umysłu i ciała jako ważnych i połączonych. Duchowość będąca uznaniem prawa do życia ludzi w ich pełnej różnorodności i uznaniem roślin, kamieni, rzek, gór, ognia, wiatru, ziemi jako żywych.

Próbowaliśmy też dowiedzieć się, jak napisać scenariusz do gry komputerowej oraz jak wygląda ścieżka kariery w świecie gier komputerowych. Gry komputerowe – pod koniec ubiegłego wieku rozrywka nielicznych – są obecnie potężnym medium, z którym styczność ma około trzech miliardów ludzi na całym świecie. Jedne służą relaksowi, inne e-sportowej rywalizacji, kolejne – snuciu opowieści, w którą gracz jest zanurzony. Aleksandra Bieluk, Carlos Castañon, Mateusz Błaszczyk i Zbyszko Fingas, założyciele spółki Sundog tworzącej grę „Ibru” na podstawie „Anny In w grobowcach świata” Olgi Tokarczuk, rozmawiali także o fascynacji uniwersum gier i jego różnorodnością. Opowiedzieli o procesie tworzenia gier od podstaw. Opisanie historii to jedno, przysposobienie jej w celu przemiany w scenariusz i fabułę gry komputerowej to coś zupełnie innego. Okazuje się, że twórca gry ma do dyspozycji więcej narzędzi do opowiadania niż pisarz.

Pasmo literackie

W paśmie literackim zorganizowaliśmy liczne spotkania poświęcone szerokiemu spektrum współczesnej literatury, nie tylko polskiej. Gościliśmy zarówno najbardziej poczytnych autorów i autorki, jak i debiutantów i debiutantki. Twórców i twórczynie prozy, poezji, literatury faktu, literatury gatunkowej, przedstawicielki nurtu young adult, Rozmawialiśmy o literaturze zaangażowanej, której twórcy i twórczynie – podobnie jak i my – wierzą w jej moc zmieniania świata.

Wydarzeniem specjalnym, które – jak już wspominaliśmy – przyciągnęło największą publiczność, było performatywne czytanie dialogów z „Empuzjonu” (Wydawnictwo Literackie), ostatniej powieści Olgi Tokarczuk, której akcja rozgrywa się w uzdrowisku w Görbersdorfie – dzisiejszym Sokołowsku.

Adaptację przygotował Irek Grin, a w wydarzeniu, które zatytułowaliśmy „Męskie gadanie” wzięli udział wybitni aktorzy: Jan Peszek, Robert Więckiewicz, Arkadiusz Jakubik oraz Maciej Stuhr.

Była to adaptacja wielopiętrowa i bardzo szczególna, gdyż – jak czytamy w powieści Noblistki: Wszystkie mizoginistyczne poglądy na temat kobiet i ich miejsca w świecie są parafrazami tekstów następujących autorów: Aureliusz Augustyn, William S. Burroughs, Bernard z Cluny, Joseph Conrad, Charles Darwin, Émile Durkheim, Henry Fielding, Sigmund Freud, Henry Rider Haggard, Hezjod, Katon, Jack Kerouac, David Herbert Lawrence, Cesare Lombroso, William Somerset Maugham, John Milton, Friedrich Nietzsche, Publiusz Owidiusz Nazo, Platon, Ezra Pound, Jean Racine, François de La Rochefoucauld, Jean-Paul Sartre, Arthur Schopenhauer, William Shakespeare, August Strindberg, Jonathan Swi, Algernon Charles Swinburne, Symonides z Keos, Tertulian, Tomasz z Akwinu, Richard Wagner, Frank Wedekind, John Webster, Oo Weininger, William Butler Yeats.

Uczestników Festiwalu zabraliśmy także na spacer śladami „Empuzjonu”. Jerzy Marek pokazał im wybrane miejsca Sokołowska, niepozornej sudeckiej wsi, niemieckiego Davos, schowanej między lesistymi pagórkami. Przed I wojną światową zjeżdżali tu ludzie cierpiący na choroby „piersiowe i gardlane”, by nowatorską metodą klimatyczno-dietetyczną leczyć swoje przypadłości pod okiem najlepszych specjalistów w uzdrowisku doktora Brehmera.

Wycieczka wyruszyła spod Kina Zdrowie, by zobaczyć potężne mury byłego sanatorium, które jest obecnie Międzynarodowym Laboratorium Kultury Fundacji In Situ. Przeszła ścieżkami, jakimi podążał Mieczysław Wojnowicz (główny bohater powieści, lwowski student inżynierii wodno-kanalizacyjnej, chorujący na gruźlicę) z innymi mieszkańcami Pensjonatu dla Panów.

Uczestnicy mieli też okazję poczuć atmosferę horroru przyrodoleczniczego, wchodząc w głąb lasu.

Na tegorocznej edycji gościliśmy wybitnego poetę, Ryszarda Krynickiego, jednego z najbardziej znanych przedstawicieli tzw. Nowej Fali. Pretekstem do spotkania, którego tytuł zaczerpnęliśmy z jednego z wierszy „nagle, w kolejce po chleb”, były 80. urodziny pisarza. — Kiedy uczymy się czytać i pisać, tracimy swoją niewinność — powiedział poeta w rozmowie z Iloną Witkowską.

Andrzej Stasiuk podczas spotkania o tytule „Rzeki i granice” rozmawiał z Maciejem Robertem. W ich twórczości przestrzeń jest bardzo istotna – i ta realna, i ta będąca jej kartograficznym odwzorowaniem. W każdej z nich ważną rolę odgrywają̨ rzeki, będące przecież miejscem granicznym. W trakcie rozmowy przeszliśmy przez rzekę. I to niejedną.

Ponoć to poezja może szybko reagować na rzeczywistość, zaś prozaicy muszą nabrać dystansu do zdarzeń – tak przynajmniej tłumaczyli swoje milczenie wobec wojny znakomici ukraińscy pisarze. Inga Iwasiów jest jedną z pierwszych prozaiczek, która pokusiła się o zobrazowanie fenomenów dotykających Polaków w ostatnim czasie – wojny i pandemii. Uczyniła to w konwencji dystopii – jej powieść „Późne życie” (Wydawnictwo Drzazgi) projektuje scenariusz niedalekiej, alternatywnej przyszłości po apokalipsie. Iwasiów idzie tropem konstatacji Czesława Miłosza z „Piosenki o końcu świata”, że innego końca świata nie będzie, innego niż ten nasz, marny, naoczny, codzienny, wypełniony nadmiarem przedmiotów (w tym tak ważnych dla pisarki-literaturoznawczyni książek), które wyprodukowała nasza cywilizacja, z neurotycznymi bohater(k)ami, przemęczonymi pracą lub jej nieskutecznymi poszukiwaniami, nieudanymi związkami, toksycznymi rodzinami, próbującymi zwalczać wewnętrzne kryzysy alkoholem, narkotykami i psychotropami. Wspaniała jest sceneria „Późnego życia” – opustoszały, niewielki kurort nad Bałtykiem „po sezonie” z górującym nad nim gigantycznym, ultranowoczesnym, luksusowym Hʹoteliskiem. O motywach z powieści rozmawiała z autorką Magdalena Rabizo-Birek.

Z Julią Fiedorczuk rozmawialiśmy zarówno o prozie, jak i poezji, za sprawą jej dwóch nowych książek: powieści „Dom Oriona” (Wydawnictwo Literackie) oraz tomu scalającego i omawiającego cały jej poetycki dorobek „Astrostrada z girlandami. Wiersze zebrane” (Wydawnictwo Warstwy). Sama autorka określa „Dom Oriona” jako najtrudniejszą do napisania spośród swoich dotychczasowych książek. Marcin Baniak i Waldek Mazur pytali, czy są tematy, w których proza nie wystarcza i trzeba sięgnąć po poezję. — Poezja jest zrobiona z cząsteczek sensu i brzmienia — opowiadała autorka.

Na Festiwalu Góry Literatury nie mogło zabraknąć Karola Maliszewskiego, który współtworzy go od samego początku. Tym razem pojawił się ze swoją najnowszą książką „Diabeł z Wilkowca” (Wydawnictwo Warstwy), w której ponownie odkrywa tajemnice Dolnego Śląska. Jego obszar, w tym zwłaszcza okolice Nowej Rudy, a więc region rozciągający się od Gór Stołowych na południu po Góry Sowie na północy, obfituje w opowieści, podania, legendy. Karol Maliszewski postanowił je zebrać i na nowo przedstawić, czego pierwszą odsłoną była wydana w 2021 roku książka „Czarownica nad Włodzicą”. Z pomocą ilustratorki Tatiany Tokarczuk pisarz powraca obecnie do tego tematu, znajduje kolejne źródła i przekazy. Wiedzę i materiały czerpie w szczególności z niemieckojęzycznych dzieł wydanych pod koniec XIX i w pierwszych dekadach XX wieku. Twórcy książki – także za sprawą fantastycznych ilustracji – nie tylko wciągają̨ czytelników w niezwykły świat baśni, lecz także poszerzają̨ wiedzę o regionie i jego przeszłości. Zachęcają również wszystkich do własnych poszukiwań, do literackich oraz pieszych wędrówek i odkrywania dolnośląskich tajemnic. — Myślę, że nie bez powodu moi rodzice, repatrianci, wysiedli z pociągu właśnie tutaj.  Jest tu coś takiego, co mnie określa — powiedział o swojej fascynacji zagadkami Dolnego Śląska pisarz w rozmowie z kulturoznawcą Piotrem Jakubem Fereńskim.

Tajemnice tego regionu, przede wszystkim te historyczne, są specjalnością Joanny Lamparskiej, reporterki, pisarki, regionalistki, twórczyni Dolnośląskiego Festiwalu Tajemnic. W swojej najnowszej książce, „Ostatni świadek. Historie strażników hitlerowskich” (Wydawnictwo Znak Koncept), o której opowiadała na Górach Literatury, przybliża czytelnikom świat poszukiwaczy tajemnic, zagląda do zagubionych archiwów, eksploruje zamki i pałace, przy okazji poznając dramatyczne historie. Trudno uwierzyć, jak daleko niektórzy z nas mogą się posunąć, by odkryć „zaginione skarby”. Z autorką rozmawiał Waldek Mazur.

pionowo piesek festiwal góry literatury 2023 zamek sarny
fot. Jerzy Wypych

Joanna Lamparska wzięła też udział w panelu „Zaginiona tożsamość” z Filipem Springerem, prowadzonym przez Magdalenę Barbaruk i Piotra Jakuba Fereńskiego. Rozmowa dotyczyła oczywiście Dolnego Śląska, którego tożsamość kulturowa jest wyzwaniem dla współczesnych mieszkańców regionu, w tym związanych z nim pisarzy, pisarek, badaczy, badaczek, artystów i artystek. Najważniejszym zadaniem wciąż wydaje się przeszłość, to ona jest „zaginiona”, to w niej poszukujemy „poniemieckich skarbów” – choć oznaczają one rożne rzeczy, czasem kapsel w Miedziance, innym razem ukryte złoto. Tematem rozmowy były rodzaje doświadczenia regionalnego, odmienne wglądy w Dolny Śląsk, rożne sposoby pracy nad „dolnośląskim afektem”, w którym ważne miejsce zajmuje poczucie nieswojości. Pytaliśmy o rolę badań źródeł historycznych, poszukiwania archiwaliów, znaczenie poznania zmysłowego i cielesnego, a także o znaczenie wyobraźni.

Joanna Bator, z pochodzenia wałbrzyszanka, spotkała się z publicznością dwukrotnie – w rozmowach z Elizą Kącką oraz Magdaleną Rabizo-Birek. Pretekstem była „Ucieczka niedźwiedzicy” (Wydawnictwo Znak),najnowsza książka prozatorska Bator, historia złożona z wielu opowieści. Zastanawialiśmy się, czy jest zbiorem opowiadań, czy nietypową, epizodyczną powieścią. Na pewno stanowi znakomite wprowadzenie do wykreowanego przez tę pisarkę literackiego uniwersum, w którym znalazło się tym razem więcej śladów i reminiscencji jej osobistego życia. Centrum utworu stanowi popadający w ruinę monument PRL-u – wałbrzyski hotel „Sudety”; tam spotykają się zaginieni w tajemniczych okolicznościach bohaterowie książki. W kolejnych opowiadaniach/epizodach przemieszczamy się nie tylko po zakamarkach rodzinnego miasta pisarki, ale wędrujemy do Warszawy i w jej okolice, do Japonii, Szwajcarii i na grecką wysepkę, na którą trafiają dryfujący po morzu uchodźcy z Azji i Afryki. Poznajemy także nowe miejsce na literackiej mapie Polski – dolnośląską wieś Imbramowice na linii kolejowej Wałbrzych–Wrocław, którą pisarka postanowiła włączyć do swojego świata. Nieudacznicy, przegrywy, ludzie w poważnych życiowych tarapatach, znajdujący się na skraju załamania nerwowego i desperacko próbujący odwrócić i zmienić prześladujące ich fatum – właśnie z takimi osobami mamy do czynienia w powieści. Pisarka opowiadała, dlaczego sięga po niewytłumaczalne, eksperymentuje z dziwnością oraz stawia pytania o wolność – jej granice, możliwości.

Granic dotyczyło także spotkanie z Maciejem Henem – zarówno narzucanych w formie rozmaitych umów społecznych, jak i tych bardziej prywatnych. Amelia Sarnowska pytała autora „Segretario” również o to, co może człowiekowi ułatwiać podjęcie walki o prawdę, w tym o prawdę na temat własnej tożsamości. Przyjrzała się też czułemu narzędziu, jakim w tym wszystkim może okazać się list.

Gościliśmy laureata Nagrody Literackiej Europy Środkowej Angelus, Edwarda Pasewicza, docenionego za powieść „Pulverkopf” (Wielka Litera). Należy ona do takich tajemniczych tekstów, które przenoszą czytelnika w trudny, powojenny czas, w stan zagubienia tożsamościowego, historycznego, życiowego; w świat, w którym plączą się powojenne losy bohaterów – Polaków, Żydów, Niemców, Sowietów oraz ich potomków. Nie jest łatwo tę książkę zakwalifikować literacko, co stanowi dobrą rekomendację dla wymagających poszukiwaczy wciągającej literatury. Czytelnik może się przygotować na cudowny język znanego przecież poety, niezwykle oniryczny obraz oraz fantastycznie poprowadzoną narrację. Rozmowę z autorem poprowadziła Milka Malzahn.

O pamięci rozmawialiśmy z Adamem P. Saliną, autorem powieści „Judej albo Testament Ony” (Rider). Tytułowa Ona to spotkana przez bohatera książki na niemieckim cmentarzu spoczywająca tam Polka, skazana na obóz pracy za ukrywanie Żydów. Kobieta opowiada o rozstrzelanej rodzinie żydowskiej oraz o obietnicy odnalezienia chłopca, który zaginął w gettcie. Na pożegnanie zostawia kamienie, które miały zostać złożone na grobie zamordowanych. Tom w słowach Ony odkrywa szyfr i odbiera je jako testament. W celu jego wypełnienia postanawia odnaleźć miejsce kaźni i pochówku Żydów oraz rozwikłać zagadkę losów zaginionego chłopca.

Amelia Sarnowska pytała autora o naturę pamięci (w tym pamięci o wydarzeniach najtrudniejszych) oraz o drogi, jakie niekiedy musi pokonać historia, by ta pamięć mogła zostać zachowana. Zastanawiali się wspólnie, jak trauma i zbrodnia mogą wpływać na dorosłe życie ofiary – i jakie miejsce w tym wszystkim może zająć literatura.

Jacek Dehnel przyjechał ze swą najnowszą książką poetycką, „Brumą” (Wydawnictwo a5), której łaciński tytuł oznacza przesilenie zimowe. To książka szczególna – zarówno w dorobku poety, jak i w literaturze polskiej ostatnich lat. Nie chodzi wyłącznie o silny udział spraw polityczno-społecznych, które jednak nie zmieniają tej poezji w wierszowaną publicystykę̨. Tytułowa „bruma” mówi wiele o kondycji świata, człowieka, wreszcie – kondycji „ja” mówiącego do nas w tych wierszach i przez te wiersze (oraz prozy poetyckie). Jest ciemno, to nie ulega wątpliwości. Paradoksalnie w „Brumie” ciemność świata wyostrza widzenie, potęguje sugestywność obrazów, siłę słowa. I daje nadzieję, że wyjdziemy z mroku. — Ja tych tekstów nie napisałabym w Polsce, potrzebowałem perspektywy emigracyjnej — powiedział Dehnel w rozmowie z Elizą Kącką.

Weronika Murek, dramaturżka, pisarka, autorka książki „Dziewczynki. Kilka esejów o stawaniu się” (Czarne) opowiadała o pracy nad tą publikacją. To zbiór esejów, które wyzwalają tytułowe bohaterki (m.in. Dorotka z „Czarnoksiężnika w Krainie Oz” i Lolita z powieści Nabokova) z trujących kulturowych przekonań, że są niepoważne i nic nie znaczą. Autorka wyjaśnia i dowodzi, że życie dziewczynek to przymierzanie się, udawanie, przemienianie, gra, a za tym ciągłym stawaniem się ukryta jest przepotężna siła. W błyskotliwej i niesfornej narracji autorka odzyskuje to, co w dziewczynkowatości najcenniejsze: marzenie, które jeszcze przed chwilą zdawało się tylko kaprysem.

Pytaliśmy Murek o przekopywanie się przez hałdy kulturowych schematów, bezmyślnie powtarzanych tekstów i męskich uprzedzeń oraz o to, jak bardzo są one kuriozalne. Z autorką rozmawiał Michał Nogaś.

Michał Nogaś poprowadził także pełną czułości i dowcipu rozmowę z córką i ojcem, czyli Marią Peszek i Janem Peszkiem, odwołując się do książki Marii „Naku*wiam zen” (Wydawnictwo Marginesy). W książce, będącej rodzajem rozmowy, uchwycona została nieszablonowa i budująca relacja córki z ojcem, ale też relacja dwojga artystów, ludzi doświadczonych, a jednocześnie wrażliwych. Nogaś pytał o relacje rodzinne, o to, jak do siebie mówić, jak zejść z barykady i nie poddać się, gdy w najtrudniejszym momencie pojawiają się problemy zdrowotne. — Wiele osób się do mnie zwracało z prośbą o napisanie biografii czy wywiadu rzeki. Nie chciałem, obawiałem się, że nikt nie zada mi odważnych pytań. Kiedy Maria się do mnie zwróciła, natychmiast zgodziłem się skoczyć w absolutnie nieprzewidywalną przepaść. Nasze rozmowy, które toczyły się długo, miały funkcję terapeutyczną, chociaż na pewno nie przyniosły Marii wyczerpujących odpowiedzi. Moje najśmielsze oczekiwania odnośnie do tej książki zostały przekroczone. To oznacza, że nasze relacje nie poszły na marne – zdradził Jan Peszek.

Czułość i śmiech były obecne także na spotkaniu z Filipem Zawadą, którego Olga Wróbel pytała głównie o pracę nad ostatnią powieścią „Weź z nią zatańcz” (Wydawnictwo Znak), która jest historią oswajania śmierci, straty. — Pisanie książek to jest nierealna sprawa. Jest się w czymś czego nie ma. Pisanie książek jest pogrążające psychicznie. Dla mnie jest jak sikanie. Absolutnie muszę to robić. Nie mogę się powstrzymać. Nawet jak nie piszę, to piszę — zdradził Zawada.

Gościliśmy również wybitnych reportażystów i wybitne reportażystki oraz przedstawicieli i przedstawicielki literatury faktu.

Wojciech Tochman opowiadał o pracy nad swoją najnowszą książką „Historia na śmierć i życie” (Wydawnictwo Literackie), w której składa hołd wybitnej reporterce Lidii Ostałowskiej. To ona pierwsza zaczęła dokumentować tragedię „Osy”, czyli pierwszej kobiety skazanej w Polsce na dożywocie. To była jedna z najgłośniejszych i najbrutalniejszych zbrodni w nowej Polsce. Troje maturzystów – dwóch chłopaków i dziewczyna – w styczniu 1996 roku zabiło młodą kobietę. Z autorem rozmawialiśmy o strachu i przemocy, a także o zemście i tęsknocie. Wojciech Tochman wziął udział aż w trzech spotkaniach, jedno poprowadziła Ewa Winnicka, pozostałe – Waldek Mazur.

Z kolei Mariusz Szczygieł nie tylko opowiadał o swej nowej książce „Fakty muszą zatańczyć”, lecz wzbudzał też salwy śmiechu u publiczności swoim stand-upowym zacięciem. Spotkał się z czytelnikami i czytelniczkami dwukrotnie, rozmowy przeprowadzili Ewa Winnicka oraz Maciej Robert.

Filip Springer odpowiadał na pytania Ilony Witkowskiej dotyczące jego nowej książki „Mein Gott, jak pięknie” (Wydawnictwo Karakter). To na poły fabularyzowana, na poły dokumentalna opowieść, której głównym bohaterem jest pejzaż. Przemierzając rowerem tereny wschodnich prowincji Prus nazwanych później Ziemiami Odzyskanymi, autor podąża śladami ludzi, którzy – ogarnięci wizją postępu – włączyli się w rewolucję przemysłową, stopniowo przekształcając otaczający ich świat. Część tej historii rozgrywa się nad Odrą – pierwszą uregulowaną wielką rzeką w Europie; część w prakwickich lasach, w których zmagający się z własnymi demonami cesarz Wilhelm II wytępił populację jeleni. Springer przygląda się pejzażowi tak, jak patrzyli na niego dziewiętnastowieczni litografowie, budowniczy pruskiej kolei czy ojciec polskiej fotografii Jan Bułhak. W ten sposób próbuje zrozumieć, skąd w nim to trudne do zignorowania przeczucie, że kiedyś już w tym miejscu był. Pytaliśmy, co to znaczy „odkryć miejsce” i czy to w ogóle możliwe.

pionowo Mariusz Szczygieł, Maciej Robert, Kłodzko, Festiwal Góry Literatury 2023, KOK, publiczność
fot. Jerzy Wypych

Wojciech Orliński opowiadał o pracy nad rewolucyjną biografią Mikołaja Kopernika. Mówił o półsierocie z Torunia, o miejscu stworzenia teorii kopernikańskiej, o średniowieczu, renesansie i kontrreformacji, a trochę też o Polsce. O książkę „Kopernik. Rewolucje” pytał Paweł Goźliński.

Joanna Kuciel-Frydryszak opowiedziała o pracy nad książką „Chłopki. Opowieść o naszych babkach” (Wydawnictwo Marginesy). Oddała w niej głos naszym babkom i prababkom, pozwoliła opowiedzieć o swoim życiu, pokazując siłę wiejskich kobiet, ich bezgraniczne oddanie rodzinie, ale też pragnienie zmiany i nierówną walkę o siebie w patriarchalnym społeczeństwie. Krzywda i heroizm, bieda i miłość – to wszystko kryło się za drzwiami wiejskich chałup. — Wydaje się, jakby to było 300 lat temu, a nie w pokoleniu naszych babć — mówiła w rozmowie z Olgą Wróbel.

Pretekstem do rozmowy z Konstantym Gebertem była książka „Pokój z widokiem na wojnę. Historia Izraela”(Wydawnictwo Agora). Urszula Glensk pytała, jak w przeszłości Izrael wywalczył swoją niepodległość i jak dzisiaj cześć społeczeństwa walczy o demokrację. Konstanty Gebert patrzy na Izrael ze szczególnej perspektywy: religijnego Żyda, a jednocześnie liberalnego demokraty, który osobiście angażował się w zwalczanie różnych form opresji w Polsce i na świecie.

Rozmawialiśmy o książce „Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego” (Wydawnictwo Czarne). Czternaście kobiet (Kalina Błażejowska, Katarzyna Czerwonogóra, Agnieszka Dauksza, Patrycja Dołowy, Agnieszka Glińska, Hanka Grupińska, Agnieszka Haska, Natalia Judzińska, Magdalena Kozłowska, Joanna Ostrowska, Karolina Sulej, Anna Szyba, Karolina Szymaniak, Monika Tutak-Goll) postawiło przed sobą wspólny cel: z okruchów informacji rozsianych w archiwach, relacji świadków i świadkiń oraz fragmentów historycznych publikacji złożyć pełną opowieść o innych kobietach – bojowniczkach z getta warszawskiego. Dotychczas znaliśmy je często tylko z imienia i zawsze jako towarzyszki walk swoich kolegów. „Kwestia charakteru”przedstawia je jako pełnoprawne bohaterki. — To były zwykłe dziewczyny, które po prostu chciały przeżyć i żyć. Naprawdę walczyły o swoją grupę, lecz zostały wypisane z historii. Próbujemy przywrócić je do centrum — powiedziała Agnieszka Dauksza.

O książce rozmawiały jej redaktorki oraz dwie spośród autorek (Sylwia Chutnik, Monika Sznajderman, Agnieszka Dauksza i Hanka Grupińska).

Katarzyna Bonda, nazywana królową polskiego kryminału, tym razem stworzyła serię książek opartą na faktach. Prowadzi w nich swoistą grę z czytelnikiem, nie ujawnia bowiem, gdzie przebiega granica między prawdą a fabularną fikcją. Pytaliśmy autorkę o „Wiarę, Nadzieję, Miłość”, o fascynacje oraz o napięcia, jakie rodzą się w konfrontacji z odmiennymi systemami wartości. A także o to, czy (i kiedy) ludzka słabość jest w stanie dokonywać rzeczy wielkich. — Zło to brak dobra, czyli brak miłości — mówiła podczas spotkania.

A spotkała się z festiwalową publicznością dwukrotnie, raz w rozmowie w Amelią Sarnowską, drugi — z Olgą Wróbel.

Z kolei Anda Rottenberg, historyczka sztuki, krytyczka, kuratorka, pojawiła się na Górach Literatury jako autorka książki „Rozrzut”. To bogato ilustrowany pejzaż kultury XX i XXI wieku – w którym spotkamy się z artystami mniej i bardziej znanymi – a jednocześnie wciągający przewodnik po sztuce tych czasów i po współczesnym świecie. O lekturę otwierającą drzwi do zrozumienia kwestii fundamentalnych: po co nam sztuka i po co nam artyści pytała autorkę Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk.

Agnieszka Szpila, Michał Nogaś, Festiwal Góry Literatury 2023, Sarny
fot. Jerzy Wypych

Olga Tokarczuk wraz z Marcinem Baniakiem z Wydawnictwa Literackiego opowiedzieli o nowej serii wydawniczej, w której będą się ukazywały tytuły wybrane i rekomendowane przez Noblistkę. „Inne konstelacje” obejmą głównie zapomniane dzieła światowej literatury polecane przez laureatkę Literackiej Nagrody Nobla. Jako pierwsza ukazała się „Trąbka do słuchania” Leonory Carrington. — Bohaterką tej powieści jest ekscentryczna stara wariatka, która opowiada swoją historię z niezwykłym poczuciem humoru. Zainspirowała mnie do napisania «Prowadź swój pług przez kości umarłych» — zdradziła Olga Tokarczuk, polecając książkę publiczności. Kolejny tytuł w serii ukaże się we wrześniu „Pochodzenie kobiety” Ellen Morgan.

Ogromne zainteresowanie publiczności wzbudziła rozmowa z Katarzyną Nosowską, nie tylko wokalistką i tekściarką, ale także autorką pełnych humoru książek „A ja żem jej powiedziała” oraz „Powrót z Bambuko” (Wydawnictwo Wielka Litera). Rozmowę poprowadziła Karolina Korwin-Piotrowska.

Agnieszka Szpila, przebojowa ekofeministka i kulturoznawczyni, pisze nie po to, by inni tylko czytali; pisze, by wywołać kontrowersje i przegonić tabu. Uprawianie literatury traktuje jak projekt społeczno-kulturowy, w dodatku niestroniący od politycznych kontekstów. Najnowszą książkę tworzy pięć opowiadań o końcu miłości romantycznej, końcu porno. Pytaliśmy, czy o końcu człowieka oderwanego od własnej seksualności również. Książka „Octopussy. Opowiadania postporno” (Wydawnictwo W.A.B.) była pretekstem do dwóch pełnych emocji spotkań, rozmowy ze Szpilą poprowadzili dziennikarz Michał Nogaś oraz edukatorka seksualna specjalizująca się w tematyce menstruacyjnej Barbara Pietruszczak.

Rzesze młodych czytelników i czytelniczek przyciągnęło spotkanie z przedstawicielkami literatury young adult –Katarzyną Barlińską, Martą Łabęcką i Weroniką Marczak. To autorki niezwykle popularne wśród nastoletnich czytelników, obalające mit o nieczytającej młodzieży. Wszystko zaczęło się od międzynarodowej platformy Wattpad, a skończyło w topkach Empiku. Spotkanie prowadziły Magdalena Adamus i Katarzyna Czajka-Kominiarczuk, znane z podkastu Czytu Czytu.

Zależało nam, by podczas tegorocznego Festiwalu rzucić wyraźne światło na mniej znaną literaturę polską. Z zaproszonymi autorkami i autorami rozmawiali Karola Maliszewski i Radosław Wiśniewski.

Z Wojciechem Brzoską, którego wiersze są opowieścią o żarliwej i bolesnej jedności, rozmawialiśmy o jego niemałym dorobku poetyckim. Brzoska jest autorem jedenastu książek poetyckich, m.in. „Blisko coraz dalej”, „Niebo nad Sosnowcem”, „W każdym momencie, na przyjście i odejście”. W ubiegłym roku nakładem Biblioteki Śląskiej w Katowicach ukazała się monografia „Poetyka ucha. O wierszach Wojciecha Brzoski”. Poeta jest także wokalistą m.in. Brzoska Kolektyw i zespołu Piksele. Zawodowo przez 20 lat związany był z więziennictwem. Organizował wiele spotkań literackich oraz koncertów, był pomysłodawcą adresowanego do osadzonych Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Jeana Geneta.

O poezji, życiu w niszy, odcięciu od mediów społecznościowych rozmawialiśmy z Marcinem Zegadłą, poetą, felietonistą i recenzentem, którego ostatni zbiór wierszy „Martwe i Ozdobne”, (Instytut Mikołowski) ukazał się w ubiegłym roku.

Gościliśmy też Jakuba Pszoniaka, poetę i grafika, autora nagrodzonego Wrocławską Nagrodą Poetycką Silesius 2020 tomu „Chyba na pewno” (Biuro Literackie), „Lorem Ipsum” (Biuro Literackie), wyboru wierszy Mirona Białoszewskiego „Z dnia robię noc” (Biuro Literackie), przekładów wierszy Kateriny Michalicyny („Głosy”, Fundacja Pogranicze) oraz Oleny Pryłuckiej (Fundacja Pogranicze).

Zorganizowaliśmy rozmowę dwóch poetek o sobie — Emilii Konwerskiej i Ilony Witkowskiej, zatytułowaną „Chcę ci powiedzieć wszystko”. Mówiły i o wierszach, i o życiu.

Z kolei w rozmowie dwóch pisarzy o sobie – „Performatywne czytanie znaków”skonfrontowaliśmy doświadczonego autora, laureata m.in. Nagrody Literackiej Gdynia, Piotra Janickiego, z autorem dwóch powieści Mateuszem Górniakiem („Trash story”, Korporacja Ha!art; „Dwie powieści w ruchu”, Filtry), nazywanym jednym z największych talentów w polskiej prozie ostatnich lat.

W końcu oddaliśmy głos debiutantom i początkującym literatom. Poetka Emilia Konwerska rozmawiała z Tomaszem Gromadką (laureatem konkursu „Połów” oraz „Pierwsza książka wierszem” Biura Literackiego, autor książki poetyckiej „Komunizm, gówno i może cię kocham” Biuro Literackie), Klaudią Pieszczoch (laureatką konkursu na opowiadanie Festiwalu Góry Literatury 2021; na początku 2023 roku ukazał się jej debiut poetycki „ruń”, Biuro Literackie), Katarzyną Szaulińską (autorką zbioru opowiadań „Czarna ręka, zsiadłe mleko”, Filtry; książki poetyckiej „Druga osoba”, Biuro Literackie; scenariusza komiksu o depresji „Czarne Fale” i monodramu „Córcia”) oraz Andrzejem Woźniakiem (w 2022 roku nakładem wydawnictwa Papier w dole ukazała się jego debiutancka książka „aikido”). Pytała, o intymność w literaturze, traumę i kapitalizm.

Poetka i prozaiczka Julia Fiedorczuk rozmawiała z debiutującymi poetkami i poetami: Karolina Kapusta („fuzja bordo”, Biuro Literackie), Michałem Krawczykiem („Nice, cosie i duchy”, Pewne Wydawnictwo oraz „Ekspansja ech”, Instytut Mikołowski), Pauliną Pidzik („(wejście w las”), Kontent oraz „(miejsca ich jesiony)”, Biuro Literackie) oraz Julkiem Rosińskim („streszczenie pieśni”, Biuro Literackie). Fiedorczuk zwróciła uwagę, że te cztery wyraziste poetyki łączy tendencja do podkreślania materialności ciała, świata i języka, do eksplorowania ich wielowymiarowych splatań. Pytała o to, jak wiersze mają się do świata, czy reagują na zachodzące w nim zmiany, czy – i dlaczego – warto ciągle szukać nowych form. Autorzy odczytali również swoje wiersze.

Gościliśmy także autorów zagranicznych, choć z przeróżnych powodów nie było nam dane gościć – tak jak w roku 2022 – równocześnie na jednym festiwalu trzech lauretów Nagrody Bookera albo jak rok wcześniej dwóch laureatek literackiego Nobla. Z Izraela przyjechała Yael Neeman — pisarka, literaturoznawczyni i redaktorka. Urodziła się w kibucu Jechiam w Galilei. W wieku dwudziestu lat opuściła kibuc i zamieszkała w Tel Awiwie. Studiowała literaturę i filozofię na tamtejszym uniwersytecie. Pracowała jako redaktorka w czasopismach i wydawnictwach literackich. W 2011 ukazało się „Byliśmy przyszłością” (Wydawnictwo Czarne) – autobiograficzna opowieść o dzieciństwie i dorastaniu w kibucu. Książka stała się wydarzeniem wydawniczym i literackim i została nominowana do Nagrody Sapira. W tym roku ukazał się przekład jej powieści „Była sobie kiedyś” (Próby), w której opowiada o Pazit, córce polskich Żydów, która na stałe zamieszkała w Izraelu, z czasem stała się cenioną redaktorką i tłumaczką, ciągle jednak pragnącą skryć się przed światem, przed bolesnymi wspomnieniami. Autorka opowiadała o trudach związanych z pamięcią, o zabieraniu głosu i wysiłku tworzenia własnej biografii. Pytał Irek Grin.

Tłumaczka Zofia Bałdyga poprowadziła spotkanie z Marie Iljašenko, czeską poetką i pisarką pochodzenia ukraińskiego. Pretekstem do rozmowy był przełożony przez Bałdygę (wspólnie z Agatą Firlej) debiutancki tom Iljašenko „Osip podąża na południe” (WBPiCAK). Rozmawiały o czasie, przeszłości, przestrzeni, przekraczaniu granic, korzeniach i wędrówce.

 

Konkursy literackie

Nieodłącznym elementem Festiwalu, do którego uczestnicy zgłaszają się wcześniej nadsyłając opowiadania na zadany temat, są warsztaty kreatywnego pisania. W tym roku spotkania, które zawsze odbywają się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Nowej Rudzie, zostały zatytułowane „Pani Odra i Pan Bug”, a poprowadzili je Karol Maliszewski, Miłka Malzahn i Zbigniew Kruszyński. Wybrali sześć najlepszych tekstów spośród nadesłanych prac, a ich autorów zaprosiliśmy na warsztaty. Prowadzący zachęcali do stworzenia opowieści o osobach pozaludzkich, spojrzenia na świat, pamiętając o ognozji, wieloaspektowym postrzeganiu rzeczywistości, empatii i wyobraźni, a także do mitologicznego, animistycznego lub nawet baśniowego ujęcia tematu.

Wręczyliśmy nagrody w 5. edycji Konkursu im. Tymoteusza Karpowicza na recenzję literacką, który jest organizowany dla osób aspirujących do zawodu krytyka literackiego, przez Wrocławski Dom Literatury i Fundację Olgi Tokarczuk. Główną laureatką została Jagoda Maciejczyk.

Rozmawialiśmy także o książkach nominowanych do 3. edycji Nagrody Literacka Podróż Hestii na najlepszą polską książkę dla młodzieży. Nastolatki to najbardziej zaangażowana grupa czytelników w Polsce, a zarazem grupa, dla której bardzo trudno pisać, bo ich wymagania są wysokie. Dwoje spośród zespołu Kapituły konkursu – Katarzyna Kasia i Michał Rusinek – opowiedzieli o tym, co przeczytali, czym się zachwycili, nad jakim tekstem przeżyli szczególne wzruszenie. Ogłoszenie wyników konkursu nastąpi we wrześniu.

Małe Góry Literatury

Istotnym jest dla nas włączanie w Festiwal najmłodszych czytelników i czytelniczek, stąd cykl wydarzeń zatytułowany Małe Góry Literatury, obejmujący spotkania z twórcami i warsztaty.

Gościliśmy Dionisiosa Sturisa, autora książek reporterskich, który ostatnio napisał o Grecji w dziecięcej serii „Świat dla dociekliwych”. W tej publikacji, jak i podczas spotkania na Festiwalu udowadniał, że ten kraj to nie tylko antyk, mitologia, filozofia i słoneczne wakacje.

Michał Rusinek opowiadał o swojej książce „Szalik. O Wisławie Szymborskiej dla dzieci”. Nawiązując do losów Noblistki mówił o tym, że aby dorosnąć, wcale nie trzeba przestać być dzieckiem.

Z Barbarą Sadurską rozmawialiśmy o jej debiutanckiej powieści dla dzieci „Srebrny smok”. Duet przyrodników z Puszczy Białowieskiej, Adam Wajrak i Tomasz Samojlik, opowiadał o ich wspólnej pracy nad najnowszym komiksem „Detektyw Wróbel i złamane pióro”.

Karolina Lewestam, autorka powieści z gatunku fantasy „Silla”, opowiadała młodym czytelnikom i czytelniczkom o przygodach ich rówieśnika, który w trakcie pełnej niebezpieczeństw podroży poznaje nowych przyjaciół oraz przeżywa coś, co na zawsze odmieni jego życie.

Pasmo muzyczne

Powiększyliśmy również pasmo muzyczne, zaprosiliśmy dziesięciu znakomitych polskich wykonawców. Większość występów odbyła się na głównej scenie muzycznej na Zamku Sarny.

Scenę muzyczną otworzyła wystrzałowym koncertem Maria Peszek z gościnnym udziałem Jana Peszka.

Wystąpili Me and That Man, czyli mniej znane oblicze Adama „Nergala” Darskiego w duecie z Johnem Porterem – oryginalne spotkanie rocka, folku i country.

Zaprosiliśmy zespół Kosy, czyli wokalistki Aleksandrę Gronowską, Katarzynę Pakosę, Anastazję Sosnowską i Katarzynę Szetelę-Pękosz. Wzięły na warsztat stare pieśni z Dolnego Śląska, aby w towarzystwie m.in. harmonium, liry korbowej, bębnów obręczowych, skrzypiec, altówki, sansuli i instrumentów perkusyjnych dać im nowe życie we współczesności.

Wystąpiła artystka, której twórczość określa się jako mix muzyki alternatywnej i poezji śpiewanej z wyraźną słowiańską nutą, czyli Renata Przemyk.

Na scenie muzycznej pojawił się również Dr Misio, czyli pełen refleksji rockandrollowy skład założony przez aktora Arkadiusza Jakubika.

Dwa koncerty zagrała wybitna instrumentalistka i kompozytorka Dobrawa Czocher, główna wiolonczelistka w Neue Philharmonie Berlin oraz solistka Orkiestry Symfonicznej Filharmonii w Szczecinie. Jeden z nich przenieśliśmy z radkowskiego rynku ze względu na warunki pogodowe do Gminnego Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Radkowie, którego aula pękała w szwach.

Koncert zagrał również Kazik, wokalista, kompozytor i autor tekstów, który nigdy nie przebiera w słowach, a jego bezkompromisowa postawa wzbudza kontrowersje.

Materiał z najnowszej płyty zatytułowanej „Premiera”, na której znalazły się utwory z artystkami takimi jak Hania Rani czy Masha Natanson, zaprezentował zespół Voo Voo.

Wystąpił również projekt muzyczno-literacki, oparty na połączeniu muzyki improwizowanej i polskiej poezji współczesnej, czyli Andrzej Sosnowski & Chain Smokers. Ich trzeci album „Gdzie koniec tęczy nie dotyka ziemi”charakteryzuje instrumentalna improwizacja muzyków (Patryk Zakrocki, Mateusz Rybicki, Zbyszek Kozera) podążająca za naturalnym tempem i rytmiką wierszy Andrzeja Sosnowskiego, do którego recytacji przygotowana została przestrzeń muzyczna. Materiał z tego albumu zaprezentowali w Sanatorium Grunwald w Sokołowsku.

Festiwal zamknął koncert Kasi Nosowskiej, która podbiła serca publiczności na Zamku Sarny materiałem z najnowszego albumu „Degrengolada”, ale też utworami z poprzednich płyt.

Pasmo filmowe

W paśmie filmowym najwięcej miejsca poświęciliśmy retrospektywie filmów Jerzego Skolimowskiego. Reżyser był gościem Festiwalu, spotkał się z publicznością dwukrotnie. Po seansie „Rysopisu” (1964) w Wałbrzychu o życiowych wyborach, które naznaczone były polityką, o filmach, które po wielu latach nabierają niezwykłej aktualności, a także o porażkach i sukcesach, które w obliczu wszechotaczającej krzywdy nie mają znaczenia rozmawiał z nim Robert Karpowicz. Natomiast w Nowej Rudzie po pokazie thrillera wojennego „Essential Killing” (2010) — opowiadającego historię jeńca wojennego z bliżej nieokreślonego kraju arabskiego, który ucieka z tajnej bazy CIA w Polsce — rozmowę przeprowadził były RPO Adam Bodnar.

Wyświetliliśmy również „Walkower” (1965), czyli kontynuację debiutanckiego „Rysopisu” i dwukrotnie — w Kłodzku i w Świdnicy — zaprezentowaliśmy nominowany do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny film „IO” (2022).

Odbył się pokaz krótkich filmów Marcina Giżyckiego: „Sycylijska pchła”, „Panta Rhei”, „Stone Story”, „Kinefaktura”, „Fala”, „Wieczór”, „Aquatura”, „Theatrum Magicum”, „Gra w strzałki”, „Haiku” i „Biała kurtyna”. Zmarły 20 października 2022 roku Marcin Giżycki, dyrektor festiwalu filmu animowanego Animator, ujawnia swoje nowe oblicza, na przykład jako autora limeryków. Po projekcji odbyła się rozmowa z pisarką, wieloletnią partnerką i współpracowniczką Giżyckiego, Agnieszką Taborską. Rzuciła ona nowe światło na życie i twórczość tego znakomitego artysty i intelektualisty, reżysera, fotografa, historyka i krytyka sztuki, autora wielu książek o kinie, mediach i sztuce współczesnej.

Wyświetliliśmy film „Skarb” Andrzeja i Michał Łagodów, którzy byli gośćmi pokazu. Film jest adaptacją sztuki Olgi Tokarczuk z 1999 roku pod tym samym tytułem. Za realizację odpowiada grupa amatorskiego Teatru Lokomotywa ze Świdnika, która w 2020 roku wystawiła spektakl „Żurek”.

Pasmo filmowe zamknął w ostatni dzień festiwalu pokaz „Do ostatniej kropli” Ewy Ewart. Pokaz cieszył się tak dużym zainteresowaniem publiczności, że dyskusję z reżyserką zdecydowaliśmy się przenieść z wnętrza Zamku Sarny na scenę muzyczną.

Wędrujące Góry Literatury

Statut Fundacji Olgi Tokarczuk kładzie szczególny nacisk na promocję i wspieranie wszechstronnego rozwoju Polski, w szczególności Wrocławia, Dolnego Śląska, Ziemi Lubuskiej i powiatów wałbrzyskiego i kłodzkiego. Między innymi z tego powodu organizujemy Festiwal Góry Literatury na terenie Ziemi Kłodzkiej i regionu wałbrzyskiego.

Przyciąga nas historia i niejednoznaczna tożsamość tego miejsca, o czym niejednokrotnie chociażby podczas tegorocznej edycji opowiadali zaproszeni goście. Zwracamy uwagę na bogactwo przyrodnicze okolicy, a także wciąż nie w pełni odkryty różnoraki potencjał tych ziem.

Jednak tym, co przyciąga nas w te miejsca i utwierdza w decyzji w organizacji tu kolejnych edycji, są ludzie. Ich zaangażowanie, energia, otwartość i pomysłowość. Bez zaangażowania dziesiątek osób pracujących w lokalnych centrach kultury i lokalnych organizacjach pozarządowych, ten Festiwal nie mógłby się udać.

Jak podaliśmy już na samym początku, w tym roku Festiwal rozegrał się w rekordowej liczbie 20 lokalizacji. W Nowej Rudzie gościliśmy w Galerii NOWA art space, w parku im Władysława i Heleny Grzegorczyków przy ul. Strzeleckiej, w Miejskim Ośrodku Kultury, Miejskiej Bibliotece Publicznej, w Szklanym Domu, w Starej Pracowni Jagi Hupało oraz w Rynku. W Radkowie wydarzenia odbywały się w Centrum Łąkowa 1, w Restauracji Graniczna oraz w Gminnym Centrum Kultury, Sportu i Turystyki, a w Sokołowsku w Kinie Zdrowie, Parku Zdrojowym dr. Brehmera oraz w Sanatorium Grunwald.

Byliśmy także w Dzikowcu w filii Biblioteki Publicznej Gminy Nowa Ruda, w Kłodzkim Ośrodku Kultury i na kłodzkim Rynku, w Galerii Ludwikowice w Ludwikowicach Kłodzkich, na Zamku Sarny w Ścinawce Górnej, w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Świdnicy, w Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia w Wałbrzychu, w Pałacu Krobielowice w Krobielowicach.

W organizacji Festiwalu Góry Literatury zwracamy uwagę na szczegóły, które choć małe, wcale nie są najmniej ważne. Nie tylko rozmawiamy o przyrodzie, lecz staramy się promować proekologiczne rozwiązania.

Aby ograniczyć ślad węglowy i ułatwić poruszanie się po festiwalowych lokalizacjach, organizujemy i rekomendujemy gościom i gościniom bezpłatny transport zbiorowy, kursujący do najbardziej obleganych miejsc festiwalowych. Zachęcamy również do korzystania z komunikacji miejskiej pomiędzy poszczególnymi miastami.

Staramy się ograniczyć produkcję śmieci. Nie drukujemy biletów wstępu i nie wymagamy tego od uczestników. Nie używamy wyrobów z plastiku. Identyfikatory dla organizatorów, gości, mediów są kartonowe. Stosujemy także papierowe torebki czy teczki na dokumenty.

W festiwalowych miejscach działał też sklepik, gdzie można było zakupić tegoroczne gadżety – koszulki i torby, wykonane z organicznej bawełny, z grafiką zaprojektowaną przez Ewę Mańkowską oraz notesy z logo Fundacji Olgi Tokarczuk, które produkowane były z materiałów pochodzących z recyklingu.

Te przedmioty wręczaliśmy też naszym gościom w pakietach powitalnych, wzbogaconych także o miody pochodzące z lokalnej pasieki z Krajanowa.

Na terenie gastronomicznym Festiwalu, a także we własnych cateringach nie serwujemy mięsa, proponujemy dania wegetariańskie i wegańskie. Staramy się korzystać z produktów lokalnych i sezonowych.

Organizujemy jarmark lokalnego rękodzieła, wyrobów artystycznych i produktów spożywczych. Wszystkie produkty wytwarzane są w duchu ekodizajnu, z poszanowaniem roślin i zwierząt. W Nowej Rudzie zaprezentowało się ponad 20 rzemieślników i rzemieślniczek oraz artystów i artystek z regionu. Można było obejrzeć i kupić m.in. ceramikę artystyczną, biżuterię frywolitkową, obrazy w kwiatów, drewniane meble, ekologiczne świece i mydła, wegańskie przetwory i miody z leśnej pasieki.

Partnerzy i sponsorzy Festiwalu Góry Literatury

Organizacja tak szeroko zakrojonego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa bez wsparcia i zaangażowania naszych partnerów i sponsorów, a była ich w tym roku również rekordowa liczba – 70.

Festiwal zorganizowaliśmy wspólnie z następującymi samorządami: miasto Nowa Ruda, gmina wiejska Nowa Ruda, miasto Wałbrzych, miasto Kłodzko, miasto Radków, miasto Świdnica, Wrocław Miasto Spotkań, miasto stołeczne Warszawa, powiat kłodzki, gmina Mieroszów, a także działające w tych miejscach instytucje: Miejski Ośrodek Kultury w Nowej Rudzie, Kłodzki Ośrodek Kultury, Centrum Kultury Gminy Nowa Ruda, Stara Kopalnia Centrum Nauki i Sztuki, Miejska Biblioteka Publiczna im. Cypriana Kamila Norwida w Świdnicy, Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie, Wałbrzyski Ośrodek Kultury, Gminne Centrum Kultury, Sportu i Turystyki Radków.

Wsparcia udzieli nam także: Allianz Foundation, Fundacja Góry Sowie, Fundacja im. Heinricha Bölla, Zamek Sarny w Ścinawce Górnej, Pensjonat Centrum Łąkowa 1, Stowarzyszenie Stolovelasy Proaktywny Radków, Ostoja Sztuki Jagi Hupało, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Radków – Kraina Gór Stołowych, Wolny Kraj Saksonia, Ambasada Królestwa Danii w Warszawie, Wrocławski Dom Literatury, Wrocław Miasto Literatury UNESCO, Staromiejski Dom Kultury w Warszawie, Wrocławskie Centrum Rozwoju Społecznego, Pałac Krobielowice, Aglomeracja Wrocławska, Wydawnictwo Literackie, Wydawnictwo Agora, Wydawnictwo Warstwy, Wydawnictwo Marginesy, Wydawnictwo Próby, Wydawnictwo EMG, Festiwal „Ktoś, nie coś” , Księgarnia Tajne Komplety, Kawiarnia Dobra Nowina, Galeria Nowa Art Space, Akademickie Centrum Badań Ex-Centrum Olgi Tokarczuk, Akcja Tour de Konstytucja PL prowadzona przez Fundację Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych, Program Rozczytana Aglomeracja, Notatnik Teatralny, Notatnik Literacki, Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego, Firma ZPAS, Towarzystwo Ubezpieczeń Ergo Hestia, KRUK S.A., producent urządzeń i środków higieny Merida, firma ochroniarska FOSA, firma szkoleniowo-doradcza Anna Szywała, Kazimierz i Dorota Śródkowie, Ewa i Krzysztof Foltowie, firma transportowa TIGER-BUS, Towarzystwo Przyjaciół Miasta i Ogrodu Podkowa Leśna, firma transportowa Fracht, spółka Cement Ożarów, FineArtPrints, Grupa Advertis, Université Paris Sorbonne, le département de polonaise.

Współpracowaliśmy także z: BWA Sokołowsko, Stowarzyszenie Grupa Sokołowska, Fundacja Sztuki Współczesnej In Situ, Międzynarodowe Laboratorium Kultury Sokołowsko.org, Bardo Miasto Cudów.

Kontakt dla mediów

Dorota Oczak-Stach 
e-mail: dorota.oczak@fundacjaolgitokarczuk.org

Partnerzy Festiwalu Góry Literatury